H πρωτοποριακή τεχνική και η άψογη (και αμιγώς αθηναϊκή) αισθητική τους τις κάνει να ξεχωρίζουν σαν νησιά μέσα στον ωκεανό του μπετόν. Δημιουργήματα των πιο ιδιοφυών (και ρομαντικών) ελλήνων αρχιτεκτόνων του περασμένου αιώνα, τα εξαιρετικά αυτά κτήρια αποτελούν σύμβολα μιας ιδανικής αντίληψης για το αστικό τοπίο της πρωτεύουσας.
του Δημήτρη Ρηγόπουλου
«Και οι πολυκατοικίες, από τη στιγμή που άνθρωποι έχουν πεθάνει μέσα ή έχουν κάνει έρωτα, είναι ιεροί χώροι.» Σε μια εποχή δαιμονοποίησης της πολυκατοικίας, ο Γιάννης Τσαρούχης υπερασπιζόταν έναν γνήσια αθηναϊκό θεσμό που σιγά σιγά, σχεδόν στα μουλωχτά, ξαναγίνεται της μόδας. Μη μας κάνει εντύπωση. Το πέρασμα του χρόνου, οι αυτοματοποιημένοι μηχανισμοί της νοσταλγίας, η εμπέδωση μιας κάποιας αστικής συνείδησης και η συμφιλίωση που φέρνουν τα χρόνια μάς κάνει όλους να το ξανασκεφτούμε.
Η πολυκατοικία είναι η Αθήνα, αυτό δεν αλλάζει
Για καλό και για κακό. Και σε τελική ανάλυση, για το «κακό» δεν φταίνε οι πολυκατοικίες. Κι όταν το «καλό» είναι καλό, είναι πολύ καλό. Εδώ ζούμε, στους ίδιους δρόμους περπατάμε, ξέρετε γιατί σας μιλάω.
Η ληξιαρχική πράξη γέννησης της αθηναϊκής πολυκατοικίας είναι ο περίφημος νόμος 3741 του 1929 περί οριζοντίου ιδιοκτησίας. Επέτρεπε την ανάπτυξη καθ’ ύψος, σε μια εποχή που η Αθήνα είχε να αντιμετωπίσει οξύ οικιστικό πρόβλημα. Επρεπε να αφομοιώσει το προσφυγικό ρεύμα τού ’22, αλλά να καλύψει και τις νέες ανάγκες. Γιατί η πολυκατοικία –εκτός από λύση ανάγκης, όπως θέλουμε να την απαξιώνουμε σήμερα– υπήρξε ταυτόχρονα κι ένα επίτευγμα της νέας τεχνικής.
Η πολυκατοικία εκπροσωπούσε έναν νέο κόσμο ανέσεων και αστικής ζωής, που ασφυκτιούσε στα παλιά σπίτια. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που οι πρώτες πολυκατοικίες χτίζονται στις καλές περιοχές της πρωτεύουσας, στο Κολωνάκι, τη Νεάπολη, τα Εξάρχεια, την Κυψέλη.
Και υπήρξαμε τυχεροί που το πρώτο αυτό κατασκευαστικό κύμα συνέπεσε χρονολογικά με την άνθηση του μοντέρνου κινήματος στην Ελλάδα. Ετσι, σήμερα δεν θα ανακαλύπταμε καμία ποιητική των πολυκατοικιών, αν πολλές από τις πρώτες πολυκατοικίες δεν σχεδιάζονταν από σημαντικούς μεσοπολεμικούς αρχιτέκτονες, όπως ο Κ. Παναγιωτάκος, ο Π. Καραντινός, ο Πρ. Βασιλειάδης, ο Κ. Σγούτας, ο Θ. Βαλεντής, ο Π. Μιχαηλίδης, ο Β. Δούρας, ο Κ. Κιτσίκης και πολλοί άλλοι.
Η προπολεμική δυναμική της πολυκατοικίας ήταν τόσο ισχυρή, που μέσα σε δέκα χρόνια (1928 – 1937) από το 3% του συνόλου των ανεγειρομένων οικοδομών έφτασαν να εκπροσωπούν το 14,2 %.
