Η δημοσίευση στις 02/08 στο ΦΕΚ, του νέου Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών της απόφασης 195/1/29-07-2016, πυροδότησε τις πρώτες εκτιμήσεις και απόψεις για τις νέες διατάξεις που θα διέπουν τις σχέσεις Τραπεζών Δανειοληπτών.
Επιχειρώντας λοιπόν να τις καταγράψουμε δημοσιεύουμε σήμερα κάποιες απ’ αυτές
Με εγκύκλιό της προς τις Ομοσπονδίες και τους Εμπορικούς Συλλόγους, η Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας προχωράει σε μία συγκριτική επισκόπηση των διατάξεών του νέου αναθεωρημένου Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών, αποτιμά τις νέες διατάξεις του και ενημερώνει τον εμπορικό κόσμο για τις δυνατότητες που προσφέρει και τα δικαιώματα και υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτόν.
Σε σύγκριση με τον προηγούμενο κώδικα δεοντολογίας (ν. 4224/2013), οι διατάξεις του αναθεωρημένου κώδικα ενισχύουν σε γενικές γραμμές τα δικαιώματα των δανειοληπτών, διασφαλίζουν μεγαλύτερη διαφάνεια στο σύνολο των προβλεπόμενων διαδικασιών και καλύπτουν κενά στη διαδικασία εφαρμογής του από τις τράπεζες. Αν και ακόμη δεν έχουν εξειδικευθεί με πλήρη σαφήνεια βασικά σημεία της διαδικασίας υλοποίησης του νέου κώδικα, οι προκύπτουσες βελτιώσεις μπορούν να σταχυολογηθούν ως εξής:
Ø Προωθούνται εργαλεία και εξειδικεύονται διαδικασίες που οδηγούν σε ρυθμίσεις, που αντιστοιχούν στις πραγματικές δυνατότητες αποπληρωμής του δανείου από τους υπόχρεους.
Ø Οι προθεσμίες ένταξης των δανειοληπτών στη Διαδικασία Επίλυσης Καθυστερήσεων διακρίνονται πλέον για τον ελαστικότερο χαρακτήρα τους, σε σχέση με το αυστηρότερο πλαίσιο του προηγούμενου κώδικα.
Ø Στον αρχικό κώδικα το πιστωτικό ίδρυμα, εφόσον ανέλυε τα οικονομικά στοιχεία του δανειολήπτη, είχε τη δυνατότητα να του υποβάλει εξ αρχής ραγδαία πρόταση οριστικής διευθέτησης. Στον αναθεωρημένο κώδικα υιοθετείται μία περισσότερο κλιμακούμενη διαδικασία, κατά την οποία η τράπεζα υποχρεώνεται να υποβάλλειπρώτα την ήπια πρόταση ρύθμισης, και μετά, εφόσον κατόπιν καθορισμένης διαδικασίας δεν υπάρξει συμφωνία, πρόταση οριστικής διευθέτησης.
Ø Η απάντηση του δανειολήπτη αποκτά πλέον μεγαλύτερη βαρύτητα, καθότι η τράπεζα καλείται να τη συμπεριλάβει και να την προσαρμόσει στην τελική της πρόταση.
Ø Παρέχεται πλέον στο δανειολήπτη το δικαίωμα να υποβάλλει αντιπρόταση στις προτάσεις του ιδρύματος. Στον αρχικό Κώδικα το πιστωτικό ίδρυμα δεν είχε καν την υποχρέωση απάντησης στην αντιπρόταση αναδιάρθρωσης δανείου που έκανε ο δανειολήπτης. Στον νέο Κώδικα, το πιστωτικό ίδρυμα όχι μόνο απαντά εγγράφωςτεκμηριώνοντας υποχρεωτικά την απάντησή του σε περίπτωση που είναι αρνητική, αλλά επιπλέον, ως απάντηση, το πιστωτικό ίδρυμα δύναται να κάνει νέα βελτιωμένη πρόταση. Με βάση τα παραπάνω, το νέο καθεστώς παρέχει όλα τα απαραίτητα εχέγγυα για την εμπέδωση πνεύματος συνεργασίας και συναίνεσης μεταξύ των μερών.
