Ως αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών [ΑΑΠ] ορίζεται η συστηματική, περιοδική και μαζική διαβίβαση στοιχείων φορολογουμένων από τη χώρα προέλευσης του εισοδήματός τους στη χώρα της φορολογικής τους κατοικίας για διάφορες κατηγορίες εισοδήματος ή περιουσιακών στοιχείων (OECD, Automatic Exchange of Financial Account Information, Background Information Brief, 2014 : 7, βλ και Παυλίδη, ΔΕΕ 2015 : 129-130).
Από το 1985 ο ΟΟΣΑ και το Συμβούλιο της Ευρώπης προωθούν διεθνή πρωτοβουλία για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών φορολογικού ενδιαφέροντος σε διακρατικό επίπεδο, έχοντας αναπτύξει ένα σχετικό κοινό πρότυπο αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών (AEOI – Automatic Exchange Of Information Standard). Το αποτέλεσμα της διεθνούς αυτής πρωτοβουλίας είναι η Πολυμερής Σύμβαση Συμβουλίου της Ευρώπης – ΟΟΣΑ για την Αμοιβαία Διοικητική Συνδρομή σε Φορολογικά Θέματα [Multilateral Convention on Mutual Administrative Assistance in Tax Matters]. Η εν λόγω διεθνής σύμβαση υπεγράφη το 1988 και τέθηκε σε ισχύ το 1995. Έτυχε επίσης τροποποίησης με την προσθήκη του από 2010 Πρωτοκόλλου. Σήμερα η σύμβαση έχει τεθεί σε ισχύ σε 106 κράτη-μέλη, μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα.
Τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν θέσει σε λειτουργία σύστημα αυτόματης μεταξύ τους ανταλλαγής πληροφοριών με βάση το εν λόγω πρωτόκολλο του ΟΟΣΑ δυνάμει της Οδηγίας 2011/16/ΕΕ, όπως αυτή τροποποιήθηκε με την Οδηγία 2014/107/ΕΕ. Στα πλαίσια αυτά, για πρώτη φορά εντός των πρώτων εννέα μηνών του 2017 και, κατόπιν, σε ετήσια βάση το Ελληνικό κράτος θα πραγματοποιεί αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών με τα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ για στοιχεία φορολογικού ενδιαφέροντος του έτους 2016 (άρθρο 9 § 1 β’ του Ν. 4170/2013 και 2 § 5α του Ν. 4378/2016, ΦΕΚ Α 55/5.4.2016).
Ως αρμόδια αρχή της αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών ορίζεται η Διεύθυνση Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων του Υπουργείου Οικονομικών (άρθρο 4 § 13 του Ν. 4170/2013).
Ως διασυνδεδεμένες αρχές στο σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών από την πλευρά του Ελληνικού κράτους ορίζονται (α) η Διεύθυνση Ελέγχων της Γενικής Διεύθυνσης Φορολογικής Διοίκησης της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων του Υπουργείου Οικονομικών και (β) η Διεύθυνση Στρατηγικής Τελωνειακών Ελέγχων και Παραβάσεων της Γενικής Διεύθυνσης Τελωνείων και Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης (Ε.Φ.Κ.) της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων του Υπουργείου Οικονομικών (άρθρο 4 § 5 του Ν. 4170/2013).
Το «δίκτυο CCN» είναι η κοινή πλατφόρμα που βασίζεται στο Κοινό Δίκτυο Επικοινωνιών (CCN), το οποίο έχει αναπτυχθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την εξασφάλιση όλων των διαβιβάσεων με ηλεκτρονικά μέσα μεταξύ των αρμόδιων τελωνειακών και φορολογικών αρχών (άρθρο 4 § 13 του Ν. 4170/2013).
Νομικό Πλαίσιο
Το Ελληνικό κράτος επικύρωσε τη Διεθνή Σύμβαση Συμβουλίου της Ευρώπης – ΟΟΣΑ για την Αμοιβαία Διοικητική Συνδρομή σε Φορολογικά Θέματα καθώς και το συναφές από 2010 Πρωτόκολλο αυτής με τον Νόμο 4153/2013 (ΦΕΚ 116/Α’/ 23.05.2013). Με βάση τη Σύμβαση η Ελλάδα ανταλλάσσει με τα άλλα κράτη-μέλη οποιαδήποτε πληροφορία σχετική με : (α) τη βεβαίωση και την είσπραξη των φόρων, καθώς και τα μέτρα διεκδίκησης και εκτέλεσης φορολογικών απαιτήσεων, και (β) την προσφυγή ενώπιον διοικητικής αρχής ή την έναρξη διαδικασίας ενώπιον δικαστικής αρχής (άρθρο 4 του Νόμου 4153/2013). Εντούτοις, η ενεργοποίηση της διαδικασίας ΑΑΠ και η εξειδίκευση των επιμέρους υπό ανταλλαγή πληροφοριών υπόκειται σε πρότερη κατάρτιση διμερούς συμφωνίας μεταξύ της Ελλάδας και κάθε άλλου κράτους-μέλους (άρθρο 6 του Νόμου 4153/2013).