Ο πόλεμος ανέκοψε τον πρώτο ενθουσιασμό. Και ταυτόχρονα ήταν το αποφασιστικής σημασίας γεγονός για την εδραίωση της παντοδυναμίας της πολυκατοικίας. Η δύσκολη πραγματικότητα της Κατοχής και του Εμφυλίου διαμόρφωσε ένα νέο κοινωνικό μωσαϊκό, που έστειλε στην Αθήνα εκατοντάδες χιλιάδες εσωτερικούς μετανάστες.
Ολοι αυτοί οι άνθρωποι κάπου πρέπει να μείνουν. Και η διαλυμένη οικονομία πρέπει με κάποιο τρόπο να ορθοποδήσει.
Η αντιπαροχή
Η διπλή αυτή ανάγκη γεννάει την αντιπαροχή, έναν ευφυή μηχανισμό που έκανε την οικονομία να πάρει μπροστά. O μεροκαματιάρης δίνει το σπίτι του και παίρνει δύο διαμερίσματα, ο εργολάβος αγοράζει γη χωρίς να δώσει δραχμή και πουλάει ό,τι περισσεύει. Με μηδέν κεφάλαιο. Ταυτόχρονα, στη μηχανή της αντιπαροχής εργάστηκαν χιλιάδες κόσμου – από ανειδίκευτους εργάτες και μάστορες ώς μηχανικούς και εμπόρους οικοδομικών υλικών. Η οικονομία παίρνει φωτιά. Χιλιάδες οικογένειες ζουν από την αντιπαροχή. Κάποιοι πιάνουν την καλή.
Όταν λοιπόν τα ρίχνουμε όλα στον Καραμανλή για την «καταστροφή της Αθήνας», καλό είναι να θυμόμαστε πως, αν η κοινωνία δεν είχε στηρίξει τόσο μαζικά το σύστημα της αντιπαροχής, κανένας Καραμανλής δεν θα ήταν αρκετός.
Σίγουρα υπήρξαν χιλιάδες αδιάφορες –αν όχι πρόστυχες– αναπαραγωγές του ίδιου τύπου πολυκατοικίας. Όπως υπήρξαν και αριστουργήματα.
Μέσα σε δέκα χρόνια (1955 – 1965) η Αθήνα αλλάζει δέρμα. Κατεδαφίζονται ακόμα και σπίτια που μετράνε μόνο 20 χρόνια ζωής. Στην αρχή επικρατεί ενθουσιασμός. Αρκεί να δει κανείς τις ελληνικές ταινίες τής Φίνος Φιλμς για να αφουγκραστεί την αποθεωτική υποδοχή της νέας Αθήνας. Πολύ γρήγορα, όμως, το κλίμα αναποδογυρίζει. Κάτι η χούντα, κάτι η αποδομητική μανία της μεταπολίτευσης, όλα γίνονται άσπρο – μαύρο. Και η πολυκατοικία συνώνυμο της καχεκτικής Αθήνας, που, σε εξωφρενικά μικρό χρονικό διάστημα, έγινε από «ευρωπαϊκή, μοντέρνα μεγαλούπολις» «η πιο άσχημη πρωτεύουσα της Ευρώπης».
Έτσι, μέσα στα ξερά κάηκαν και τα χλωρά.
Σίγουρα, υπήρξαν χιλιάδες αδιάφορες –αν όχι πρόστυχες– αναπαραγωγές του ίδιου τύπου πολυκατοικίας, και είναι δυστυχώς αυτό το μοντέλο που δίνει τον τόνο στις συνοικίες και τα προάστια. Όπως υπήρξαν και αριστουργήματα.
Από αυτή την άποψη, η πολυκατοικία που σχεδίασε ο Νίκος Βαλσαμάκης στην οδό Σεμιτέλου 5 το 1951 ήταν ένα αδιαμφισβήτητο ορόσημο. Ο Βαλσαμάκης είναι ο μεγάλος ανανεωτής της αθηναϊκής αστικής πολυκατοικίας, και του χρωστάμε μερικά από τα σπουδαιότερα δείγματα της μεταπολεμικής περιόδου. Αλλά ακόμα και σήμερα χτίζονται ωραίες πολυκατοικίες.
