Κερά καμαροτράχηλη και φεγγαρομαγούλα/ απού τον έχεις τον υγιό το μοσχοκανακάρη/ λούεις τον και χτενίζεις τον και στο σχολειό τον πέμπεις/ κι ο δάσκαλος τον έδειρε μ’ ένα χρυσό βεργάλι και η κυρά δασκάλισσα με το μαργαριτάρι Κάλαντα της Κρήτης
του Θάνου Τσακνάκη
Η Δόμνα ήταν ένας σεβαστικός άνθρωπος. Τιμούσε όλα τα επαγγέλματα και τους ανθρώπους του μόχθου, φτωχό παιδί των προσφυγικών συνοικισμών η ίδια. Όταν άκουγε όμως πως είσαι δάσκαλος, στεκόταν μπροστά σου με θαυμασμό, σχεδόν κατάνυξη, κι έλεγε: «Κάνεις την πιο σπουδαία δουλειά! Πάμε, έχουμε δουλειά να κάνουμε!». Έβρισκε στον δάσκαλο τον βασικό της «συνένοχο». Μαζί μ’ αυτόν θα μπορούσε να φυτέψει την αγάπη για την παράδοση στις νέες γενιές και συνεπώς να τη σώσει. Κι αν σωζόταν η παράδοση, θα σώζονταν και οι νέες γενιές.
Υπήρξε άριστη δασκάλισσα η ίδια. Στα μαθήματα του Μουσείου Λαϊκών Οργάνων, επί σειρά ετών, γινόταν το αδιαχώρητο. Δεκάδες δάσκαλοι ήρθαμε να διδαχτούμε απ’ αυτήν. Έλεγε τα τραγούδια, την καταγωγή τους, την ιστορία της καταγραφής τους και ύστερα τα τραγούδαγε και μας γοήτευε. Όταν δυσκολευόμασταν –δεν ήμασταν όλοι καλλίφωνοι– έλεγε: «Έτσι το λέω ‘γω, μωρέ; Μπορείς, αν ακούσεις τι λέει. Άκου…». Και το ξανατραγούδαγε, πάλι και πάλι. Μνημειώδης η υπομονή της, ακάματη, με νεύρο ασίγαστο, γινόταν η γιαγιά, η θειά απ’ το χωριό, το χωριό ολόκληρο. Έκανε με τη φωνή της και τη μουσική και τα τσακίσματα, όλα, μόνη, μέχρι που μας συνέπαιρνε και μας ταξίδευε στους κόσμους της.
Να μελετάς το παραδοσιακό τραγούδι είναι μελέτη του βίου του ανθρώπου. Αυτό μας δίδαξε η κυρα-δασκάλα. Αυτό μας όρισε να διδάξουμε κι εμείς.
Έμαθα απ’ τη Δόμνα μεγάλα μυστικά της δουλειάς μου. Πως η διδασκαλία είναι σαγήνη. Θέλει μεράκι. Υπομονή. Νοιάξιμο. Σχέση. Είναι δηλαδή ένας έρωτας. Κανένας πανεπιστημιακός δεν μου έδειξε αυτήν τη διάσταση.
Έτσι, όταν μετά το πρώτο κιόλας μάθημα της Δόμνας βρέθηκα στην τάξη μου, ήμουν ολότελα άλλος. Όσα χρόνια ήμουν μαζί της, μαθητής, χορωδός, φίλος, παιδί της, υπήρξε πάντα αναφορά και πηγή έμπνευσης. Είδα πως στον κομμό της «Αντιγόνης» το τραγούδι που ταιριάζει είναι το «Αφήνω γεια στη γειτονιά». Στις «Τρωάδες» οι αρχόντισσες τραγουδούν το «Όσο βαρούν τα σίδερα». Στις Παραλογές ακούγονται ιστορίες των σημερινών ανθρώπων με τα ίδια συνταρακτικά πάθη.
Στο Διδυμότειχο, στο Βούπερταλ της Γερμανίας, στο 8ο Λύκειο της Αθήνας όπου υπηρετώ τώρα είδα στην πράξη και μπορώ να βεβαιώσω, χωρίς καμία έπαρση ή ιδιοτέλεια, ότι τα τραγούδια του λαού μας και συνεπώς το ήθος και η στάση ζωής του συγκινούν απεριόριστα τον πιο αδιάφορο, τον πιο αποπροσανατολισμένο και τον πιο ανερμάτιστο μαθητή μου σήμερα. Στην τάξη μου, στο θεατρικό εργαστήρι του σχολείου, στα αφιερώματα και στις σχολικές επετείους βλέπω μαθητές να ανακαλύπτουν στο παραδοσιακό τραγούδι ένα θέμα που συγκλονίζει, μια μελωδία που συγκινεί, έναν κόσμο που μπορεί να προβληματίσει και να δώσει απλά μαθήματα αυτογνωσίας, βαθιάς ανθρωπιάς, ψυχικής ανάτασης και ελπίδας.
Να μελετάς το παραδοσιακό τραγούδι είναι μελέτη του βίου του ανθρώπου. Αυτό μας δίδαξε η κυρα-δασκάλα. Αυτό μας όρισε να διδάξουμε κι εμείς. Μακάρι να το έπαιρναν υπόψη αυτό τα σχετικά υπουργεία και οι αρμόδιοι θεσμοί. Η ίδια χτύπησε πολλές φορές την πόρτα τους, επί ματαίω. Ονειρευόταν να γυρνάει την Ελλάδα, σχολείο το σχολείο, και να μοιράζει τραγούδια, ιστορίες, φαντασία, γητειά. Δεν έγινε. Όμως έφτιαξε πολλούς «δασκάλους», έκανε σχολή, υπήρξε «η κλώσα με τα κλωσόπουλά της» και έγινε πολλαπλασιαστής της μεγάλης αγάπης της. Ώστε να φτάσει αφειδώλευτα, απλά, σαν ανάσα κι αεράκι στις καρδιές των παιδιών του σύγχρονου μαραζωμένου κόσμου.
Κι τι τραγούδι να βρουμι ν’ αρέσ’ στου παλλικάρι
Η μάνα που ‘χει τουν υγιό τουν πουλιουκανακάρη
Τουν έλουζι τουν χτένιζι κι στου σχουλειό τουν στέλνει
Για να μαθαίνει γράμματα να γένει γραμματέας
Κι ου δάσκαλους τουν έδερνε μι μια χρυσή βιργίτσα
Παέν’ στου σπίτι τ’ κλαίουντας κι η μάνα του τουν λέει
Σιαπού είνι γιε μ’ τα γράμματα σ’ σιαπού είνι γιε μ’ ου νους σου;
Τα γράμματα είνι στου χαρτί κι ου νους μου πέρα διάβη
Πέρα στις ρούσσις στις ξανθιές πέρα στις μαυρουμάτις
Που ‘χουν του μάτι σαν ιλιά του φρύδι σαν γαϊτάνι Κι έχουν τα μαλλιά τς μακριά σαρανταπέντι πήχις.
Ευχές και παινέματα Θράκης
Ιnfo:
O σύλλογος της Δόμνας βγάζει καινoύριο CD, το πρώτο μετά τον θάνατό της με ηχογραφήσεις της ίδιας. Περισσότερες πληροφορίες για το CD θα βρεις εδώ.
*Ο Θάνος Τσακνάκης είναι φιλόλογος
πηγή: www.lifo.gr
