Οι υποψιασμένοι περιπατητές στον μοναδικής ομορφιάς πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου εντοπίζουν εύκολα τις ομοιότητες ανάμεσα στις δύο πολυκατοικίες, από τις οποίες η μία βρίσκεται στον αριθμό 17 και η άλλη στο 37. Και δεν έχουν άδικο, καθώς τα δύο κτίρια έχουν τον ίδιο δημιουργό, τον Βασίλη Κουρεμένο, αλλά κυρίως πολλά κοινά αρχιτεκτονικά στοιχεία που κυριαρχούσαν στα μέσα της δεκαετίας του 1930.
Της Χαράς Τζαναβάρα*
Προηγήθηκε κατά μία διετία αυτή που βρίσκεται στον αριθμό 17 και κατασκευάστηκε για λογαριασμό της Αγγελικής Κουρεμένου, νύφης του σπουδαίου κατά τον Μεσοπόλεμο αρχιτέκτονα, η οποία σήμερα ανήκει σε επώνυμους ιδιώτες.
Το 2007, λίγο πριν από τα εγκαίνια του επί δεκαετίες κυοφορούμενου νέου Μουσείου της Ακρόπολης, ορισμένοι ειδικοί ανακάλυψαν ότι το τετραώροφο κτίσμα εμποδίζει τη «συνομιλία» του καινούργιου συγκροτήματος με τον Ιερό Βράχο!
Την ίδια χρονιά το υπουργείο Πολιτισμού αναίρεσε απόφαση του 1978 με την οποία το κτίριο είχε χαρακτηριστεί διατηρητέο και επέτρεψε την κατεδάφισή του. Λογάριασαν όμως χωρίς το Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο με τις αποφάσεις του 2009 δημιούργησε ασπίδα προστασίας για την πολιτογραφημένη «Μικρή πολυκατοικία», που αποτελεί ένα από τα αρχιτεκτονικά κοσμήματα του πεζόδρομου.
Οι κινητοποιήσεις, εντός αλλά και εκτός συνόρων, απέδειξαν ότι «ουδέν κακόν αμιγές καλού», καθώς αποτέλεσαν αφορμή για να γίνει γνωστό -ακόμα και σε ανθρώπους του χώρου που δεν τον γνώριζαν- το όνομα του δημιουργού του, του πολυπράγμονα αλλά «ξεχασμένου» Βασίλειου Κουρεμένου (1875-1957). Γεννήθηκε στους Βουλιαράτες της Βορείου Ηπείρου, που τότε ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ηταν ένα από τα τρία παιδιά ευκατάστατου εμπόρου, αλλά ορφάνεψε νωρίς και σε ηλικία 13 ετών βρέθηκε στο Παρίσι, όπου ήταν εγκατεστημένος ο θείος του, σπουδαίος γιατρός της γαλλικής πρωτεύουσας που τον προόριζε για διάδοχό του. Ομως ο ανήσυχος νέος γνωρίστηκε με σπουδαίους καλλιτέχνες της εποχής και αποφάσισε να φοιτήσει στην περίφημη Beaux Arts.
Η μνημειακή αρχιτεκτονική, με τη χρήση μαρμάρων και σιδηρών κατασκευών, αποθεώνεται στην πολυκατοικία Β. Κουρεμένου και είναι ένα από τα στολίδια της πεζοδρομημένης Διονυσίου Αεροπαγίτου
|Μάριος Βαλασόπουλος
Η επιλογή του του κόστισε τη διακοπή της οικονομικής ενίσχυσης από τον θείο του και αναγκάστηκε να δουλέψει. Στο Παρίσι εργάστηκε ώς το 1910 σε σπουδαία αρχιτεκτονικά γραφεία και στη συνέχεια πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου σχεδίασε πολλά κτίρια, ανάμεσά τους αυτό της Τράπεζας Αθηνών, που ανήκει σήμερα στο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της μεγαλούπολης.
Στην Αθήνα εγκαταστάθηκε το 1920 και λίγο αργότερα διορίστηκε καθηγητής στο Πολυτεχνείο, στην πολύ σημαντική έδρα της Κτιριολογίας. Η προσπάθειά του να μεταφέρει τα ισχύοντα στα παρισινά ατελιέ τον έφερε σε αντίθεση με μερίδα συναδέλφων του και αναγκάστηκε να αποχωρήσει.
Το 1926 ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Ακαδημίας Αθηνών και τέσσερα χρόνια αργότερα εκλέχθηκε στη Γαλλική Ακαδημία. Εχει υπογράψει σημαντικά κτίρια της εποχής, κυρίως ιδιωτικά, παρ’ όλα αυτά το όνομά του παρέμενε άγνωστο ακόμα και στους ειδικούς.
Η κινητοποίηση για τη «Μικρή πολυκατοικία» αφύπνισε την Ακαδημία Αθηνών, η οποία με πολύχρονη καθυστέρηση προχώρησε στην καταγραφή του έργου του σπουδαίου αρχιτέκτονα, που επιμελήθηκε η ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, η οποία έχει στο ενεργητικό της πολλά βιβλία για την ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής και των δημιουργών της.
