Τα τελευταία χρόνια, πολλοί είναι αυτοί που στρέφουν το ενδιαφέρον τους στην δεκαετία του 1980. Δικαίως. Τα χρόνια αυτά είναι πολύ γόνιμα σε νεανικές δράσεις και καλλιτεχνικά δημιουργήματα και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ως πολιτική και κοινωνική ιστορία.
του Μανώλη Νταλούκα
Ένα άλλο επίσης σημαντικό γεγονός είναι η εμφάνιση των Κροκανθρώπων, δηλαδή της ομάδας του Νικόλα Άσιμου.
Η ροκ νεολαία, στα χρόνια αυτά, αποτελείται από πολλές ομάδες (κουλτούρες).
Συνήθως, ξεχωρίζουμε τρεις, ως κυρίαρχες:
– Φρικιά
– Πανκς
– New wave
και συμπληρώνουμε με μία τέταρτη, την ομάδα του Κροκ, που αν και ολιγάριθμη, δημιούργησε έργα και δράσεις, που ακόμη διατηρούν μαγική λάμψη.
Βεβαίως υπάρχουν και άλλες διαθέσεις, όπως το Disco και το Heavy Metal, αλλά δεν δημιουργούν σημαντικά ελληνικά έργα.
1. Τα Φρικιά
Τα φρικιά ήταν η πλειονότητα, η κυρίαρχη κουλτούρα της ροκ νεολαίας.
Ουσιαστικά αποτελούν την συνέχεια των ψυχεδελικών, της Εποχής της Δικτατορίας.
Εμπνέονταν από τους μεγάλους μύθους του παραδοσιακού ροκ και θαύμαζαν μέχρι λατρείας τα συγκροτήματα του Καλοκαιριού της Αγάπης και της Βρετανικής Εισβολής.
Η λέξη φρικιό ήταν προσδιοριστικό της «ορθόδοξης» (παραδοσιακής) ροκ διάθεσης, ερχόταν από το εξωτερικό (freak) και εξαπλωνόταν στην ελληνική νεολαία κατά τη διάρκεια της Ροκ Αναζωπύρωσης και της Μελαγχολικής Δεκαετίας.
Η ιδιαίτερη διάθεση του κάθε φρικιού αποδιδόταν με καινούρια ονόματα. Η Κατερίνα, με τη μαύρη τελεία στο μέτωπο, είχε τρία: Τζάνις, Μόρισον και Πάμελα Σούζαν. Τα προσδιοριστικά, ήταν ονόματα ιερά, μυστικά από την οικογένεια και την επίσημη κοινωνία, καθόριζαν μια καινούρια ζωή, το «ταξίδι».
2. Οι Πανκς
Χαρακτηριστικό τους ρούχο το πέτσινο σακάκι, με καρφιά, στολισμένο με κονκάρδες και παραμάνες. Φορούν αρβύλες και στρατιωτικές ζώνες. Μαλλιά κοντά, στο πλάι σχεδόν ξυρισμένα, συνήθως πίσω μια μικρή χαίτη, και μερικοί πανκς τα έχουν μοϊκάνα. Παντελόνια blue jeans στενά, σωλήνα και κοντά, να φαίνεται η αρβύλα.
Το μαλλί και το ρούχο είναι ένας τρόπος να δηλώσει κανείς εκεί που ανήκει. Πού ανήκουν οι πανκ; Στο Χάος.
Παιδιά παρίες, από μηχανουργεία, νυχτερινά γυμνάσια, παιδιά φτωχά που πίνουν το φτηνότερο: μπίρες. Παιδιά τρομοκρατημένα και γι’ αυτό τρομοκράτες.
Κυνηγημένα σαν αλήτες και τεντιμπόηδες από την αστυνομία. Πιάστηκαν σε «επιχειρήσεις αρετής» και σύρθηκαν στα κελιά της οδού Μεσογείων. Κυνηγημένα ουκ ολίγες φορές και από «υγιώς σκεπτόμενους» κομματικούς νεολαίους. Οι Πανκς που τα έσπαγαν όλα!
3. Οι New Wave
Η ψυχεδέλεια σε νέα μορφή. Η τρίτη μεγάλη κουλτούρα της ελληνικής νεολαίας.
