Πάσχα στη Σκιάθο
Το Πάσχα στη Σκιάθο, στο νησί του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, είναι μυστικιστικό και κατανυκτικό. Όλοι οι κάτοικοι του νησιού διανύουν την Εβδομάδα των Παθών με ευλάβεια και αναστοχασμό, στον τόπο όπου τηρείται απαρέγκλιτα το Αγιονορείτικο Τυπικό.
Ο πένθιμος χτύπος από τις καμπάνες των εκκλησιών, που ηχούν σε όλες τις γωνιές του ανθισμένου νησιού, συμπληρώνει το γλυκά μελαγχολικό συναίσθημα που νιώθει ο ταξιδιώτης βιώνοντας τη μοναδική εμπειρία του Πάσχα στη Σκιάθο. Επισκεφτείτε το νησί αυτές τις άγιες μέρες και λάβετε μέρος στο υποβλητικό τελετουργικό της Μεγάλης Εβδομάδας
Πάσχα στο Τρίκερι
Τρίκερι είναι ουσιαστικά η στενή χερσόνησος που αρχίζει μετά τη Μηλίνα Πηλίου και περιλαμβάνει το χωριό και έδρα της κοινότητας Τρίκερι ή Χώρα, το νησάκι Παλαιό Τρίκερι και τους οικισμούς Αγία Κυριακή, Μύλος, Γεροπλίνα και Κόττες. Μετά τη Μηλίνα, το τοπίο αλλάζει και, αντί για πλατάνια, βλέπεις θάμνους, κέδρους και αρκετά λιόδεντρα κοντά στα χωριά. O δροσερός αέρας γίνεται κάψα, ο ήλιος πιο σκληρός, ξεθωριάζει τα χρώματα και η ατμόσφαιρα θυμίζει νησί.
Παλαιά ναυτική πολιτεία το Τρίκερι, με μεγάλη ναυτική παράδοση. Σήμερα εξακολουθεί να δουλεύει το ναυπηγείο στην Αγία Κυριακή και αρκετοί ντόπιοι μπαρκάρουν ακόμα. Δεκάδες καΐκια ψαρεύουν από τον Παγασητικό και πέρα. Θάλασσα από τη μια, απομόνωση λόγω έλλειψης δρόμου μέχρι πριν από 25 χρόνια από την άλλη. Αυτά τα δύο, σε συνδυασμό με τη φυγή των αντρών στη θάλασσα, καθώς και η νοσταλγία των ξενιτεμένων για τον τόπο τους έφεραν επίσης εσωστρέφεια, που βοήθησε στο να διατηρηθεί ο λαογραφικός και πολιτισμικός πλούτος της περιοχής, καθώς και ένα πείσμα σε ό,τι αφορά τη διατήρηση εθίμων με αυθεντικό τρόπο.
Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Ένα τέτοιο έθιμο είναι ο χορός για το «ξόδι» (σ.σ. την καλή έξοδο δηλαδή) της Πασχαλιάς, την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής, δηλαδή την Παρασκευή αμέσως μετά το Πάσχα. Πρόκειται για το χορό των γυναικών με τις παραδοσιακές φορεσιές στην κεντρική πλατεία του Αγίου Νικολάου της Χώρας, με το κυπαρίσσι στη μέση.
Προηγουμένως, όμως, υπάρχει στα σπίτια ολόκληρη ιεροτελεστία για να ετοιμαστούν οι κοπέλες για το χορό. Στο αρχοντικό Φορτούνα, ένα (από τα κάποτε δεκαοχτώ πυργόσπιτα της Χώρας από τα οποία δύο είναι καλοδιατηρημένα) πανέμορφο τριώροφο πύργο με ξυλόγλυπτα ταβάνια, νωπογραφίες και χρωματιστά παράθυρα, ετοιμάζονται οι κόρες και η εγγονή του κοινοτάρχη Φορτούνα.