Από αυτή την έκδοση αναδείχθηκε και η πολυκατοικία στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου 37, ιδιοκτησία του Βασίλειου Κουρεμένου που είχε δωρίσει στην Ακαδημία Αθηνών, με την επιθυμία τα έσοδά της να διατίθενται για σπουδές στην αρχιτεκτονική και τις άλλες τέχνες.
Κατασκευασμένη το 1935, η ιδιόκτητη πολυκατοικία στον αριθμό 37 της Διονυσίου Αρεοπαγίτου είναι δύο χρόνια νεότερη και αρκετά μεγαλύτερη από το παρακείμενο διατηρητέο ακίνητο της Αγγελικής, συζύγου Μιχαήλ Κουρεμένου.
«Σχεδιάστηκε σε μια εποχή που ο αρχιτέκτονας είχε αποκρυσταλλώσει τις απόψεις του για τον τύπο της αθηναϊκής πολυκατοικίας, αλλά και είχε κατακτήσει το προσωπικό του αναγνωρίσιμο ιδίωμα», σημειώνει η Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, που εστιάζει στην υποδειγματική αξιοποίηση της κλίσης του οικοπέδου, το οποίο ήταν μόλις 448 τετραγωνικά.
Σε αυτόν τον περιορισμένο χώρο, ο Β. Κουρεμένος σχεδίασε ένα τετραώροφο κτίριο με δώμα, στο οποίο κατάφερε να χωρέσει 16 άνετα διαμερίσματα, που είχαν μικρότερη επιφάνεια στους πρώτους ορόφους και μεγαλύτερη στα υψηλότερα επίπεδα. Ο ίδιος, πάντα λιτός στις καθημερινές επιλογές του, έζησε ώς τον θάνατό του σε ένα τριάρι στο ημιυπόγειο, που έχει όμως θέα προς την Ακρόπολη.
Η πρόσοψη της πολυκατοικίας ακολουθεί τη ροπή του Β. Κουρεμένου προς τη μνημειακή αρχιτεκτονική αλλά και τη νεωτερικότητα, που εκφράζεται με τη χρήση μαρμάρου για το «ντύσιμο» του μεγαλύτερου μέρους των εξωτερικών τοίχων. Επίχρισμα χρησιμοποίησε σε μικρά κομμάτια κάτω από το περιμετρικό γείσο, τα οποία έχουν κεραμιδί χρώμα, άλλη μια από τις χαρακτηριστικές επιλογές του αρχιτέκτονα.
Οι λιγοστοί εξώστες έχουν σιδερένια κιγκλιδώματα, με εξαίρεση αυτούς του τετάρτου ορόφου που διαθέτουν μαρμάρινα στηθαία με ανάγλυφη διακόσμηση.
Την εικόνα του κτιρίου συμπληρώνουν τα ακροκέραμα, με χαρακτηριστικές αναφορές στην αθηναϊκή αρχιτεκτονική που προϋπήρχε του νεοκλασικού ρυθμού ο οποίος κυριαρχούσε στα κτίρια της πρωτεύουσας από τα τέλη του 19ου αιώνα ώς το 1930.
1. Αλλαγές
Στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, λόγω και της μοναδικής της θέας προς την Ακρόπολη, την Πνύκα και το Θησείο, βρίσκονται τα ακριβότερα ακίνητα της πρωτεύουσας. Ωστόσο στη δεκαετία του 1930 ήταν μια γειτονιά μεσαίων εισοδημάτων και, εκτός από κατοικίες, διέθετε καταστήματα που είναι απαραίτητα σε περιοχές κατοικίας. Υπήρχαν τυπικά καφενεία, ορισμένα από τα οποία είχαν γίνει στέκια πνευματικών ανθρώπων των αρχών του 20ού αιώνα.
2. Ο πεζόδρομος
Ο πεζόδρομος, που αποτελεί τον ωραιότερο περίπατο της Αθήνας, πήρε το όνομά του από τον Διόνυσο, που γεννήθηκε το 9 μ.Χ. και υπήρξε μέλος του Αρείου Πάγου, του ανώτατου δικαστηρίου της πόλης. Ηταν ο πρώτος Αθηναίος που αποδέχθηκε το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου στην Πνύκα και ασπάστηκε τον χριστιανισμό. Διετέλεσε αρχιεπίσκοπος Αθηνών και είχε μαρτυρικό τέλος, γι’ αυτό ανακηρύχθηκε άγιος. Είναι ο πολιούχος της πρωτεύουσας, ενώ το όνομά του φέρουν η ιστορική εκκλησία στη Σκουφά και η μητρόπολη των καθολικών στην Πανεπιστημίου.
3. Μετακινήθηκε
Η Διονυσίου Αρεοπαγίτου ξεκινά από τη λεωφόρο Αμαλίας, κοντά στην Πύλη του Αδριανού, και έχει μήκος 830 μέτρα. Κοντά στον λόφο Φιλοπάππου συναντά την επίσης πεζοδρομημένη Αποστόλου Παύλου, μέσω της οποίας φτάνει ώς το Θησείο. Μέχρι το 1857 βρισκόταν σε βορειότερη θέση, πολύ κοντά στην είσοδο του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού, και μετατοπίστηκε το 1955 κατά την πρώτη ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου.
*Πηγή:http://www.efsyn.gr/