Το Κορίτσι σε New Wave συναυλία, είναι μία από τις καταπληκτικές φωτογραφίες που τράβηξε τότε ο Γιώργος Τουρκοβασίλης και μας εξηγεί αυτό που δυσκολεύονται να εξηγήσουν οι λέξεις. Ποιο να είναι άραγε αυτό το κορίτσι; Το όνειρό του, είναι προφανές ότι δεν έχει καμία σχέση με την οργισμένη κραυγή του πανκ. Έχει μια αδιόρατη θλίψη, ένα ανεξακρίβωτο πρόβλημα, αλλά σίγουρα οργή δεν υπάρχει. Αυτό το κορίτσι είναι ένα σπουδαίο κορίτσι γιατί ταξιδεύει στο όνειρο. Μοιάζει με δωρική κολόνα γιατί η ομορφιά της είναι λιτή. Κι αν ίσως αγριέψει, θα το κάνει με έναν λεπτό μορφασμό, δεν αναμένει κανείς ότι θα σπάσει καρέκλες.
Το ελληνικό New Wave είναι η καλλιέργεια και η ενίσχυση των λυρικών στοιχείων του πανκ, είναι η ποίηση και όχι η επίθεση, ή μάλλον είναι η επίθεση με την ποίηση ενάντια στο μίζερο γκρίζο.
4. Οι Κροκάνθρωποι
Το όνομα ΚΡΟΚ δόθηκε από τον Άσιμο, ο οποίος μάλιστα έγραψε και βιβλίο με τίτλο «Αναζητώντας Κροκανθρώπους». Δεν εξήγησε γιατί έδωσε αυτό το όνομα, η ουσία όμως είναι ότι πρόκειται για μια ομάδα ντανταϊστικού ήθους, που δημιουργεί καταστάσεις (συμβάντα) με στόχο την αποκόλληση του θεατή από την τυραννία του θεάματος. Οι dada, οι Καταστασιακοί, οι Φουτουριστές, η σκέψη του Ηλία Πολίτη (αλλά και η πίστη του στον Μαχαρίσι), ο Καστανέντα, είναι συνήθεις αναφορές της ομάδας.
Η Διάθεση της Δεκαετίας
Αν και υπάρχουν πολλά ξέφωτα, η γενική διάθεση είναι μελαγχολική και κάνοντας μια αποτίμηση, μπορούμε να πούμε πως…
• σημαδεύεται από τους θανάτους των δύο μεγάλων μορφών του ροκ, του Νικόλα Άσιμου (1988) και του Παύλου Σιδηρόπουλου (1990), που για την ελληνική νεολαία έχουν την ίδια βαρύτητα που έχουν οι θάνατοι του Hendrix, του Morrison, της Joplin και του John Lennon.
• σημαδεύεται από την εξάπλωση του Κίτρινου Σούρουπου και τους πρώτους θανάτους παιδιών που έπεσαν από ηρωίνη.( Η ομάδα του κίτρινου σούρουπου παίρνει το όνομα της από το τραγούδι του Σιδηρόπουλου, «η ώρα του stuff»: Κίτρινο το σούρουπο/ η ώρα έξι και μιση/ πες μου κάτι μίλησε/ δεν αντέχω στην σιωπή. Το ομώνυμο τραγούδι εκφράζει δύο δεκαετίες, δύο ρεύματα: από την ελιτίστικη κουλτούρα των ναρκωτικών στη μελαγχολική δεκαετία με την εγκατάλειψη της ελπίδας για επιβίωση)
• μια σειρά καλλιτέχνες ζουν και εκφράζονται στο χείλος του γκρεμού (όπως η Κατερίνα Γώγου, ο Phil Scars, η Γιόλα Αναγνωστοπούλου και άλλοι), και πέφτουν αναγκαστικά αργότερα, αυτόχειρες ή κατεστραμμένοι από ουσίες, αλκοόλ, χάπια.
• παρουσιάζονται για πρώτη φορά έργα που μοιάζουν με ημερολόγια τρόμου, όπως το Εν Λευκώ, του Παύλου Σιδηρόπουλου, τα περισσότερα κομμάτια του πανκ, αλλά και η πλειονότητα των έργων από το new wave.
• πέφτει βαριά η σκιά της δολοφονίας νεαρών διαδηλωτών και ιδιαίτερα της δολοφονίας του δεκαπεντάχρονου Μιχάλη Καλτεζά, η οποία και προκαλεί τα δραματικά γεγονότα του Χημείου.
Μπορούμε να αναφέρουμε ακόμα πολλούς άλλους λόγους που μας αναγκάζουν να βάλουμε μελαγχολική υπόκρουση στη δεκαετία αυτή και που προέρχονται από ψυχολογικά αδιέξοδα, προβλήματα επικοινωνίας, αλλά και από τη σύγκρουση των νέων με το κράτος που, πολλές φορές, ξεχνούσε τη δημοκρατία και μετατρεπόταν σε αστυνομοκρατία.