Το δυστύχημα είναι ότι λίγοι άξιοι αρχιτέκτονες σχεδιάζουν πολυκατοικίες. Ίσως γιατί είναι ένα κατασυκοφαντημένο προϊόν. Ή γιατί δεν εξασφαλίζει μεγάλη προβολή. Το άλλο είναι ότι χρειάζονται συντήρηση. Το πρόγραμμα «Πρόσοψη» του Δήμου Αθηναίων δείχνει ένα δρόμο. Αν περπατήσετε στις αρχές της Κηφισίας και προσέξτε τα φρεσκοβαμμένα κτήρια, δεν θα πιστεύετε στα μάτια σας. Η πολυκατοικία είναι ένα αθηναϊκό υβρίδιο που στην αρχή ήταν ευχή, μετά έγινε κατάρα – και τώρα θα πρέπει να ξαναδιαλέξουμε. Ευχή ή κατάρα;
1.
MOYΣΕΙΟ Πατησίων 70
Αρχιτέκτονας: Μανώλης Λαζαρίδης
Ο Μανώλης Λαζαρίδης θα μείνει στην ιστορία ως ο αρχιτέκτονας του μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη. Εδώ, η πολυκατοικία Β. Ζηρίνη στην οδό Πατησίων, λίγο μετά το Μουσείο. Ο Λαζαρίδης δεν είχε πολλές συμπάθειες, όπως και πολλοί άλλοι αρχιτέκτονες με γαλλικές επιρροές. Ο ίδιος πλήρωσε κατά κάποιον τρόπο την ουδετερότητά του: δεν προσχώρησε ούτε στους «παραδοσιακούς τοπικιστές», ούτε και στους «μοντέρνους» της δεκαετίας του ’30.
2.
ΕΞΑΡΧΕΙΑ Αραχώβης 61 και Θεμιστοκλέους
Αρχιτέκτονας: Κυριακούλης Παναγιωτάκος
C’ est tres beau!” είχε αναφωνήσει ο Λε Κορμπιζιέ, αντικρίζοντας τη γνωστή «μπλε πολυκατοικία» στην πλατεία Eξαρχείων. Εμβληματικό έργο του Κυριακούλη Παναγιωτάκου, συμπυκνώνει με τον πιο ριζοσπαστικό τρόπο τις αρχές του μοντέρνου κινήματος, όπως αυτές εκφράστηκαν στην Αθήνα του 1933. Το αυθεντικό της χρώμα ήταν σκούρο μπλε, που με τα χρόνια ξέφτισε. Ακουγόταν ότι θα ανακαινιστεί.
3.
ΠΑΛΑΙΟ ΨΥΧΙΚΟ Μάντζαρου 3
Αρχιτέκτονες: Γιώργος και Ελένη Μανέτα
Στην υστερομοντέρνα πολυκατοικία του Παλαιού Ψυχικού, οι δύο αρχιτέκτονες αφομοιώνουν δημιουργικά τα νέα ρεύματα της δεκαετίας του ’70. Ανανεώνουν με αυτό, αλλά και τα άλλα έργα τους, την προαστιακή πολυκατοικία από πλευράς τυπολογίας και μορφής. Χαρακτηριστική είναι η δημιουργία εξωτερικών χώρων ισοδύναμων σχεδόν σε επιφάνεια με τους εσωτερικούς.
4.
