Είχα φτάσει στο ύψος των δύο πιο ατμοσφαιρικών δρόμων της Πατησίων, λίγο μετά την πλατεία Αμερικής. Η Ευπαλίνου και η Καραμανλάκη ξεχωρίζουν. Οι πρασιές τους, με πυκνά φυλλώματα, θάμνους και δέντρα, μας δείχνουν πώς θα μπορούσαν να είναι τα στενά της Αθήνας αν η πρόβλεψη για μικρούς κήπους στην είσοδο κάθε πολυκατοικίας είχε γενικευτεί.
του Νίκου Βατόπουλου*
Έστω και έτσι, όμως, αυτοί οι δύο δρόμοι που συναντώνται, αν και παράλληλοι, στην πλατεία Καλλιγά, μία από τις πιο ατμοσφαιρικές πλατείες, είναι μια εξαίρεση που χαίρεσαι να βλέπεις. Είχα φτάσει στην Καραμανλάκη προσκεκλημένος, αλλά καθώς πάρκαρα αμέσως, είχα μερικά λεπτά στη διάθεσή μου για περπάτημα.
Πατησίων και Μανώλη Καλομοίρη, στη στάση Καλλιφρονά.
Οι πολυκατοικίες στην περιοχή είναι σχεδόν όλες παλιές, με μια πατίνα χρυσοκάστανη. Βοηθούσε ίσως και το φως που έδυε και έβαφε τις προσόψεις, αλλά η αίσθηση που έμενε ως επίγευση της περιοχής ήταν αυτή μιας αλλοκαιρινής αστικής κόγχης.
Υπάρχουν σκόρπιες και παλιές διπλοκατοικίες, αλλά οι πιο πολλές πολυκατοικίες στην Ευπαλίνου και στην Καραμανλάκη χτίστηκαν αμέσως μετά τον πόλεμο και ώς το 1952-53 είχαν σχηματίσει πλήρες μέτωπο πλην μερικών εξαιρέσεων. Αρτιφισιέλ στην πρόσοψη, μπαλκόνια με χτισμένη ποδιά και κάγκελο, κομψό, διακριτικό, που σχηματίζει έλικες. Πού και πού φουντωμένα χιώτικα γιασεμιά και παλιά δέντρα με ρίζες που αναζητούν τροφή στο αθηναϊκό έδαφος για 60 και 70 χρόνια.
Καθώς είχα φτάσει και πάλι στην Πατησίων, είδα ξαφνικά απέναντι ένα γνώριμό μου παλιό κτίριο, στη γωνία με το μικρό στενό της Μανώλη Καλομοίρη. Είναι ένα ψηλό τριώροφο της δεκαετίας του 1920, ελαφρώς πάντα μυστηριακό, γεροχτισμένο και ατμοσφαιρικό, που το γνώριζα από τα παιδικά μου χρόνια.
Είχα χρόνια να το περιεργαστώ και τώρα καθώς του αφιέρωνα λίγο χρόνο παραπάνω, θυμήθηκα ότι ακριβώς δίπλα βρισκόταν το διώροφο κτίριο του παραρτήματος του Γαλλικού Ινστιτούτου, με τη σειρά των δέντρων μέσα από τον μαντρότοιχο.
Αυτή η εικόνα χάθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, αλλά το αμέσως επόμενο διώροφο προς την οδό Καλλιφρονά διασώζεται. Είχε πάντα φούρνο στο ισόγειο και λέγεται ότι εκεί έμενε ο Κώστας Βάρναλης. Ηταν, λοιπόν, μια τριλογία, τα τρία σπίτια στη σειρά, που τώρα διακόπτεται από ένα παντελώς αδιάφορο κτίριο στη θέση του Γαλλικού Ινστιτούτου. Οι γωνίες όμως εμμένουν. Και η γωνία προς την οδό Καλομοίρη έχει μια βουβή μεγαλοπρέπεια.
Σε εκείνη τη γωνία υπήρχε ένα γαλατάδικο, η «Πίνδος», αλλά στο μέσον, μαγνήτης ήταν το μυθικό χαρτοπωλείο και πρακτορείο Τύπου του Κουλουμπή. Το αναφέρω γιατί ήταν ξεχωριστό και δηλωτικό της κοινωνικής στάθμης της περιοχής.
Το μεγάλο αυτό κατάστημα είχε στο βάθος τμήμα με είδη ραπτικής και ώς ψηλά στην οροφή υπήρχαν μικρά κουτιά με κουμπιά. Ήταν ένα μαγαζί μέσα στο μαγαζί, αλλά το μπροστινό τμήμα με τα χαρτικά και τις εφημερίδες και τα περιοδικά ήταν πανδαισία. Από εκεί παίρναμε και τα τεύχη για τις εγκυκλοπαίδειες, αλλά εκείνο που με τα χρόνια εκτίμησα ήταν ότι το συνοικιακό αυτό χαρτοπωλείο έφερνε ξένο Τύπο καθημερινά.
Δίπλα στις ελληνικές εφημερίδες υπήρχαν αγγλικές και γαλλικές, και πιο δίπλα έβλεπες το Time και το Paris Match. Στην πλατεία Αμερικής, λίγο πιο κάτω, και επί της Πατησίων, υπήρχε το Lilliput, παράρτημα του Σαμούχου, που έφερνε επίσης ξένο Τύπο και αγγλικά και γαλλικά βιβλία τσέπης.
Ακριβώς δίπλα του ήταν το χαρτοπωλείο-βιβλιοπωλείο του Θεοχάρη, που τύπωνε δικά του τετράδια αρίστης ποιότητος, όπως ο Πάλλης, και είχε και γραφική ύλη και μαζί και όλα τα παιδικά βιβλία που μας ενδιέφεραν. Αυτά και μόνο, όταν τα φέρνω στον νου, αρκούν για να μου πουν πολλά για την αλλαγή στην κοινωνική σύνθεση της οδού Πατησίων. Υπάρχει μια εντυπωσιακή αποπνευματοποίηση της Αθήνας, ένα στράγγισμα των χυμών.
*Από την έντυπη έκδοση της Καθημερινής