Ø Οι διατάξεις του νέου κώδικα προβλέπουν το Τυποποιημένο Έγγραφο Οικονομικής Κατάστασης (ΤΟΚ), στο οποίο ο δανειολήπτης συμπληρώνει τα οικονομικά του στοιχεία. Ταυτόχρονα ενισχύονται οι αρμοδιότητες και η διαφάνεια λειτουργίας των Επιτροπών Ενστάσεων, που θα λειτουργούν εντός των τραπεζών, στις οποίες ο δανειολήπτης θα μπορεί να προσφεύγει για να διευθετήσει τυχόν παραλείψεις και παραβιάσεις της διαδικασίας του Κώδικα, πριν αποταθεί σε τρίτους εξωδικαστικούς φορείς (πχ. Συνήγορος του Καταναλωτή) ή στη δικαστική διαδικασία.
Ø Μία πολύ σημαντική καινοτομία αποτυπώνεται στο γεγονός πως από εδώ και στο εξής η ειδοποίηση αποχαρακτηρισμού του δανειολήπτη ως συνεργάσιμου, θα αποστέλλεται εγγράφως με διαδικασία που θα διασφαλίζει την παραλαβή του από τον δανειολήπτη. Στον παλαιό κώδικα εξέλειπαν παρόμοιες προβλέψεις υπέρ του υπόχρεου. Διαβάστε όλη τη εγκύκλιο της ΕΣΕΕ
Από την άλλη, όπως αναφέρεται σε ρεπορτάζ της Εύης Κατσώλη στο http://www.enikonomia.gr/
«Πλήρως λογιστικοποιημένο και απρόσωπο» χαρακτηρίζει ο πρόεδρος της Εθνικής Ομοσπονδίας Ενώσεων Προστασίας Δανειοληπτών Καταναλωτών Πολιτών, Ευάγγελος Κρητικός τον νέο Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών για τις ρυθμίσεις των κόκκινων δανείων.
Μιλώντας στο enikonomia.gr ο κ. Κρητικός τονίζει πως ναι μεν κάποιες διατάξεις του προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση στους δανειολήπτες, όμως υπάρχουν και αρνητικά σημεία.
Σύμφωνα με τον ίδιο αυτά είναι τα εξής: α) δεν προβλέπει διαγραφή χρεών ακόμη και ως το 100% σε περιπτώσεις που χρήζουν τέτοιας ευνοϊκής μεταχείρισης. Για παράδειγμα αν κάποιος είναι 70 ετών, χωρίς περιουσιακά στοιχεία και με κάποια ανίατη ασθένεια, τι θα διεκδικήσουν οι τράπεζες από εκείνον;, αναρωτιέται.
Β) Ακόμη και για άτομα με ειδικές ανάγκες ή με ποσοστά αναπηρίας δεν προβλέπονται ευνοϊκότερες ρυθμίσεις, υπογραμμίζει ο πρόεδρος Δανειοληπτών και προσθέτει και ένα τρίτο σημείο:
Γ) Δεν είναι προσαρμοσμένος στα σημερινά οικονομικά δεδομένα. Παρά την «ανάσα» που δίνουν ορισμένες διατάξεις του για μια μεταβατική περίοδο στους δανειολήπτες, όταν το διάστημα αυτό παρέλθει, οι δανειολήπτες «γονατίζουν» από τους συσσωρευμένους τόκους και τις δόσεις κεφαλαίου. Το επαχθές τοκοφόρο αποτέλεσμα παραμένει, όπως λέει ο κ. Κρητικός και στην ουσία «ο νέος Κώδικας μετακυλίει το πρόβλημα στο μέλλον».
Ενώ το http://www.efsyn.gr/ αναφέρει τα εξής:
Στις τράπεζες και μόνο θα ανήκει ο πρώτος και ο τελευταίος λόγος για τις ρυθμίσεις που θα γίνουν μελλοντικά στα «κόκκινα» και επισφαλή δάνεια, σύμφωνα με τον νέο Κώδικα Δεοντολογίας που επεξεργάστηκε και δημοσίευσε χθες στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως η Τράπεζα της Ελλάδος.
