Ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, από τη Βιβλιοθήκη Αδριανού ώς τη Στοά Αττάλου, καταλαμβάνει συμβολικά η μικρή πλατεία, η «Αυλή των Θαυμάτων» που είναι γεμάτη ανθρώπινες ιστορίες και μνημεία από την αρχαιότητα μέχρι τον ξεριζωμό των Ελλήνων από τις χαμένες πατρίδες και την προσφυγιά
Δευτέρα 9.30 το πρωί στην πλατεία Συντάγματος, μόνο το μετρό δείχνει ζωηρό. Η Αθήνα παλεύει με τους 38 βαθμούς, που επιβραδύνουν τους ρυθμούς της σαν χαλασμένο ρολόι. Στα στενά γύρω από την Ερμού, άστεγοι, ξαπλωμένοι στα πλατύσκαλα των ρημαγμένων νεοκλασικών, πίνουν τον πρωινό καφέ. Τα καταστήματα πασχίζουν για την πρώτη είσπραξη της ημέρας. Οι τουρίστες λιγοστοί. Ατρόμητοι στον καύσωνα, οι Ιάπωνες φωτογραφίζουν τη Μητρόπολη μετά το… λίφτινγκ. Οι ανατολικής προέλευσης -όπως προδίδει η βαριά προφορά και το τσιγάρο στο χέρι- τουρίστες αναζητούν την είσοδο του ναού. Η Αιόλου ξυπνά νωχελικά, όμως στο Μοναστηράκι το κοντέρ τρέχει.
Η είσοδος πίσω από το εργοτάξιο της οδού Αρεως 14 αποκαλύπτει ένα πολύβουο μελίσσι εργατών. Εδώ συντελείται ένα άλλο θαύμα.
Σε αυτό το κτιριακό σύμπλεγμα θα στεγαστεί από το 2018 το ΜΕΛΤ (Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης), σχεδόν έναν αιώνα από τότε που προσωπικότητες όπως ο Γεώργιος Δροσίνης ίδρυσαν το Μουσείον Ελληνικών Χειροτεχνημάτων.Το «Κάτω Παζάρι», όπως αποκαλούν ακόμη οι παλιοί ένοικοι τη γειτονιά της Βιβλιοθήκης του Αδριανού, της οδού Αρεως, της Αρχαίας Αγοράς – Στοάς Αττάλου και της οδού Βρυσακίου, διασώζει ίχνη από τα οθωμανικά χρόνια αλλά και λάμψεις από την Αθήνα του 19ου αιώνα έως τα μέσα του 20ού. Ενα δαιδαλώδες τετράγωνο στο οποίο συνυπάρχουν αρχοντόσπιτα και παράσπιτα, ο λόγιος και ο λαϊκός πολιτισμός.
Σ’ αυτή τη γειτονιά ζούσαν διάφορες οικογένειες μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’70 – αρχές ’80. Ουδείς γνωρίζει με ακρίβεια γιατί ονομάστηκε «Αυλή των θαυμάτων», Μήπως γιατί στα τέλη του 19ου αιώνα αποκαλούσαν την οδό Αθηνάς, (καταλήγει σε εκείνο το σημείο), «οδό των θαυμάτων» από τους μάγους και τους ζογκλέρ που συνήθιζαν να εμφανίζονται εκεί; Ή μήπως γιατί παραπέμπει στην αυλή των θαυμάτων που γνωρίσαμε από τον ελληνικό κινηματογράφο; Τεκμηριωμένη απάντηση προς το παρόν δεν υπάρχει
Ο πρώτος κύκλος της ζωής του ξεκίνησε στο Τζαμί Τζισδαράκη κι έπειτα στο κτίριο της οδού Κυδαθηναίων. Στην οδό Αρεως θα γυρίσει σελίδα, επανακαθορίζοντας τη φυσιογνωμία του.
Αυτό προσπαθεί η κ. Ελένη Μελίδη που το διευθύνει αλλά και οι άνθρωποι που το στηρίζουν. Στα 13 κτίσματα του τετραγώνου Αρεως, Κλάδου, Βρυσακίου και Αδριανού (συνολικά 25 διάσπαρτα στην Πλάκα) θα ενώνεται η νεότερη ιστορία με το σήμερα.
Η ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ
Η περιήγηση στις εγκαταστάσεις του νέου Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων -όπως συνυπάρχουν στον τίτλο εδώ και δύο χρόνια- δεν ξεκινά από την επίσημη είσοδο του μουσείου, αλλά ανορθόδοξα, από την οδό Κλάδου. Η οικία Δραγούμη με τα βυσσινί παράθυρα μας εισάγει αυτομάτως στην ανθρωπιά μιας ξεχασμένης Αθήνας. Η έννοια της «αυλής» που αποτύπωσε με περίσσιο αίσθημα ο ελληνικός ασπρόμαυρος κινηματογράφος στα πρόσωπα λαϊκών ηρώων, όπως οι Φωτόπουλος, Μακρής, Αυλωνίτης, Σταυρίδης, ξετυλίγεται μπροστά μας και με λίγη φαντασία ενισχύεται από το άρωμα του βασιλικού και της λεβάντας. Η οικία Δραγούμη, που οικοδομήθηκε το 1835 για λογαριασμό του Νικολάου Μ. Δραγούμη (αγωνιστή της Επανάστασης του 1821 και υπουργού Εξωτερικών επί της βασιλείας του Οθωνα), θα στεγάσει την ενότητα με τις φορεσιές («Τι φορούσαν, τι φοράμε»), όταν με το καλό λειτουργήσει το ΜΕΛΤ. Και ακριβώς απέναντι, στο κτίσμα όπου λειτουργούσε ο «Πλάτανος», ταβέρνα ξακουστή, τη θέση του θα πάρει ένα εστιατόριο αφιερωμένο στην ελληνική διατροφή.
