Πρόκειται για τον ναΐσκο της Αγίας Δύναμης, στη διασταύρωση των οδών Μητροπόλεως και Πεντέλης.
Βρισκόταν στο Ροδακιό, ένα από τα συνολικά επτά πλατώματα, τις συνοικίες της τουρκοκρατούμενης Αθήνας, που σύμφωνα με τον Δημήτριο Καμπούρογλου πήρε το όνομά της από την οικογένεια Ροδάκη.
Καταγράφεται και ως Μετόχι του Ροδακιού, αλλά και ως Μεντελίτισσα, ονομασία που προέρχεται από παραφθορά της Πεντέλης και προσδιορίζει την ιστορική μονή η οποία είναι και ιδιοκτήτης του χώρου.
Η μικρή μονόκλιτη βασιλική, που περιγράφει αναλυτικά στο βιβλίο του «Αι Παλαιαί Αθήναι», χτίστηκε μεταξύ του 16ου και του 17ου αιώνα και θεωρείται βέβαιο ότι θεμελιώθηκε πάνω σε αρχαίο ναό ο οποίος ήταν αφιερωμένος στον ημίθεο Ηρακλή, γιο του Δία και της Αλκμήνης, σύμβολο της δύναμης.
«Μπολιάστηκε» όμως από τη δύναμη της γυναίκας που φέρνει στον κόσμο ένα παιδί και έτσι το εκκλησάκι αποδόθηκε στην Παναγία, η οποία είναι προστάτιδα των επίτοκων γυναικών.
Κατά την οθωμανική περίοδο, το εκκλησάκι απέκτησε και άλλη μια δύναμη: έγινε ο χώρος διακίνησης πυρομαχικών για τους Ελληνες που άναψαν στις 25 Απριλίου 1821 την πρώτη σπίθα της Επανάστασης στην Αθήνα.
Στη δυτική πλευρά της Αγίας Δύναμης υπήρχε ένα μικρό σπιτάκι, όπου ο περίφημος τεχνίτης Μαστροπαύλος κατασκεύαζε πυρομαχικά για λογαριασμό των Τούρκων.
Ωστόσο, λίγο πριν εκδηλωθεί η Επανάσταση, στα χέρια τους έφταναν λιγότερα πυρομαχικά, καθώς μεγάλο μέρος τους μεταφερόταν στο εκκλησάκι.
Από το εσωτερικό του ξεκινούσε μια υπόγεια στοά που κατέληγε στις όχθες του Ιλισού, κοντά στην πηγή της Καλλιρρόης.
Λέγεται πως αυτή την αποστολή είχε αναλάβει η κυρα-Μανώλαινα Μπινιάρη.
Μετέφερε τα πυρομαχικά σε κοφίνια με ρούχα και στη συνέχεια, μέσα από ένα δίκτυο έμπιστων ανθρώπων, έφταναν με μουλάρια στο Μενίδι, όπου ήταν η έδρα των πρώτων ένοπλων πυρήνων.
Η αρχιτεκτονική του ναΐσκου είναι απλή και ακολουθεί τις επιλογές της εποχής.
Ξεχωρίζουν μόνον τα στενά παράθυρα που θυμίζουν πολεμίστρες και το μαρμάρινο πλαίσιο της κεντρικής εισόδου με τα ανάγλυφα χριστιανικά σύμβολα.
Στο εσωτερικό του υπάρχουν τοιχογραφίες με τις μορφές διαφόρων αγίων.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η «Βραχεία οδός», όπως ονομαζόταν το πρώτο τμήμα της σημερινής οδού Μητροπόλεως από την πλατεία Συντάγματος ώς την Κηρυκείου, άρχισε να αναπτύσσεται δυναμικά.
Η γειτνίαση με τα ανάκτορα έφερε την κατασκευή αρχοντικών οικιών, ενώ από το 1901 τη διέσχιζε η γραμμή του τραμ που κατέληγε στον Βοτανικό.
Για τις ανάγκες της συγκοινωνίας παραχωρήθηκε ένα μικρό τμήμα του αυλόγυρου, αλλά η χαριστική βολή ήρθε το 1951.
Η Μονή Πεντέλης αποφάσισε να αξιοποιήσει το ακίνητό της και να κατασκευάσει πολυώροφο κτίριο το οποίο, όπως είχε ήδη αποφασιστεί, θα στέγαζε το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Το εκκλησάκι ήταν εμπόδιο στα «αναπτυξιακά» σχέδια.