Με τον Κώδικα θεσπίζονται γενικές αρχές συμπεριφοράς και «βέλτιστες πρακτικές» μεταξύ τραπεζών και δανειοληπτών, πολλές από τις οποίες όμως μόνο κατ’ όνομα είναι τέτοιες καθώς δίνουν τη δυνατότητα στις τράπεζες να εκποιήσουν ακόμη και σπίτια οικονομικά και κοινωνικά ευάλωτων δανειοληπτών.
Προβλέπει αναλυτικά τα στάδια και τα χρονοδιαγράμματα που πρέπει να ακολουθήσουν οι τράπεζες και οι δανειολήπτες για να διαπραγματευτούν ρυθμίσεις, τις διαδικασίες με βάση τις οποίες ένας δανειολήπτης θα χαρακτηρίζεται «μη συνεργάσιμος» και η περιουσία του θα βγαίνει σε πλειστηριασμό, υποχρεώνει τις τράπεζες να ακολουθήσουν ιδιαίτερο χειρισμό των δανειοληπτών που ανήκουν σε κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες, προτείνει διαδικασίες αντιμετώπισης των δανείων που βρίσκονται σε «αρχική καθυστέρηση», εισάγει τη δυνατότητα υποβολής ενστάσεων από τους δανειολήπτες, ενώ αντιμετωπίζει με το ίδιο πλαίσιο και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις που χρωστούν.
Ο νέος Κώδικας προορίζεται να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο στην προσπάθεια των τραπεζών να «σκάψουν» το βουνό των 108 δισ. ευρώ «κόκκινων» και επισφαλών δανείων, και ως εκ τούτου η λογική που τον διαπνέει είναι πως μόνον εκείνες μπορούν να αποφασίσουν ποιες είναι οι «κατάλληλες λύσεις» που θα προτείνουν για να διευκολύνουν τους «κόκκινους» δανειολήπτες να αρχίσουν να ξαναπληρώνουν τα δάνειά τους.
Στον Κώδικα αναφέρεται χαρακτηριστικά πως «κατάλληλη λύση» θεωρείται εκείνη που διασφαλίζει τη συμμόρφωση της τράπεζας με τις εποπτικές της υποχρεώσεις, λαμβάνοντας όμως παράλληλα υπόψη τη συνολική οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη (εισοδήματα, ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία, άλλες οφειλές, ελάχιστες δαπάνες διαβίωσης κ.λπ.).
Παράλληλα επισημαίνεται πως η αξιολόγηση βασίζεται σε κριτήρια και διαδικασίες που θεσπίζει η ίδια η τράπεζα. Συστήνεται επίσης στις τράπεζες που έχουν κοινούς δανειολήπτες να συνεργάζονται για να βρίσκουν και κοινά αποδεκτές λύσεις, απέχοντας από δικαστικές ενέργειες.
Παρά τις επίμονες πιέσεις της κυβέρνησης τους προηγούμενους μήνες προς την Τράπεζα της Ελλάδος, να συμπεριληφθούν στον Κώδικα δεσμευτικές ρυθμίσεις ανά κατηγορία δανειοληπτών, το τελικό κείμενο βρίσκεται μακριά από τις προσδοκίες του οικονομικού επιτελείου.
Το νέο πλαίσιο προβλέπει μεν μία σειρά από συγκεκριμένες δυνατότητες ρυθμίσεων που έχουν στη διάθεσή τους οι τράπεζες, πλην όμως, είναι προαιρετικές και οι τελικές λύσεις θα προτείνονται κατά περίπτωση και ύστερα από ενδελεχή έλεγχο της οικονομικής και περιουσιακής κατάστασης ενός εκάστου δανειολήπτη.
Από την εφαρμογή του Κώδικα εξαιρούνται τα δάνεια που έχουν καταγγελθεί πριν από την 1.1.2015, δάνεια για τα οποία έχει οριστεί δικάσιμος για την υπαγωγή τους στον Νόμο Κατσέλη καθώς και απαιτήσεις για τις οποίες έχουν κινηθεί δικαστικές ενέργειες από τρίτους πιστωτές.