Περαιτέρω, με τον Ν. 4170/2013, όπως τροποποιήθηκε από τον Ν. 4378/2016, ενσωματώθηκαν στην Ελληνική έννομη τάξη οι Ενωσιακές Οδηγίες 2011/16/ΕΕ [EE 11.3.2011, L. 64/1] και 2014/107/ΕΕ [EE 16.12.2014, L. 359/1]. Με τα άρθρα 1 έως και 25 του Ν. 4170/2013 ορίζονται οι κανόνες και οι διαδικασίες βάσει των οποίων οι Ελληνικές αρχές συνεργάζονται με τις αρχές των άλλων κρατών – μελών της ΕΕ με στόχο την ανταλλαγή πληροφοριών που είναι εύλογα συναφείς με την φορολόγηση φυσικών ή/και νομικών προσώπων από το Ελληνικό κράτος.
Πεδίο Εφαρμογής της Αυτόματης Ανταλλαγής Πληροφοριών
Η αρμόδια αρχή του Υπουργείου Οικονομικών ανταλλάσσει με τις αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών, με αυτόματη ανταλλαγή τουλάχιστον άπαξ του έτους, εντός έξι μηνών από το τέλος του φορολογικού έτους κατά τη διάρκεια του οποίου κατέστησαν διαθέσιμες, πληροφορίες που αφορούν φορολογικές περιόδους από την 1η Ιανουαρίου 2014 και εξής σχετικά με φορολογικούς κατοίκους του κράτους-μέλους που λαμβάνει αυτές τις πληροφορίες, όσον αφορά τις ακόλουθες κατηγορίες εισοδήματος και κεφαλαίου, όπως αυτές ορίζονται στην εθνική νομοθεσία του κράτους-μέλους που κοινοποιεί την πληροφορία (άρθρο 9 § 1 α’ και 2 α’ του Ν. 4170/2013) :
- εισόδημα από απασχόληση,
- αμοιβές διευθυντών,
- προϊόντα ασφάλειας ζωής που δεν καλύπτονται από άλλες νομικές πράξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανταλλαγή πληροφοριών και άλλα παρόμοια μέτρα,
- συντάξεις,
- ακίνητη περιουσία και εισόδημα από ακίνητη περιουσία.
Επιπρόσθετα, η αρμόδια αρχή του Υπουργείου Οικονομικών κοινοποιεί στην αρμόδια αρχή οποιουδήποτε άλλου κράτους – μέλους και λαμβάνει από την αρμόδια αρχή οποιουδήποτε άλλου κράτους – μέλους, με αυτόματη ανταλλαγή ετησίως, εντός εννέα μηνών από το τέλος του ημερολογιακού έτους που αφορούν οι πληροφορίες, πληροφορίες σχετικά με τα φορολογικά έτη από την 1η Ιανουαρίου 2016 και εξής όσον αφορά τραπεζικούς λογαριασμούς. Τα Ελληνικά Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα υποχρεούνται να υποβάλλουν στην αρμόδια αρχή του Υπουργείου Οικονομικών εγκαίρως και προσηκόντως τις προαναφερόμενες πληροφορίες (άρθρο 9 § 1 β’ και 2 β’ του Ν. 4170/2013).
Υπόχρεοι φορείς για την αποστολή πληροφοριών φορολογικού ενδιαφέροντος στις αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών είναι τόσο χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κάθε είδους, όσο και χρηματιστηριακές εταιρείες, οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων και ασφαλιστικές εταιρείες.