Κλείνεις τα μάτια και φαντάζεσαι τις αυλές, τα μαγαζάκια, τα λασπωμένα σοκάκια, τα υπαίθρια κουρεία των οθωμανικών χρόνων. Αλλά και τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν βιοτεχνίες έδωσαν άλλο χαρακτήρα στη γειτονιά, όπως οι καφενέδες στην Αδριανού, λίγο πιο κάτω, τα εργαστήρια στην Αρεως και τα χαλκουργεία στην Ηφαίστου.
Σήμερα τα αποκατεστημένα διώροφα αρχοντικά με τα ημιυπόγεια μαρτυρούν μια εποχή που η αρχοντιά δεν αναζητούσε άσκοπα τετραγωνικά για επιβεβαίωση.
Το τμήμα υστερορωμαϊκού τείχους που ανήγειραν οι Αθηναίοι μετά την καταστροφή της πόλης από τους Ερούλους το 267 μ.Χ. και αναδεικνύεται σε διάφορα σημεία της αυλής, συνυπάρχει με την παλαιοχριστιανική του Αγίου Θωμά και την οικία Χωματιανού-Λογοθέτη.
Είναι το αρχοντικό που πρωταγωνιστεί στην «Αυλή των θαυμάτων», μαζί με την καμάρα της πύλης του, την κρήνη και τη μεγάλη μουριά που θέλει γερό κλάδεμα. Σε αυτό το αρχοντικό λένε πως φιλοξενήθηκε ο Ελγιν τότε που κατάκλεψε τον Παρθενώνα. Εδώ συγκεντρώθηκαν τα Γλυπτά πριν μεταφερθούν στον Πειραιά για τη μεγάλη φυγή.
Δίπλα στο αρχοντικό του 17ου αιώνα στέκει το εκκλησάκι του Αγίου Ελισαίου. Της οικογένειας και αυτό, με επίσης μεγάλη ιστορία αλλά και περιπέτειες από τους κατοπινούς ιδιοκτήτες του. Εδώ έψαλλε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, εδώ και ο ξάδερφός του, Αλέξανδρος Μωραϊτίδης. Σ’ αυτή την απλή μονόκλιτη βασιλική, κτισμένη επί Τουρκοκρατίας, που αποτέλεσε και πνευματικό «στέκι» της εποχής, έχει τραβηχτεί η γνωστή φωτογραφία με τον Παπαδιαμάντη που καθόταν στην καρέκλα.
Στην αυλή οι τεχνίτες είναι αφοσιωμένοι στα τελευταία μερεμέτια. Τα κλειστά κτίρια δηλώνουν έτοιμους χώρους. Κάποιες πόρτες ξεκλειδώνουν και αποκαλύπτουν μικρά δωμάτια με ξύλινα μέρη. Το έργο, πλην απροόπτου, θα παραδοθεί έως το τέλος Αυγούστου.
Η ανασκαφή στη βασιλική του Αγίου Θωμά (το εκκλησάκι της οικογένειας Μπενιζέλων) συνεχίζεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών. Δυο-τρεις εργάτες κάνουν ένα σύντομο διάλειμμα κάτω από τη σκιά της «βρωμοκαρυδιάς», του δέντρου- μπελά με τη δυσάρεστη οσμή που απλώνει ρίζες με ταχύτητα σε αρχαία θεμέλια και σύγχρονα κτίρια. Κινεζικής προέλευσης, είναι από τα φυτά που έφερε για να κοσμήσει τον Βασιλικό (Εθνικό σήμερα) Κήπο το 1850 η βασίλισσα Αμαλία.
Θησαυροί και δωρεές
Δεκατρία κτίρια (αρχιτέκτων του μουσείου ο Νίκος Κυριακόπουλος) είναι τα σπίτια της αυλής. Υπάρχουν κι άλλα, έξω απ’ αυτήν, όπως τα δύο επιπλέον σπίτια της οδού Κλάδου. Το ένα θα στεγάσει τα αρχεία, τη Βιβλιοθήκη και τους επιμελητές. Τα έπιπλα, τυλιγμένα σε νάιλον, στριμώχνονται ήδη στο αναγνωστήριο.