Τα στάδια
Οι τράπεζες καλούνται να εφαρμόσουν πέντε στάδια για να χειριστούν δανειολήπτες με καθυστερημένες οφειλές πριν καταλήξουν στις αποφάσεις τους:
1. Επικοινωνία με τον δανειολήπτη
Η επικοινωνία με τον δανειολήπτη ξεκινά αμέσως μόλις διαπιστώνεται καθυστέρηση στην καταβολή δόσης και προτείνεται να υπαχθεί σε Διαδικασία Επίλυσης Καθυστερήσεων για την εξέταση εναλλακτικών λύσεων.
Αν η δόση καθυστερήσει 60 ημερολογιακές ημέρες, στέλνεται γραπτή ειδοποίηση και αναλυτική ενημέρωση μέσα στις επόμενες 30 ημέρες. Σε αυτή περιλαμβάνεται και το αίτημα συμπλήρωσης αναλυτικής τυποποιημένης οικονομικής κατάστασης.
Αν ο δανειολήπτης έχει ακίνητο που θα μπορούσε να εκπλειστηριαστεί και δεν ανταποκριθεί, η τράπεζα στέλνει εντός 30 ημερών δεύτερη προειδοποιητική επιστολή για τον κίνδυνο χαρακτηρισμού του ως μη συνεργάσιμου, τις συνέπειες που θα έχει, τον υπολογισμό της εναπομείνασας οφειλής και των τόκων μετά από ρευστοποίηση, και του προτείνει ενέργειες ώστε να το αποφύγει.
2. Συγκέντρωση οικονομικών και άλλων πληροφοριών από τον ίδιο τον δανειολήπτη και οποιαδήποτε άλλη πηγή
Οι τράπεζες ζητούν αναλυτική οικονομική κατάσταση από τον δανειολήπτη με βάση το τυποποιημένο έγγραφο (αποδοχές, οικογενειακή κατάσταση, προσωπικά στοιχεία, προηγούμενη εργασία κ.λπ.) και αποδεικτικά στοιχεία για επιβεβαίωση των πληροφοριών. Εχουν το δικαίωμα να αναζητήσουν «και από άλλες πηγές επαρκούς πληροφόρησης στοιχεία, ιδίως από οντότητες με σκοπό την τήρηση και παρακολούθηση περιουσιακών στοιχείων και στοιχείων οικονομικής συμπεριφοράς».
3. Αξιολόγηση των οικονομικών του στοιχείων
Για να προσδιορίσουν την ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη οι τράπεζες συνεκτιμούν μεταξύ άλλων την περιουσιακή του κατάσταση, την τρέχουσα ικανότητα αποπληρωμής, λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των χρεών του (δάνεια, φόροι, ασφαλιστικές εισφορές κ.λπ.), ενώ για να εκτιμήσουν τη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής καλούνται να λάβουν υπόψη τις «εύλογες δαπάνες διαβίωσης», την ηλικία, το επάγγελμα, την οικογενειακή κατάσταση, την υγεία του δανειολήπτη κ.ά. Οι τράπεζες εκτιμούν επίσης την εμπορική αξία κάθε περιουσιακού στοιχείου που θα μπορούσε να αποτελέσει πρόσθετη εμπράγματη εξασφάλιση του δανείου.
4. Πρόταση των κατάλληλων λύσεων για τον κάθε δανειολήπτη
Στους συνεργάσιμους δανειολήπτες οι τράπεζες προτείνουν εντός 4 μηνών μία ή περισσότερες εναλλακτικές λύσεις (βλέπε πίνακα) ρύθμισης του δανείου και μόνο αν καμία δεν συμφωνηθεί, η τράπεζα προχωρά σε «οριστική διευθέτηση» του δανείου, όπως μεταξύ άλλων εθελοντική παράδοση ακινήτων στην τράπεζα, μεταβίβαση της κυριότητας του ακινήτου και μετατροπή του δανείου σε ενοικίαση, εθελοντική εκποίηση, συμφωνία για πλειστηριασμό ή, εφόσον δεν υπάρχουν ρευστοποιήσιμα στοιχεία, σε ολική διαγραφή της οφειλής.
Στο έγγραφο πρότασης ρύθμισης περιγράφονται μεταξύ άλλων αναλυτικά οι όροι της λύσης (επιτόκιο, επιμήκυνση, χρονοδιάγραμμα, ελάφρυνση οφειλής κ.λπ.). Οι τράπεζες καλούνται να εξετάζουν ενιαίες λύσεις ρύθμισης για όλα τα δάνεια.