Μία ώρα θέλει για να βάλεις και να συνταιριάσεις τα επτά-οκτώ απανωτά ρούχα της παραδοσιακής τρικεριώτικης φορεσιάς, από τις πιο όμορφες και πλούσιες ελληνικές ενδυμασίες, με σημαντική υλική αξία, αλλά και συμβολική. Η κοινωνική θέση της γυναίκας, το αν έχει άντρα, αν αυτός είναι εδώ ή λείπει στη θάλασσα ή αν η γυναίκα έχει πένθος, αν είναι γιορτή ή μια απλή καθημερινή, όλα αυτά φαίνονταν από τη φορεσιά, η οποία μοιάζει περισσότερο με σκυριανή παρά με πηλιορείτικη. Και είναι πράγματι εντυπωσιακή· πολύ βαριά για τους ώμους, φουσκωτή και πολύχρωμη, φτιαγμένη από πανάκριβα υλικά – μετάξι και χρυσή κλωστή στα χειροποίητα κεντήματα, βελούδο και ασημένιες πόρπες.
Σήμερα, δύο μεγάλες γυναίκες στο χωριό τη φορούν καθημερινά, δηλαδή δεν την έχουν βγάλει ποτέ. Μέχρι πριν από τριάντα χρόνια, όλες οι Tρικεριώτισσες τη φορούσαν. Oμως, δεν υπάρχει σπίτι που να μην έχει τουλάχιστον μία φορεσιά, τα περισσότερα από δύο και πάνω. Και όχι μόνο τις παλιές, της γιαγιάς σαν αντίκα, αλλά δίνουν και μεγάλα ποσά για να φτιάξουν καινούργιες, διότι, εκτός από μεράκι, είναι και θέμα κύρους και αρχής της κάθε οικογένειας. Aλλωστε, στους γάμους των παιδιών τους, ακόμη και σήμερα, πολλές γυναίκες βάζουν τη φορεσιά.
Οι κοπέλες του σπιτιού, έτοιμες, βγαίνουν από την αυλή, ανταμώνουν με τις άλλες. Σε λίγο, οι ρούγες γεμίζουν όμορφες Tρικεριώτισσες. Η συνάντηση γίνεται στην πλατεία, στο λεγόμενο αλώνι, ο κύκλος σχηματίζεται, τα όργανα αρχίζουν. «Μια κόρη Τρικεριώτισσα» πρώτα και ο χορός συνεχίζει συρτός μέχρι οι γυναίκες με την παραδοσιακή ενδυμασία να δώσουν το σήμα και να αναγγελθεί από την ορχήστρα ότι «από δω και πέρα και μέχρι να τελειώσει ο χορός μπορούν να έρθουν να πιαστούν κι άλλες γυναίκες, οι οποίες δεν φορούν την παραδοσιακή φορεσιά». Εδώ διαπιστώνεις πως υπάρχει μια μορφή κοινωνικοποίησης για τις νέες γενιές, μια επανένωση της κοινότητας, ξενιτεμένων και χωριανών. Μια γιορτή με αφορμή ένα παλιό έθιμο!
Πάσχα στην Κέρκυρα
Οι Κερκυραίοι, άνθρωποι ευσεβείς και πιστοί στις παραδόσεις, αναβιώνουν ευλαβικά κάθε χρόνο τα παμπάλαια πασχαλινά τους έθιμα, ένα μωσαϊκό διαφορετικών παραδόσεων που συνδέονται άμεσα με την ιστορία και τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα του νησιού.
Η ορθόδοξη χριστιανική πίστη, οι παραδόσεις της καθολικής κοινότητας, η βενετσιάνικη επιρροή αλλά και το εύθυμο ταμπεραμέντο των Κερκυραίων συνθέτουν ένα ξεχωριστό τελετουργικό που αξίζει να ζήσει κάποιος τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του.