ΙΛΙΣΙΑ Βασιλίσσης Σοφίας και Λαμψάκου
Αρχιτέκτονας: Γεώργιος Κοντολέων
H μεσοαστική πολυκατοικία Αντωνόπουλου-Κοντολέοντος ανήκει στις αυθεντικότερες και διαυγέστερες εκφράσεις του κεντροευρωπαϊκού Mοντέρνου Kινήματος, ενώ και ο Κοντολέων υπήρξε μια από τις στοχαστικότερες μορφές της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής του Mεσοπολέμου. H κατασκευή του κτηρίου χρηματοδοτήθηκε από ομάδα φίλων, στην οποία μετέσχε και ο αρχιτέκτονας. Oι δύο βασικότερες καινοτομίες του ήταν οι αποφάσεις του να παραλείψει τα κοινότοπα έρκερ και να στρέψει την πρόσοψη της πολυκατοικίας προς τη Λαμψάκου, ώστε οι κύριοι χώροι των διαμερισμάτων να έχουν καλύτερο προσανατολισμό και να απολαμβάνουν τη θέα προς την Aκρόπολη.
5.
ΚΟΛΩΝΑΚΙ Πλουτάρχου & Υψηλάντου
Αρχιτέκτονας: Κωνσταντίνος Κυριακίδης
Με την χαρακτηριστική, αξονική τοποθέτηση της εισόδου, η πολυκατοικία Μαυρομάτη κατασκευάστηκε το 1933. Έργο του Κωνσταντινουπολίτη αρχιτέκτονα, αποτελεί μία από τις πιο εντυπωσιακές εφαρμογές ενός πιο ανανεωτικού εκλεκτικισμού. Στην πολυκατοικία Μαυρομάτη, με τις διακριτικές αρ ντεκό λεπτομέρειες στη διακόσμηση, αφουγκραζόμαστε τον απόηχο μιας εποχής που σβήνει με πολύ στιλ.
6.
ΚΟΛΩΝΑΚΙ Αλωπεκής 25Α
Αρχιτέκτονας: Κώστας Κιτσίκης
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πολυκατοικίες τού κατ’ εξοχήν αρχιτέκτονα της αστικής πολυκατοικίας στην Αθήνα, του Κώστα Κιτσίκη. Προπολεμικό έργο, θα το δείτε στο νούμερο 25Α της οδού Αλωπεκής, στο Κολωνάκι. Ανήκε στην οικογένεια της Μαρίας Κάλλας.
7.
ΦΙΛΟΘΕΗ Καραολή και Δημητρίου 30
Αρχιτέκτονας: Άρης Κωνσταντινίδης
Το κτήριο αυτό αποτελεί τη μόνη αστική πολυκατοικία που κατόρθωσε να κτίσει ο ριζοσπάστης αρχιτέκτων. Παρά το γεγονός ότι ανήκει στα λιγότερο σχολιασμένα έργα του μεγάλου Έλληνα αρχιτέκτονα, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της «σύγχρονης αληθινής αρχιτεκτονικής» του, η οποία έπλαθε «δοχεία ζωής» μέσα από κοινή κατασκευαστική διάρθρωση, εναρμόνιση κλειστών-ημιυπαίθριων-υπαίθριων χώρων, με ιδιαίτερη ευαισθησία στις φυσικές παραμέτρους του σχεδιασμού.
8.
ΑΝΑΚΤΟΡΑ Στησιχόρου 5
Αρχιτέκτονας: Δημήτρης Φωτιάδης
Πολυκατοικία Μαρίας Αβέρωφ, από τα κλασικά έργα του αρχιτέκτονα, κτισμένη το 1934. Ο Φωτιάδης ήταν θιασώτης μίας ήπια αστικοποιημένης αρχιτεκτονικής και, παρά την κλονισμένη του υγεία, ανέπτυξε ένα χαρακτηριστικό προσωπικό ιδίωμα, με επιρροές από το νεωτερικό πνεύμα της αρ ντεκό, όπως φαίνεται και στην πολυκατοικία της φωτογραφίας.
9.
ΚΟΛΩΝΑΚΙ Πατριάρχου Ιωακείμ και Ηροδότου
Αρχιτέκτονας: Georges Goldberg
Δύσκολα θα αγνοείτε την πολυκατοικία Καραπάνου. Είναι μία από τις πιο ευανάγνωστες εφαρμογές του γαλλικού μοντέρνου κινήματος στην Αθήνα της δεκαετίας τού ’30. Συμβολή στη μελέτη είχε και ο Έλληνας συνάδελφος του Goldberg Προκόπιος (Κόπης) Βασιλειάδης. Ανακαινίστηκε πρόσφατα.
