Ένα παλιό τζαμί που δεσπόζει στην πλατεία Μοναστηρακίου είναι ο συνδετικός κρίκος του σήμερα με το οθωμανικό παρελθόν της Αθήνας. Η τουρκική επιγραφή που βρίσκεται στο επάνω τμήμα της εισόδου του μας δίνει πληροφορίες για το πότε και από ποιον χτίστηκε.
Το τζαμί ιδρύθηκε το 1759 από τον Μουσταφά Αγά Τζισταράκη ή Τζισδαράκη, ο οποίος εκείνη την περίοδο ήταν βοεβόδας της Αθήνας. Ο σλαβικός αυτός τίτλος χρησιμοποιείτο για τους διοικητές των ευρωπαϊκών επαρχιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το τέμενος έμεινε γνωστό ως «τζαμί του Τζισταράκη», «τζαμί του κάτω παζαριού» ή «τζαμί του κάτω σιντριβανιού». Η τελευταία ονομασία οφείλεται στο ότι εκεί κοντά βρισκόταν ένα σιντριβάνι, τροφοδοτούμενο από τον Ηριδανό ποταμό.
Το «Ανθίμου Χρονικόν» είναι ένα παλιό χρονογραφικό έργο το οποίο περιγράφει την ιστορία της Αθήνας μέχρι το 1800. Εκεί αναφέρεται και κάποιο αρκετά περίεργο περιστατικό σχετικά με το τζαμί του Τζισταράκη.
Ο βοεβόδας της Αθήνας θέλησε να παρασκευάσει ασβέστη εκλεκτής ποιότητας για το τζαμί που έχτιζε. Έτσι έδωσε διαταγή να ανατιναχθεί με πυρίτιδα ένας από τους κίονες της παρακείμενης βιβλιοθήκης του Αδριανού, πράγμα το οποίο και έγινε. Τα συντρίμμια της αρχαίας κολώνας έδωσαν αρκετό ασβεστοκονίαμα για όλο το τζαμί. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή ο Τζισταράκης δεν γκρέμισε κάποιον κίονα της βιβλιοθήκης αλλά έναν από τους περίφημους στύλους του Ολυμπίου Διός. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει.
Όπως και να έχει η κίνηση αυτή δεν του βγήκε σε καλό. Η οθωμανική νομοθεσία απαγόρευε την καταστροφή αρχαίων οικοδομημάτων που αποτελούσαν ιδιοκτησία του σουλτάνου. Μια ατυχής συγκυρία επιδείνωσε ακόμα περισσότερο τη θέση του Τζισταράκη. Λίγο καιρό μετά την καταστροφή του κίονα, ξέσπασε στην Αθήνα επιδημία πανώλης. Οι δεισιδαίμονες κάτοικοι εκείνης της εποχής πίστευαν ότι κάθε καταστροφή αρχαίων μνημείων, ως βέβηλη πράξη, έφερνε μεγάλες κατάρες στην πόλη. Έτσι συνέδεσαν το γκρέμισμα της κολώνας από τον Τζισταράκη με την πανώλη.
Ο πασάς του Ευρίπου, στην δικαιοδοσία του οποίο υπαγόταν διοικητικά η Αθήνα, έγινε έξω φρενών με αυτές τις εξελίξεις. Απελπισμένος ο βοεβόδας, θέλησε να εξευμενίσει τον ανώτερό του δωροδοκώντας τον με 8.000 γρόσια σε 16 πουγκιά. Οι προσπάθειές του όμως ήταν καταδικασμένες. Ο πασάς του Ευρίπου επέβαλε βαρύ πρόστιμο στον Τζισταράκη, τον καθαίρεσε και τον εκτόπισε από την Αθήνα.
Κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1821, το τζαμί χρησιμοποιήθηκε ως τόπος συνεδριάσεων των τοπικών δημογερόντων.
Η έλευση του βασιλιά Όθωνα, μετά την απελευθέρωση, άλλαξε για πάντα την φυσιογνωμία της Αθήνας. Οι Βαυαροί, προσκολλημένοι στον κλασικισμό του 19ου αιώνα, θέλησαν να αναδείξουν πάση θυσία τον αρχαιοελληνικό χαρακτήρα της πόλης και να σβήσουν οτιδήποτε θύμιζε το οθωμανικό παρελθόν της. Έτσι αποφάσισαν να κατεδαφίσουν όλα τα τζαμιά της Αθήνας, αλλά και κάποιες ορθόδοξες εκκλησίες.
Το τζαμί του Τζισταράκη είναι ένα από τα δύο τζαμιά που άφησαν όρθια οι Βαυαροί. Το άλλο είναι το Φετιχιέ τζαμί, στον περίβολο της Ρωμαϊκής Αγοράς. Αξίζει να σημειωθεί ότι τον Μάρτιο του 1834, στο τέμενος του Τζισταράκη διοργανώθηκε χορός προς τιμήν του Όθωνα.
Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος χρησιμοποίησε για διάφορους σκοπούς το τζαμί στο Μοναστηράκι: άλλοτε ως αποθήκη, άλλοτε ως φυλακή ενώ για ένα διάστημα στέγαζε τους κοιτώνες της στρατιωτικής μπάντας. Το 1915 το κτίριο αναστηλώθηκε και επισκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Ορλάνδο. Τρία χρόνια αργότερα ιδρύθηκε το Μουσείο Ελληνικών Χειροτεχνημάτων, το οποίο μέχρι το 1973 στεγαζόταν στο τζαμί του Τζισταράκη. Από το 1975 ο χώρος λειτουργεί ως παράρτημα του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, και σήμερα φιλοξενεί μια πλούσια έκθεση νεοελληνικής κεραμικής. Το 1981 έγιναν εκ νέου επισκευές στο τζαμί, λόγω των ζημιών που προκλήθηκαν από τον σεισμό της ίδιας χρονιάς στην Αθήνα.
Η μόνη περίσταση κατά την οποία το τζαμί του Τζισταράκη χρησιμοποιήθηκε για θρησκευτικούς λόγους, μετά την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς, ήταν το 1966. Εκείνη την χρονιά το τέμενος ανακαινίστηκε προκειμένου να προσευχηθεί εκεί ο Ιμπν Σαούντ, έκπτωτος βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας, που βρισκόταν εξόριστος στην Ελλάδα.
πηγή: www.athensmagazine.gr