Ορισμένα από τα ξεχωριστά έθιμα της Κέρκυρας:
Το μεσημέρι της Μεγάλης Τετάρτης οι πιστοί πηγαίνουν στους ναούς για την Ακολουθία του Μεγάλου Ευχελαίου και το βράδυ συμμετέχουν στο Θείο Δράμα, γεμίζοντας τον χώρο του Δημοτικού Θεάτρου για τη συναυλία Εκκλησιαστικής Μουσικής και Μεγαλοβδομαδιάτικων Μελωδιών από τη Δημοτική Χορωδία.
Την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ γίνεται η Ακολουθία των Αγίων Παθών με την ανάγνωση των Δώδεκα Ευαγγελίων. Στο Duomo, την Καθολική Μητρόπολη της Πλατείας Δημαρχείου, μια μικρή ιεροτελεστία λαμβάνει χώρα. Οι πιστοί ανάβουν δώδεκα κεριά και σβήνουν από ένα με την ανάγνωση κάθε Ευαγγελίου.
Την Μεγάλη Παρασκευή το Θείο Δράμα φτάνει στην αποκορύφωσή του με την επιβλητική περιφορά των Επιταφίων. Πρώτος βγαίνει ο Επιτάφιος του Παντοκράτορα στο Καμπιέλλο, για να ακολουθήσουν όλοι οι υπόλοιποι μέχρι τις 10 το βράδυ που βγαίνει –μεγαλοπρεπέστατος πάντα– ο Επιτάφιος της Μητρόπολης. Μέσα σε ένα έντονα φορτισμένο συγκινησιακά κλίμα, οι φιλαρμονικές παίζουν πένθιμα εμβατήρια.
Το Μεγάλο Σάββατο, στις έξι το πρωί, το έθιμο του τεχνητού σεισμού αποτελεί παράδοση για το Ναό της Παναγίας των Ξένων. Ακολουθεί η περιφορά του Επιταφίου της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα. Στις 11 η ώρα ακριβώς οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα σημαίνοντας την πρώτη Ανάσταση! Τεράστια κανάτια με κόκκινες κορδέλες και γεμάτα νερό –οι περίφημοι «μπότηδες»– εκτοξεύονται με δύναμη από τα στολισμένα μπαλκόνια του επιβλητικού συγκροτήματος κατοικιών, το γνωστό Λιστόν, στην πλατεία Σπιανάδα, προκαλώντας εκκωφαντικό κρότο αλλά και κύματα ενθουσιασμού στο συγκεντρωμένο πλήθος. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Άνω Πλατεία. Όλα τα παράθυρα των μεγάλων εξαώροφων σπιτιών γύρω από την πλατεία ανοιχτά, με αναμμένα κεριά στα μπαλκόνια∙ χιλιάδες λαμπάδες∙ βεγγαλικά∙ πυροτεχνήματα και τυμπανοκρουσίες.
Πάσχα στη Ζάκυνθο
Μεγάλη Εβδομάδα στη Ζάκυνθο έχει ένα δικό της, εντελώς χαρακτηριστικό, χρώμα. Έχει, επίσης, ξεχωριστό τυπικό στις θρησκευτικές της τελετές και δικά της πανάρχαια έθιμα, που οι κάτοικοί της τα σέβονται και τα τηρούν με μοναδική φροντίδα και ευλάβεια.
Το Μεγαλοβδόμαδο αρχίζει ουσιαστικά το Σάββατο του Λαζάρου, όταν στις 11 το πρωί οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν πανηγυρικά και κρεμιέται το “βαγί” σ’ όλα τα καμπαναριά της πόλης και των χωριών του νησιού. Το βαγί στη Ζάκυνθο δεν είναι η γνωστή δάφνη που μοιράζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα αυτή τη μέρα, αλλά τα φρέσκα κιτρινωπά φύλλα του φοίνικα, που μ’ αυτά πλέκουν σταυρούς, “βαγιοφόρες”, ήλιους, αλογάκια κ.α. και στολίζουν τις εκκλησίες για τη γιορτή.