Ανταλλασσόμενες Πληροφορίες Αναφορικά με Τραπεζικούς Λογαριασμούς
Οι πληροφορίες αναφορικά με τραπεζικούς λογαριασμούς, που κοινοποιούνται μέσω του συστήματος αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών, είναι, μεταξύ άλλων, οι εξής (άρθρο 9 § 1 β’-ζ’ του Ν. 4170/2013) :
- Στοιχεία Λογαριασμών : Αριθμός λογαριασμού ή το λειτουργικό ισοδύναμο ελλείψει αριθμού λογαριασμού, επωνυμία και αριθμός ταυτοποίησης, εάν υπάρχει, του Δηλούντος Χρηματοπιστωτικού Ιδρύματος,
- Υπόλοιπα Λογαριασμών : Υπόλοιπο ή αξία του λογαριασμού, συμπεριλαμβανομένης, στην περίπτωση του Ασφαλιστήριου Συμβολαίου με Αξία Εξαγοράς ή του Συμβολαίου Προσόδων, της αξίας εξαγοράς κατά τη λήξη ή της τιμής εξαγοράς σε περίπτωση πρόωρης λύσης του συμβολαίου, στο τέλος του σχετικού ημερολογιακού έτους, ή το κλείσιμο του λογαριασμού, εάν ο λογαριασμός έκλεισε κατά τη διάρκεια αυτού του έτους,
- Τόκοι Λογαριασμών : Το συνολικό ακαθάριστο ποσό των τόκων που καταβλήθηκε ή πιστώθηκε στον λογαριασμό κατά τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους,
- Αποδόσεις Λογαριασμών Θεματοφυλακής : (i) το συνολικό ακαθάριστο ποσό των τόκων, το συνολικό ακαθάριστο ποσό των μερισμάτων και το συνολικό ακαθάριστο ποσό λοιπών εισοδημάτων που προέκυψαν σε σχέση με τα περιουσιακά στοιχεία που τηρούνται στον λογαριασμό, σε κάθε περίπτωση που καταβλήθηκαν ή πιστώθηκαν στον λογαριασμό ή σε σχέση με το λογαριασμό κατά τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους και (ii) τα συνολικά ακαθάριστα έσοδα από την πώληση ή την εξαγορά χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων που καταβλήθηκαν ή πιστώθηκαν στον λογαριασμό κατά τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους για τα οποία το Δηλούν Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα ενήργησε ως θεματοφύλακας, μεσάζων, εντολοδόχος ή άλλως ως εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπος του Δικαιούχου Λογαριασμού,
- Αποδόσεις άλλων Προϊόντων : Σε περίπτωση λογαριασμού που δεν περιγράφεται παραπάνω, το συνολικό ακαθάριστο ποσό που καταβλήθηκε ή πιστώθηκε στον Δικαιούχο Λογαριασμού σε σχέση με τον λογαριασμό κατά τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους, ως προς το οποίο το Δηλούν Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα είναι οφειλέτης ή χρεώστης, συμπεριλαμβανομένου του συνολικού ποσού τυχόν πληρωμών εξόφλησης προς τον Δικαιούχο Λογαριασμού κατά τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους.
Κράτη Ενταγμένα στο Σύστημα Αυτόματης Ανταλλαγής Πληροφοριών
Το σύστημα αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών της Οδηγίας 2011/16/ΕΕ εκτείνεται και στα 28 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η σύνδεση της Ελλάδας στο εν λόγω σύστημα ΑΑΠ θα λάβει χώρα από την 01.01.2017 για φορολογικά στοιχεία του έτους 2016.
Το σύστημα αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών της διεθνούς σύμβασης του ΟΑΣΑ εκτείνεται και στα ακόλουθα 106 κράτη-μέλη της εν λόγω σύμβασης :
Αλβανία, Ανδόρρα, Ανγκουίλα, Αργεντινή, Αρούμπα, Αυστραλία, Αυστρία, Αζερμπαϊτζάν, Μπαρμπάντος, Βέλγιο, Μπελίζ, Βερμούδα, Βραζιλία, Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, Βουλγαρία, Μπουρκίνα Φάσο, Καμερούν, Καναδάς, Νησιά Καϋμάν, Χιλή, Κίνα, Κολομβία, Νησιά Κουκ, Κόστα Ρίκα, Κροατία, Κουρακάο, Κύπρος, Τσεχική Δημοκρατία, Δανία, Δομήνικος, Ελ Σαλβαδόρ, Εσθονία, Νησιά Φερόε, Φινλανδία, Γαλλία, Γκαμπόν, Γεωργία, Γερμανία, Γκάνα, Γιβραλτάρ, Ελλάδα, Γροιλανδία, Γουατεμάλα, Γκέρνσευ, Ουγγαρία, Ισλανδία, Ινδία, Ινδονησία, Ιρλανδία, Νήσος του Μαν, Ισραήλ, Ιταλία, Τζαμάικα, Ιαπωνία, Τζέρσευ, Καζακστάν, Κένυα, Κορέα, Λετονία, Λιχτενστάιν, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μαλαισία, Μάλτα, Μαυρίκιος, Μεξικό, Μολδαβία, Μονακό, Μονσερά, Μαρόκο, Ναούρου, Ολλανδία, Νέα Ζηλανδία, Νιγηρία, Νιούε, Νορβηγία, Πακιστάν, Παναμάς, Φιλιππίνες, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ρωσία, Σαιντ Κιτς και Νέβις, Άγιος Βικέντιος και Γρεναδίνες, Σαμόα, Σαν Μαρίνο, Σαουδική Αραβία, Σενεγάλη, Σεϋχέλλες, Σιγκαπούρη, Σιντ Μάαρτεν, Σλοβακία, Σλοβενία, Νότιος Αφρική, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Τυνησία, Τουρκία, Τουρκς & Κάϊκος, Ουγκάντα, Ουκρανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες, Ουρουγουάη.