Ο δανειολήπτης, από την πλευρά του, είτε παρέχει τη συναίνεσή του στη ρύθμιση είτε καταθέτει αντιπρόταση, την οποία η τράπεζα εξετάζει εντός 2 μηνών, είτε ζητά διαμεσολαβητή είτε δηλώνει ότι αρνείται να συναινέσει σε οποιαδήποτε πρόταση.
5. Διαδικασία εξέτασης ενστάσεων
Δυνατότητα ένστασης έχουν μόνο όσοι χαρακτηρίζονται μη συνεργάσιμοι δανειολήπτες.
Μη συνεργάσιμοι
Η τράπεζα έχει τη δυνατότητα να χαρακτηρίσει «μη συνεργάσιμο» έναν δανειολήπτη ο οποίος αρνείται να παράσχει στοιχεία, και εν συνεχεία να κινήσει διαδικασίες πλειστηριασμού.
Υποχρεούται να τον ενημερώσει σε διάστημα 15 ημερών για το χρονοδιάγραμμα του πλειστηριασμού, τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι εγγυητές του, το ενδεχόμενο αποκλεισμού του από τη δυνατότητα υπαγωγής στον Νόμο Κατσέλη κ.λπ. Ο δανειολήπτης έχει το δικαίωμα υποβολής ένστασης κατά της απόφασης της τράπεζας.
Ευπαθείς ομάδες
Στον Κώδικα Δεοντολογίας υπάρχει ειδική μνεία ως προς τον τρόπο επικοινωνίας για τη μεταχείριση των δανειοληπτών που εντάσσονται στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και ειδικότερα για δανειολήπτες με προβλήματα υγείας, ΑμεΑ κ.λπ.
Για οικονομικά ευάλωτους δανειολήπτες που είναι συνεργάσιμοι, αλλά έχουν εισόδημα χαμηλότερο από τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, δεν διαθέτουν οι ίδιοι ή οι οικογένειές τους (σύζυγοι, παιδιά) ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία και διαμένουν σε πρώτη κατοικία αντικειμενικής αξίας έως 140.000 ευρώ, οι τράπεζες προτείνουν είτε λύσεις μακροχρόνιων ρυθμίσεων είτε λύσεις «οριστικής διευθέτησης», συνεκτιμώντας ιδίως αν παράλληλα με τις οικονομικές δυσκολίες συντρέχουν και προβλήματα υγείας.
Στον Κώδικα διευκρινίζεται μάλιστα πως σε περίπτωση που η λύση οριστικής διευθέτησης περιλαμβάνει εκποίηση της κατοικίας σε τιμή μικρότερη της οφειλής, θα πρέπει να προβλέπεται διευκόλυνση αποπληρωμής της εναπομείνασας οφειλής.
Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις
Βραχυπρόθεσμες ρυθμίσεις
● Κεφαλαιοποίηση ληξιπρόθεσμων οφειλών
● Τακτοποίηση ληξιπρόθεσμων οφειλών
● Μειωμένη δόση, μεγαλύτερη από τους οφειλόμενους τόκους
● Καταβολή μόνο τόκων
● Μειωμένη δόση, μικρότερη των τόκων
● Περίοδος χάριτος
Μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις (άνω των 2 ετών)
● Μείωση επιτοκίου
● Παράταση διάρκειας αποπληρωμής
● Διαχωρισμός οφειλής σε τμήματα
● Μερική διαγραφή
● Λειτουργική αναδιάρθρωση επιχείρησης
● Συμφωνία ανταλλαγής χρέους με μετοχικό κεφάλαιο
Λύσεις οριστικής διευθέτησης
● Εθελοντική παράδοση ακινήτου στην τράπεζα
● Μετατροπή σε ενοικίαση/χρηματοδοτική μίσθωση
● Εθελοντική εκποίηση ενυπόθηκου ακινήτου
● Διακανονισμός απαιτήσεων
● Πλειστηριασμός υπέρ της τράπεζας σε συμφωνία με δανειολήπτη
● Ολική διαγραφή οφειλής