Την Κυριακή των Βαΐων, μετά την Θεία Λειτουργία, στις στολισμένες με βαγιά εκκλησίες, οι “νόντσολοι”(νεωκόροι Ιερού Ναού), μοιράζουν σ’ όλα τα σπίτια το βαγί ως ευλογία του Ιερέως – Εφημερίου και οι πιστοί το τοποθετούν στις εικόνες. Μετά το τέλος της Λειτουργίας, οι ναοί ντύνονται στα πένθιμα.
Τη Μεγάλη Τρίτη το βράδυ θα ακούσετε το κατανυκτικότατο τροπάριο της Κασσιανής (Δοξαστικό των Αποστίχων), όπως ψάλλεται από τις μελωδικές χορωδίες των ναών και ιδιαιτέρως της Ι. Μονής του Αγίου Διονυσίου, του Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Νικολάου και της Φανερωμένης στην πόλη.
Την Μεγάλη Πέμπτη το πρωί γίνεται ο Εσπερινός και η Θεία Λειτουργία σ’όλους τους Ιερούς Ναούς. Μετά απ’ αυτήν, τα πάντα πενθούν και οι καμπάνες δεν ξανακτυπούν, μέχρι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου.
Η Μεγάλη Παρασκευή. Τα πάντα στη Ζάκυνθο συμμετέχουν στο Θείο Δράμα. Το πρωί γίνεται η Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και ακολούθως η Αποκαθήλωση, που στη Ζάκυνθο τελείται κατά τη στιγμή που ψάλλονται τα Απόστιχα. Μετά τη λιτάνευση, το Σώμα του Χριστού τοποθετείται στον Επιτάφιο. Εδώ οι επιτάφιοι δεν στολίζονται με λουλούδια, επειδή είναι ξυλόγλυπτοι, με επένδυση φύλλου χρυσού και βελούδου, δηλαδή πραγματικά έργα τέχνης. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται κανονικά σ’ όλους τους Ιερούς Ναούς η Ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου, χωρίς όμως λιτάνευση των Επιτάφιων τους. Στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων η Ακολουθία αυτή, σύμφωνα με παμπάλαιο έθιμο, δε γίνεται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, αλλά τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου και συγκεκριμένα στις 2.00 το πρωί. Στις 4.00 περίπου το πρωί γίνεται η έξοδος του Επιταφίου ενώ χιλιάδες κόσμου παρακολουθούν τις μοναδικές αυτές στιγμές. Ο Επιτάφιος επιστρέφει γύρω στις 5.30 στο ναό, όπου συνεχίζεται η Ακολουθία, που αξίζει πραγματικά να παρακολουθήσετε. Ο ωραιότατος ύμνος “Τον Κύριο υμνείτε…”, τονισμένος και αυτός στην Ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική, που ψάλλεται από όλο το λαό, και η ξακουστή “Gloria” (δόξα) ή το “κομμάτι” (Πρώτη Ανάσταση) και το σπάσιμο των πήλινων σταμνών από τις νοικοκυρές όλων των σπιτιών που διαδραματίζονται κατά την Πρώτη Ανάσταση, θα σας εντυπωσιάσουν.
Τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου, στις 11.15 αρχίζει η Ακολουθία στο Μητροπολιτικό Ναό. Στις 11.45 ξεκινά η Αναστάσιμη πομπή για την πλατεία του Αγίου Μάρκου, όπου γίνεται η Ανάσταση. Το “Χριστός Ανέστη”, από τα χείλη του Μητροπολίτη, ψαλλόμενο κι αυτό κατά την ιδιόμορφη Ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική, μεταδίδει σ’ όλους τους χριστιανούς, που κατακλύζουν την πλατεία και τους γύρω χώρους, το μήνυμα της Αναστάσεως του Χριστού. Αμέσως μετά η Εικόνα της Ανάστασης επιστρέφει στο Μητροπολιτικό Ναό, όπου διαδραματίζονται τα του “Αρατε Πύλας…”. Κατά την τοπική παράδοση, η Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία δεν τελείται αμέσως μετά σε κανένα ναό της πόλεως και των χωριών, αλλά το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.