10.
ΧΑΛΑΝΔΡΙ Εθν. Αντιστάσεως 84
Αρχιτέκτονες: Αλέξανδρος Τομπάζης και Δημήτρης Διαμαντόπουλος
Ανεβαίνοντας την Κηφισίας, στο ύψος της Αγίας Βαρβάρας, ξεχωρίζει το αντισυμβατικό και τεχνολογικά καινοτόμο συγκρότημα διαμερισμάτων «Δίφρος». Δημιουργικά επηρεασμένο από τον ιαπωνικό Μπρουταλισμό και Μεταβολισμό, είναι ένα από τα τολμηρότερα πειράματα αρχιτεκτονικής παρέμβασης στην άμορφη αστικοποίηση των περιοχών που περιβάλλουν τη λεωφόρο Kηφισίας. Aποτελείται από τέσσερα ανισοϋψή κτήρια, που συνδέονται ανά δύο με τους πυρήνες κατακόρυφης κυκλοφορίας, και βρίσκεται σε ελεύθερα διαμορφωμένο χώρο.
11.
ΑΝΑΚΤΟΡΑ Μελεάγρου 5
Αρχιτέκτονας: Δημήτρης Φωτιάδης
Η μικρή πολυκατοικία Παπαστράτου ξεχωρίζει με τον ήπιο και καλαίσθητο μοντερνισμό της από πολλά άλλα πολυώροφα κτήρια κατοικιών του κέντρου της Αθήνας. Η διαμόρφωση της πρόσοψης είναι λιτή και συμμετρική ως προς άξονα, και διακοσμημένη διακριτικά στο πνεύμα της αρ ντεκό. Το παιχνίδι των φωτοσκιάσεων που δημιουργούν οι ανοικτοί εξώστες, οι βεράντες και οι ημιυπαίθριοι χώροι τής προσδίδουν μια ήπια πλαστικότητα.
12.
ΜΕΤΣ Αρχιμήδους 63 και Δομπόλη
Αρχιτέκτονες: Γ. Θεοδοσόπουλος και Κατερίνα Θάνου
Αλλάζουμε εποχή, και προσγειωνόμαστε στις αρχές της δεκαετίας τού ’80. Tο συγκρότημα κατοικιών στο Mετς είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα εγχειρήματα ανανέωσης του αρχιτεκτονικού λεξιλογίου για την αστική πολυκατοικία στην Αθήνα.
Οι επιμέρους όγκοι σε διαφορετικά επίπεδα αποδομούν τον τυποποιημένο τρόπο ανάπτυξης της αθηναϊκής πολυκατοικίας.
13
. ΑΝΑΚΤΟΡΑ Ηρώδου Αττικού και Μουρούζη
Αρχιτέκτονας: Εμμανουήλ Βουρέκας
Η λευκή πολυκατοικία Αβέρωφ αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της κυρίαρχης τεχνοτροπίας των ετών 1950-60: του κλασικίζοντος μοντερνισμού. Είναι έργο του αρχιτέκτονα του Πολυτεχνείου της Δρέσδης, ενός από τους πρωταγωνιστές της αστικής αρχιτεκτονικής στην Αθήνα του ’50 και του ’60. Η διαμόρφωση των όψεων χαρακτηρίζεται από λιτότητα και συμμετρία στη διάταξη των ανοιγμάτων και εξωστών. Το σύνολο εκφράζει την προσπάθεια ανάκτησης της ηρεμίας και της μεγαλοπρέπειας του παρωχημένου νεοκλασικισμού.
14.
