Είναι πολλά τα ερωτήματα που γεννά το ντοκιμαντέρ του Νορβηγού σκηνοθέτη Χάβαρντ Μπούστνες, με τίτλο «Golden Dawn Girls» (Τα κορίτσια της Χρυσής Αυγής), που προλήθηκες χθες στις 7.30 μ.μ. στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και στις 22/4, στις 5 μ.μ. στο σινεμά Ααβόρα. Ισως, μάλιστα, η συζήτηση γύρω από αυτά τα θέματα, να έχει τελικά μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την παραγωγή καθεαυτή.
της Ξένιας Κουναλάκη
Πόσο «αθώος» είναι ο φακός ενός σκηνοθέτη που ακολουθεί στελέχη της Ακροδεξιάς; Ποια ηθικά διλήμματα αντιμετωπίζει; Ποιος είναι ο στόχος ενός ντοκιμαντέρ αυτού του είδους; Η (υποκειμενική) αλήθεια, οι αντιφάσεις, η κοινοτοπία του κακού; Η άποψη ότι δεν υπάρχουν απόλυτα κτήνη αλλά ότι οι άνθρωποι είναι ικανοί να επιδεικνύουν ταυτόχρονα μίσος προς συγκεκριμένους ανθρώπους και τρυφερότητα προς τα ζώα;
Εχει νόημα αυτή η προσέγγιση του εξανθρωπισμού, της κανονικοποίησης ανθρώπων που όχι μόνο υιοθετούν ναζιστικές απόψεις αλλά και προτρέπουν σε βίαιες επιθέσεις; Με ποιο τρόπο αποκτά ο δημιουργός πρόσβαση στη Χρυσή Αυγή; Παριστάνοντας τον ομοϊδεάτη; Τον απολίτικο; Τον αφελή; Και πώς εξιλεώνεται στα μάτια τού θεατή αν έχει χρησιμοποιήσει δόλο;
Η ταινία παρακολουθεί τρεις γυναίκες, ανάμεσά τους και την Ουρανία Μιχαλολιάκου, κόρη του αρχηγού της Χ.Α., των οποίων ο ρόλος αναβαθμίζεται όσο οι άντρες του κόμματος βρίσκονται προφυλακισμένοι μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα τον Σεπτέμβριο του 2013.
Διάψευση προσδοκιών
Το σπικάζ του σκηνοθέτη που διατρέχει το ντοκιμαντέρ έχει μια κλιμάκωση. Ξεκινά με τον παφλασμό των κυμάτων και τη σχεδόν παιδική απορία «Τι συνέβη στην Ελλάδα;» (που γνώριζε από τα καλοκαίρια των διακοπών του) και καταλήγει ένα βροχερό πρωινό στο Λυκαβηττό με το επίμονο αίτημα προς την Ουρανία Μιχαλολιάκου να αποκηρύξει –εις μάτην– τον ναζισμό. Καθ’ όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, ο Μπούστνες μοιάζει να ελπίζει σε κάτι. Στη δύναμη και στην ευαισθησία των γυναικών; Θεωρεί ότι θα αναλάβουν τα ηνία της Χ.Α. εκείνες και κάτι θα αλλάξει; Πιστεύει ότι οι γυναίκες είναι αδύνατο να ασπάζονται τις ίδιες φιλοναζιστικές ιδέες με τους άνδρες της οργάνωσης;
Η δυνατή μουσική, τα σκυλιά που αλυχτάνε, η σκληρότητα στο πρόσωπο των τριών πρωταγωνιστριών που στοιχίζονται πίσω από τους άνδρες διαψεύδουν τις προσδοκίες του Νορβηγού σκηνοθέτη. Ισως η πιο βίαιη σκηνή είναι όταν η γυναικεία παρέα συναντάται σε κάποιο παραθαλάσσιο ταβερνάκι. Την ώρα που τσιμπάνε καλαμαράκια και γελούν ανέμελα, ο Μπούστνες τούς θέτει το θέμα της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα. Τα πρόσωπα συννεφιάζουν, καμία δεν θέλει να μιλήσει για το έγκλημα και τον ρόλο της Χρυσής Αυγής. Σαν να μην τις αγγίζει, σαν να μην τις αφορά. Λες και παραπέμπουν το θέμα στους «αρμόδιους» (στους άνδρες της οργάνωσης;). Οταν τελειώνει η ταινία, δεν υπάρχουν πλέον ψευδαισθήσεις. Οι δυναμικές γυναίκες ξαναγίνονται γυναικούλες. Σύζυγος, κόρη, μάνα, που ετεροπροσδιορίζονται από τα βίαια «σερνικά». Τα στερεότυπα έχουν αναπαραχθεί σε καθησυχαστικό βαθμό. Δεν υπάρχει ναζιστικός φεμινισμός, μόνο η ιερή φύση της γυναίκας, σκοπός της οποίας είναι πάνω από όλα η τεκνοποίηση.
Το μεγάλο ζήτημα, ωστόσο, είναι γιατί να μπει κανείς στο παιδικό δωμάτιο της Ουρανίας Μιχαλολιάκου; Γιατί να την παρακολουθήσει να χαϊδεύει τον σκύλο της και να εξηγεί τη στράτευσή της για τα αδέσποτα, γιατί να ακούσει να λέει για τον μπαμπά της ότι είναι αξιολάτρευτος και να αυτοαποκαλείται «κορούλα» του; Γιατί να διαπιστώσει ότι έχει χιούμορ, ότι λατρεύει τις ταινίες Ντίσνεϊ και ότι διαβάζει Νίτσε και Φρόιντ; Γιατί ο σκηνοθέτης να την κάνει πρώτα οικεία, να τη συμφιλιώσει με το κοινό και μετά να την ξαναβάλει απέναντι, ως ξένη-άλλη, που δεν αποκηρύσσει τον ναζισμό; Είναι το σοκ έτσι αποτελεσματικότερο; Δεν νομίζω. Το αντίθετο: ίσως ο θεατής αισθανθεί μια ελαφρά ενόχληση με τη φορτική στάση του Νορβηγού.
Παιδιά για φόντο
«Εχει παιδική φωνή», λέει για τον «αρχηγό» η ανιψιά του Παναγιώτη Ηλιόπουλου και δεν είναι η μοναδική ανήλικη που παρελαύνει από το ντοκιμαντέρ. Παιδιά χρησιμοποιούνται ως φόντο ή βασικός καμβάς, επιστρατεύονται για να τραγουδήσουν τον ύμνο του κόμματος, τα γκρο πλαν τους με τα στόματα διάπλατα ανοιχτά υπογραμμίζουν τη βία των γονιών τους.
Είναι θεμιτό αυτό; Υπάρχουν όρια στην εργαλειοποίηση; Ανάμεσα σε πυρσούς και Ζιγκ χάιλ, μικρά κορίτσια με αγγελικά πρόσωπα γίνονται κομπάρσοι σε ένα ντοκιμαντέρ που αψηφά τις προαναφερθείσες ηθικές προκλήσεις και καθηλώνεται σε μια λάιφσταϊλ αντιμετώπιση ενός τόσο σοβαρού ζητήματος. Δεν είμαι καν σίγουρη αν οι τρεις γυναίκες μού είναι ιδιαίτερα αντιπαθείς, όταν πέφτουν οι τίτλοι….
πηγή: Έντυπη Καθημερινή