Το “αντέτι”(έθιμο) θέλει, κατά τη διάρκεια της αναγνώσεως του Ευαγγελίου, να κτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών. Ας σημειωθεί ότι μόνο στο ναό του Πολιούχου Αγίου Διονυσίου πραγματοποιούνται δύο Αναστάσιμες Θείες Λειτουργίες. Η πρώτη 1.00 π.μ. και η δεύτερη το πρωί του Πάσχα. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα γίνεται ο Εσπερινός της Αγάπης στον Ιερό Ναό του Αγίου Λαζάρου της πόλεως και λιτάνευση της επιβλητικής εικόνας της Παναγίας της Γαλανούσας καθώς και της εικόνας της Αναστάσεως.
Τη Δευτέρα του Πάσχα τα περισσότερα χωριά πανηγυρίζουν. Μπορείτε να συνδυάσετε μια μικρή εκδρομή σ’ αυτά, να επισκεφθείτε τους ωραιότατους ναούς και παρακολουθείστε τις Αναστάσιμες Λειτουργίες και λιτανείες (πρωί και απόγευμα) των σεπτών εικόνων της Παναγίας και της Αναστάσεως. Στην πόλη, το απόγευμα, γίνεται η λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας της Λαουρένταινας, από το Ψήλωμα (Μπόχαλη) προς τον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδος
Πάσχα στη Σύρο
H αληθινά ξεχωριστή και κατανυκτική εμπειρία που προσφέρει η Σύρος κατά τη διάρκεια των ημερών του Πάσχα, όπου οι δύο χριστιανικές κοινότητες, των Καθολικών -η πολυπληθέστερη στην Ελλάδα- και των Ορθοδόξων, μοιράζονται την κατάνυξη των ημερών από κοινού, επισφραγίζοντας έτσι κάθε χρόνο τη μακραίωνη αρμονική συμβίωσή τους.
Συνύπαρξη ορθόδοξων και καθολικών εθίμων
Τη Μεγάλη Παρασκευή όλοι οι κάτοικοι και οι επισκέπτες του νησιού ακολουθούν τους Επιταφίους.
Το ιδιαίτερο στοιχείο στη Σύρο είναι η συνύπαρξη των Επιταφίων από όλες τις Εκκλησίες της Ερμούπολης καθολικές ή Ορθόδοξες. Από το ναό του Σαν Τζώρτζη (Αϊ-Γιώργη) στην Άνω Σύρο (ή Άνω Σύρα) κι από την Ευαγγελίστρια στην Ερμούπολη πορεύονται οι Επιτάφιοι των Καθολικών, ενώ από τους ναούς Άγιος Νικόλαος, Κοίμηση της Θεοτόκου και Μεταμόρφωση του Σωτήρος ξεκινούν οι Επιτάφιοι των Ορθοδόξων.
Την περιφορά των καθολικών Επιταφίων συνοδεύουν, αντί για εξαπτέρυγα, χιτώνες, σφουγγάρια και ζάρια κρεμασμένα σε κοντάρια, που συμβολίζουν τα Θεία Πάθη.
Οι Επιτάφιοι συναντιούνται στη μεγαλοπρεπή πλατεία Μιαούλη, την κεντρική της πόλης, όπου μπροστά στο Δημαρχείο ψάλλονται τροπάρια της Μεγάλης Παρασκευής από τη χορωδία της ορθόδοξης ενορίας του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για μαγευτική, βαθιά κατανυκτική εμπειρία, σε κλίμα συγκινητικής αρμονίας, που δύσκολα συναντά κανείς αλλού!