ΠΕΤΡΑΛΩΝΑ Περιφερειακός Φιλοπάππου
Αρχιτέκτονας: Έλλη Βασιλικιώτη
Η πολυκατοικία στον Aσύρματο είναι μια από τις αξιόλογες πολυκατοικίες χαμηλών εισοδημάτων της εποχής που σχεδιάστηκε, στο πλαίσιο των μελετών της Υπηρεσίας Οικισμού του Υπουργείου Δημοσίων Έργων. Το συγκρότημα αποτελείται από οκτώ καταστήματα και 55 διαμερίσματα με ανεξάρτητες εισόδους από τους διαδρόμους κατά μήκος της πρόσοψης, τα οποία κατανέμονται σε τέσσερις ορόφους. Ενδιαφέρουσα είναι η προσαρμογή του κτηρίου στην ιδιαιτερότητα του καμπύλου οικοπέδου και τη μεγάλη κλίση της πλαγιάς του Φιλοπάππου.
15.
ΙΛΙΣΙΑ Bασιλίσσης Σοφίας 86
Αρχιτέκτονας: Νίκος Βαλσαμάκης
Το κτήριο ανήκει στις πρώτες μοντέρνες πολυκατοικίες της μεταπολεμικής Aθήνας, αλλά και στα μεγάλης επιρροής έργα του πρωτοπόρου αρχιτέκτονα. O κορμός του κτηρίου, που αποτελείται από τους τέσσερις τυπικούς ορόφους, διαμορφώνεται σε δύο επίπεδα, αυτό της κυρίως όψης και εκείνο των εξωστών σε πρόβολο, τα οποία αλληλοπεριχωρούνται. Ο πέμπτος όροφος είναι όλος στο πίσω επίπεδο, και επιστέφεται με οριζόντιο πρόβολο.
16
. ΕΞΑΡΧΕΙΑ Ζαΐμη και Στουρνάρη
Αρχιτέκτονες: Πολύβιος Μιχαηλίδης και Θουκυδίδης Βαλεντής
Η πολυκατοικία των αδελφών Mιχαηλίδη ανήκει στα έργα αναφοράς του ριζοσπαστικού μοντερνισμού στη μεσοπολεμική Αθήνα. Με τον δεξιοτέχνη Kύπριο αρχιτέκτονα συνεργάστηκε ο εκλεκτός συνάδελφός του και καθηγητής στο EMΠ Θουκυδίδης Bαλεντής. H θέση του κτηρίου, δίπλα στη Σχολή Aρχιτεκτόνων του Πολυτεχνείου, συνέβαλε επίσης στη συστηματική μελέτη και εκτίμηση της αξίας του. Ο ορθογώνιος όγκος του κτηρίου ολοκληρώνεται στη στάθμη της εσοχής με πέργκολα.
17
. ΕΞΑΡΧΕΙΑ Μαυρομιχάλη και Ναυαρίνου
Αρχιτέκτονας: Βασίλειος Δούρας
Η μεσοαστική πολυκατοικία Τσιμπούκη ανήκει στις διαυγέστερες εκφράσεις του ελληνικού μεσοπολεμικού μοντερνισμού. Τόσο η οργάνωση των κατόψεων, όσο και η διάρθρωση των όψεων διέπονται από τους συνθετικούς και μορφολογικούς κανόνες του κεντροευρωπαϊκού Μοντέρνου Κινήματος. Η διαμόρφωση των όψεων είναι λιτή και τα ανοίγματα έχουν έντονη οριζοντιότητα. H διάταξη των παραθύρων και των ημιστεγασμένων εξωστών είναι συμμετρική στη στενή όψη της Nαυαρίνου, και ασύμμετρη στην επιμήκη όψη της Mαυρομιχάλη. (Στη συνάντηση των δύο όψεων υπάρχουν τα χαρακτηριστικά γωνιακά παράθυρα.)
18.