Η αποχώρηση όμως του Νικόλαου Μπαλάνου από την Υπηρεσία Αναστηλώσεων αρχαίων και ιστορικών μνημείων είχε φέρει σοβαρές ανατροπές στην πολιτική της διαφύλαξης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.
Πολλές ιστορικές εκκλησίες άρχισαν να λαμβάνουν «επίπλαστον νεωτεριστικήν εμφάνισιν», όπως σημειώνει ο Κώστας Μπίρης στο βιβλίο του «Αι Αθήναι, από του 19ου εις τον 20όν αιώνα».
Ηταν όμως η… καλή εξέλιξη, καθώς πολλές από τις 240 ιστορικές εκκλησίες που είχαν καταγραφεί κατεδαφίστηκαν ή αφέθηκαν να καταρρεύσουν. Βεβαίως κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε…
Από την πρώτη στιγμή που έγιναν γνωστά τα σχέδια της Εκκλησίας, η πολεοδομική υπηρεσία του δήμου πρότεινε την τροποποίηση του σχεδίου πόλεως ώστε να αποκοπεί ένα μικρό τμήμα του οικοπέδου και να παραμείνει το εκκλησάκι έξω από το περίγραμμα της νέας οικοδομής.
Πρυτάνευσε όμως η μεγιστοποίηση της δόμησης και της οικονομικής απόδοσης του ακινήτου και έτσι η πολυκατοικία το… καπέλωσε και μάλιστα μία από τις κολόνες της το διεμβόλισε!
«Αποτροπιάζει τους διερχόμενους την οδόν Μητροπόλεως και εκθέτει τον νεοελληνικόν πολιτισμόν το θέαμα», στηλιτεύει ο Κ. Μπίρης, υπενθυμίζει ότι η καμαροσκέπαστη Αγία Δύναμη συνδέεται με τον απελευθερωτικό αγώνα και επισημαίνει ότι «παρεμορφώθη και εξευτελίσθη κάτω από τον όγκον ενός δύσμορφου κτιρίου».
Δεν διστάζει να κάνει λόγο για «ειδεχθές αποτέλεσμα», προσθέτοντας ότι το ανέχθηκαν «όλαι αι περί της προστασίας του αρμόδιαι αρχαί».
Κατονομάζει την Υπηρεσία Αναστηλώσεων, τον Οργανισμό Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας, αλλά και το υπουργείο, που τότε είχε τα χαρτοφυλάκια της Παιδείας, των Γραμμάτων, των Τεχνών και των Θρησκευμάτων.
Το υπουργείο παρέμεινε στην οδό Μητροπόλεως ώς το 2007 και μετά τη μετακόμισή του το κτίριο προστέθηκε στα «κουφάρια» του κέντρου της πρωτεύουσας.
Για την αξιοποίησή του η Εκκλησία οργάνωσε εννέα άγονους διαγωνισμούς και τον Σεπτέμβριο του 2014 αποδέχθηκε την πρόταση του ομίλου των ξενοδοχείων «Ηλέκτρα», που πρόσφερε ετήσιο μίσθωμα 700.000 ευρώ για να αναλάβει την αξιοποίηση του κτιρίου για 35 χρόνια, με δυνατότητα παράτασης της σύμβασης για άλλη μια 15ετία.
Επένδυσε άλλα 15 εκατ. ευρώ για τη μετατροπή του κτιρίου σε πεντάστερο ξενοδοχείο, που ξεχωρίζει για την άψογη αρχιτεκτονική του.
Ατυχη στιγμή
Το αρχικό κτίριο της οδού Μητροπόλεως σχεδιάστηκε από τον Πάτροκλο Καραντινό (1903-1976) και θεωρείται ως άτυχη στιγμή του σημαντικού αρχιτέκτονα. Υπήρξε ένας από τους εισηγητές του μοντέρνου κινήματος στην Ελλάδα, αλλά και ο δημιουργός με τις περισσότερες δημοσιεύσεις στο εξωτερικό. Διακρίθηκε στην κατασκευή σπουδαίων σχολικών μονάδων της περιόδου 1930-1938 και διέπρεψε στη Θεσσαλονίκη, όπου εκπόνησε τις μελέτες για πολλά πανεπιστημιακά κτίρια και το Αρχαιολογικό Μουσείο, ενώ εκλέχθηκε καθηγητής στο ΑΠΘ.
Εξαφανίσεις…
Η Αγία Δύναμη δεν είναι το μόνο «κακοποιημένο» εκκλησάκι. Την ίδια εποχή νέες οικοδομές… εξαφάνισαν την Αγία Παρασκευή στην Αιόλου και την Παναγιά του Ρόμπη στην οδό Ευαγγελιστρίας.