Επιπλέον, για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών οι φορολογικές αρχές των ΗΠΑ συνάπτουν συμφωνίες απευθείας με ξένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα άρθρα §1441 επ. του Internal Revenue Code [26 U.S.C. §§1441-1443] καθώς και τον ομοσπονδιακό νόμο Foreign Account Tax Compliance Act [2010], οι φορολογικές αρχές των ΗΠΑ έχουν την εξουσία να συνάπτουν συμβάσεις τύπου Qualified Intermediary με ξένες τράπεζες, βάσει των οποίων οι τράπεζες αυτές υποχρεούνται να αποστέλλουν στις αρχές των ΗΠΑ με αυτοματοποιημένο τρόπο στοιχεία αναφορικά με πληρωμές φορολογούμενων πολιτών των ΗΠΑ. Ήδη 139 Ελληνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν δηλώσει συμμετοχή στο καθεστώς της FATCA [βλ. http://apps.irs.gov/app/fatcaFfiList/flu.jsf].
Εξαίρεση από το Φορολογικό Απόρρητο
Οι πληροφορίες, που λαμβάνει η αρμόδια αρχή του Υπουργείου Οικονομικών μέσω του συστήματος αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών, καλύπτονται από το υπηρεσιακό απόρρητο και προστατεύονται από το φορολογικό απόρρητο δυνάμει της Ελληνικής φορολογικής νομοθεσίας (άρθρο 16 § 1 του Ν. 4170/2013).
Πρόσωπα που είναι ή έχουν διατελέσει υπάλληλοι της Φορολογικής Διοίκησης και εν γένει του Υπουργείου Οικονομικών ή συνδέονται ή συνδέονταν με οποιαδήποτε σχέση εργασίας ή έργου με αυτά, καθώς και οποιοδήποτε πρόσωπο, στο οποίο έχουν ή είχαν ανατεθεί αρμοδιότητες ή καθήκοντα της Φορολογικής Διοίκησης οφείλουν να τηρούν ως απόρρητα όλα τα στοιχεία και πληροφορίες φορολογουμένων, τα οποία περιήλθαν σε γνώση τους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, και δύνανται να τα αποκαλύπτουν μόνο στα ακόλουθα πρόσωπα : […] φορολογικές αρχές της αλλοδαπής μέσω των συστημάτων ανταλλαγής πληροφοριών στα οποία έχει ενταχθεί ως κράτος-μέλος η Ελλάδα (άρθρο 17 § 1 δ’ του Ν. 4174/2013).
Έννομες Συνέπειες
Οι πληροφορίες, που ανταλλάσσονται με της ΑΑΠ, μπορούν να χρησιμοποιούνται σε δικαστικές και διοικητικές διαδικασίες που ενδέχεται να συνεπάγονται κυρώσεις, οι οποίες κινούνται κατόπιν παραβάσεων της φορολογικής νομοθεσίας, χωρίς να θίγονται οι γενικοί κανόνες και διατάξεις που διέπουν τα δικαιώματα των κατηγορούμενων και των μαρτύρων σε τέτοιες διαδικασίες (άρθρο 16 § 2 του Ν. 4170/2013).
Περισσότερα
Διεθνής Σύμβαση Συμβουλίου της Ευρώπης – ΟΟΣΑ για την Αμοιβαία Διοικητική Συνδρομή σε Φορολογικά Θέματα.
Κράτη – Μέλη της Διεθνούς Σύμβασης του ΟΟΣΑ.
Οδηγία 2011/16/EE του Συμβουλίου, της 15ης Φεβρουαρίου 2011, σχετικά με τη διοικητική συνεργασία στον τομέα της φορολογίας (ΕΕ L 64/1, 11.03.2011).
Οδηγία 2014/107/ΕΕ του Συμβουλίου, της 9ης Δεκεμβρίου 2014, για την τροποποίηση της οδηγίας 2011/16/ΕΕ όσον αφορά την υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών στον φορολογικό τομέα (ΕΕ L 359, 16.12.2014).
Ν. 4170/2013 «Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2011/16/ΕΕ, ρύθμιση θεμάτων της ΕΛ.Τ.Ε., αναμόρφωση Οργανισμού του Ν.Σ.Κ. και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 163/Α/12-07-2013).
Ν. 4378/2016 «Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις διατάξεις: α) των Οδηγιών 2014/107/ΕΕ και (ΕΕ) 2015/2060, β) των Οδηγιών 2014/86/ΕΕ και 2015/121/ΕΕ, γ) της Οδηγίας 2013/61/ΕΕ και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 55/05-04-2016).
Αναδημοσίευση από http://lawandtech.eu/
Antonios Broumas
E-mail info@lawandtech.eu