Πάσχα στην Πάτμο
Παμπάλαια έθιμα που ανάγονται στην Καινή Διαθήκη αναβιώνουν κάθε Πάσχα στην Πάτμο με επίκεντρο το Καστρομονάστηρο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, που στεφανώνει την γραφική χώρα της Πάτμου. Τα πιο εντυπωσιακά έθιμα είναι η Τελετή του Νιπτήρος την Μεγάλη Πέμπτη, η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης την Μεγάλη Παρασκευή, η λειτουργία της Ανάστασης καθώς και η «Ακολουθία της Αγάπης» το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα στη Μονή του Αγίου Ιωάννη, η οποία κλείνει με τον πλέον μεγαλειώδη συγκινησιακά τρόπο το τελετουργικό που ύμνησε τα Πάθη του Ιησού και την Ανάστασή του.
Πάσχα στη Χίο
Η Χίος, η «μυροβόλος νήσος» του βορειοανατολικού Αιγαίου, την άνοιξη φορά τη λαμπρότερη φορεσιά της για να υποδεχθεί την ανάσταση του Θεανθρώπου που γιορτάζεται με ξεχωριστή μεγαλοπρέπεια. Πρωταγωνιστής των εορταστικών δρώμενων στο νησί είναι ο «ετοιμοπόλεμος» Βροντάδος.
Περήφανα καπετανόσπιτα πνιγμένα στα χρώματα και στα αρώματα των ολάνθιστων κήπων∙ απάνεμα λιμανάκια γεμάτα με πολύχρωμα πλεούμενα∙ γραφικοί ανεμόμυλοι δίπλα στη θάλασσα συνθέτουν ένα ειδυλλιακό σκηνικό, το οποίο αλλάζει δραματικά τη νύχτα της Ανάστασης. Το Βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου χάρη στο έθιμο του ρουκετοπόλεμου – παλιό όσο και η ναυτοσύνη στον Βροντάδο -, ο ξακουστός οικισμός μεταμορφώνεται σε πραγματικό πεδίο μάχης!
Πάσχα στο Λεωνίδιο
Ζήστε την κατανυκτική βραδιά της Ανάστασης στο Λεωνίδιο, όπου εδώ και έναν αιώνα αναβιώνει κάθε χρόνο το φαντασμαγορικό έθιμο των αερόστατων που κάνει το σκοτεινό αρκαδικό ουρανό να λαμπιρίζει μοναδικά.
Σύμφωνα με το έθιμο, οι πέντε ενορίες της κωμόπολης συναγωνίζονται για το ποια θα πετάξει τα περισσότερα αερόστατα. Κανείς δεν είναι απόλυτα σίγουρος για την προέλευση του εθίμου. Ωστόσο, οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι οι ναυτικοί της περιοχής είχαν δει κάτι αντίστοιχο σε κάποια ασιατική χώρα και αποφάσισαν να μεταφέρουν το έθιμο αυτό στον τόπο τους.
Πάσχα στη Μονεμβασιά
Μια μοναδική εμπειρία ζωής, βιώνουν αυτοί που κάθε χρόνο συμμετέχουν στην περιφορά του Επιταφίου, στα πλακόστρωτα σοκάκια της μεσαιωνικής πολιτείας. Οι ψαλμωδίες αντηχούν στον βράχο της Μονεμβασιάς δημιουργώντας ένα μυστηριακό περιβάλλον βαθιάς κατάνυξης.
Οι πιστοί, ακολουθώντας την πομπή που μοιάζει να αγκαλιάζει την όμορφη καστροπολιτεία, κρατούν λευκά κεριά και ψάλλουν τον επιτάφιο θρήνο. Οι ανθισμένες βουκαμβίλιες και το φεγγάρι που παίζει με την θάλασσσα, μοιάζουν να συμμετέχουν στην περιφορά.
Όλες οι λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας τελούνται στην εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού
πηγή: www.odigostoypoliti.eu