ΜΟΥΣΕΙΟ Μπουμπουλίνας 22
Αρχιτέκτονας: Κυπριανός Μπίρης
Κτισμένη στο κέντρο της Αθήνας, πίσω από το Αρχαιολογικό Μουσείο, η μοντέρνα πολυκατοικία Λογοθετόπουλου ανήκει στις πρώτες εφαρμογές της νέας, ορθολογιστικής αντιμετώπισης του στεγαστικού προβλήματος των μεσοαστικών στρωμάτων. Το κτήριο αγοράστηκε και ανακαινίστηκε για να στεγάσει κεντρικές υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού. Ο όγκος του κτηρίου είναι ένα απλό ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο. Η λιτότητα, η συμμετρική διάταξη των ανοιγμάτων και οι δύο κατακόρυφες στήλες των έρκερ αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά των όψεων.
19.
ΚΟΛΩΝΑΚΙ Καρνεάδου 13
Αρχιτέκτονας: Δημήτρης Φωτιάδης
Η μικρή πολυκατοικία Αδαμίδη-Βλαχλίδη ανήκει στις πρώτες αθηναϊκές εφαρμογές του διώροφου διαμερίσματος (duplex), τo οποίο αποτελεί συρρίκνωση ή υποκατάστατο του αστικού μεγάρου (hôtel particulier). Ένα ακόμη έργο του Φωτιάδη. Η διαμόρφωση των όψεων είναι λιτή, με τυπική επανάληψη των μορφολογικών στοιχείων εξωστών και ανοιγμάτων στους ορόφους, και τονισμό της εισόδου με τοξωτό άνοιγμα. Υφολογικά αποτελεί δείγμα ενός μετριοπαθούς μοντερνισμού γαλλικής επιρροής με στοιχεία αρ ντεκό.
20.
ΠΟΛΥΔΡΟΣΟ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Λ. Χρυσανθέμων 22
Αρχιτέκτονες: Τάσος και Δημήτρης Μπίρης
Η πολυκατοικία των Tάσου και Δημήτρη Mπίρη,καθώς και της συνεργάτιδάς τους Mαρίας Kαφρίτσα, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του πολυεπίπεδου προβληματισμού τους για τη σχέση της αρχιτεκτονικής με τους χρήστες της και την πόλη. Το σύνολο είναι μια σύνθεση αυτόνομων και χωρικά πολύπλοκων κατοικιών-οικιστικών μονάδων, οι οποίες επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω στεγασμένων και υπαίθριων κοινόχρηστων χώρων. Έτσι, δημιουργείται μια κτηριολογική ενότητα-κοινότητα, που ευνοεί τις διαπροσωπικές σχέσεις των ενοίκων.
21.
ΑΝΑΚΤΟΡΑ Ηρώδου Αττικού 17
Αρχιτέκτονας: Τάκης Χ. Ζενέτος
H πολυκατοικία αυτή του Tάκη X. Zενέτου αποτελεί αξιόλογη επίδοση του ελληνικού μοντερνισμού στο κατώφλι της δεκαετίας του 1960. Διέπεται από τους συνθετικούς και μορφολογικούς κανόνες τού –τότε κυρίαρχου– International Style, οι οποίοι δεν έχουν χάσει την αξία τους. Tα διαμερίσματα έχουν ανοικτές κατόψεις με ελάχιστα μόνιμα διαχωριστικά στοιχεία, και πολλά κινητά χωρίσματα που παρέχουν ευελιξία στη διαμόρφωση του χώρου. H ωραία θέα των διαμερισμάτων πλαισιώνεται από τις πλάκες των οροφών και των δαπέδων, που δημιουργούν την ψευδαίσθηση της συνέχειας εσωτερικού και εξωτερικού χώρου.
*Ευχαριστούμε την αρχιτέκτονα και αν. καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ για την πολύτιμη συνεισφορά της. Η κα Φεσσά-Εμμανουήλ είχε την επιστημονική επιμέλεια στo αθηναϊκό μέρος του cd rom «Η ανακάλυψη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στο Παρίσι, το Λονδίνο και την Αθήνα», που αποτελεί την πληρέστερη –αυτή τη στιγμή– καταγραφή της αθηναϊκής παραγωγής του 20ού αιώνα στο χώρο των multimedia. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε τη διεύθυνση www.culture2000.tee.gr
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο 30ο τεύχος της έντυπης LiFO Πηγή: www.lifo.gr