Από τα πιο σύνθετα έργα της Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεοτέρων και Συγχρόνων Μνημείων (Αμαλία Ανδρουλιδάκη), όταν ολοκληρωθεί, θα τονώσει την περιοχή και θα αποτελέσει αλησμόνητη εμπειρία για το κοινό σε συνδυασμό με τα παραρτήματά του: το Τζαμί Τζισδαράκη, το κτίριο της οδού Πανός 22 και το Λουτρό των Αέρηδων. .
Το δώρο της Ελλης Λαμπέτη
Το πάθος της διευθύντριας του ΜΕΛΤ Ελένης Μελίτη είναι μεταδοτικό σαν μιλάει για τις ιστορίες των αντικειμένων. Π.χ., ένα κοντό, στενό σακάκι της κερκυραϊκής φορεσιάς, το λεγόμενο «πεσελί», γνωστό για τα θαυμάσια χρυσοκεντήματά του, έκρυβε κάτω από τη φόδρα του, ως υπόστρωμα του χρυσοκεντήματος, μια χειρόγραφη παρτιτούρα του 19ου αιώνα με το όνομα του Domenico Padovani. Αποκαλύφθηκε όταν πήγε για συντήρηση.
Καθημερινές είναι οι εκπλήξεις όσο προετοιμάζεται η νέα έκθεση. Ανατρέχοντας στα πρακτικά δωρεών, ταυτίστηκε μια παλάσκα (ασημένια θήκη για το μπαρούτι, εξάρτημα της ανδρικής ενδυμασίας) από τις συλλογές του μουσείου.
«Ανακαλύψαμε μια επιστολή που διαβιβάστηκε στο μουσείο από την πρεσβεία της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον, το 1986. Η επιστολή είχε γραφτεί από τον James V. McConnell, καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν». Ο καθηγητής είχε γνωρίσει πριν από αρκετά χρόνια την Ελλη Λαμπέτη, όταν ήταν παντρεμένη με τον Αμερικανό συγγραφέα Frederic Waken. Σε μία από τις επισκέψεις του ζεύγους στο σπίτι του καθηγητή, η ηθοποιός τού δώρισε την παλάσκα λέγοντάς του ότι σχετίζεται με ένα σπουδαίο ιστορικό γεγονός, την Ελληνική Επανάσταση. Μετά το θάνατό της, «ο κ. McConnell ένιωσε την ανάγκη να δωρίσει το αντικείμενο στην Ελλάδα, τον “δικαιωματικό ιδιοκτήτη”, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, “ως τεκμήριο καλής πίστης” σε μια χώρα που έχει χάσει πολλά από τα αντικείμενα που της ανήκουν». Το αντικείμενο θα εκτεθεί στο Τζαμί Τζισδαράκη, όπου θα στεγαστεί η έκθεση με θέμα την ιστορία του ΜΕΛΤ.
Η δωρεά μιας 90χρονης Καναδέζας
Οι νέες δωρεές επίσης κρύβουν αίσθημα. «Τον Οκτώβριο του 2014 το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης έλαβε ένα ασυνήθιστο e-mail: η κυρία Ελίζαμπεθ Γκέτζ, 91 ετών, που ζει στη Βικτώρια του Καναδά, επιθυμούσε να επιστρέψει στον τόπο προέλευσής τους ένα σύνολο παραδοσιακών ελληνικών ενδυμάτων. Φτιαγμένα και φορεμένα στον ελληνικό χώρο τον 19ο αιώνα, περιήλθαν στην κατοχή μιας νοσοκόμας του καναδικού στρατού, της Γουίνιφρεντ Ντάουντινγκ, ενώ υπηρετούσε στα ταραγμένα Βαλκάνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Από τη Θεσσαλονίκη στο Κάλγκαρι του Καναδά, βρέθηκαν τελικά στα χέρια της ανιψιάς της στη Βικτώρια, που της άρεσαν οι ελληνικοί χοροί και τα φορούσε για να τους χορεύει στις τοπικές γιορτές. Κι εκείνη, στα 91 της χρόνια πια, αποφάσισε ότι είναι ώρα να γυρίσουν στην πατρίδα τους».
Την 1η Φεβρουαρίου 2015, σε μια συγκινητική τελετή που οργάνωσαν το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στο Βανκούβερ και η Ελληνική Κοινότητα της Βικτώρια, η κυρία Γκέιτζ παρέδωσε στον γενικό πρόξενο Ηλία Κρεμμύδα τα αντικείμενα, μαζί με αποκόμματα εφημερίδων σχετικά με τη θητεία της Ντάουντινγκ στον πόλεμο και ένα πολύτιμο άλμπουμ με φωτογραφίες της ίδιας.
Στα 13 κτίσματα του ΜΕΛΤ θα αποκαλυφθούν πολλές ιστορίες του νεότερου ελληνικού πολιτισμού. Ευχή όλων, να απομακρυνθούν έως τότε τα άχαρα προστατευτικά του εργοταξίου. Ετσι, θα συνειδητοποιήσουμε το πραγματικό θαύμα αυτής της αυλής, αλλά και το πώς ξαναγεννιέται ένα μουσείο.
Από το δημοσίευμα της Γιώτας Συκκά στην Καθημερινή-Αλλη πηγή :Ελευθεροτυπία
