Υπάρχει oδός Τσίλλερ στην Αθήνα, αλλά θα τη βρείτε με τη μορφή μικρού δρόμου, μάλλον άχαρου, στο ύψος της Κλωναρίδου και της Σωτηριάδου στα Πατήσια. Είναι πολλά χρόνια από τότε που την είχα πρωτοπερπατήσει, με το μυστήριο του ονόματος να αντιδιαστέλλεται με το συνοικιακό ύφος, και αν θυμάμαι καλά, ένα τμήμα της προς το τέρμα Πατησίων ήταν χωματόδρομος.
του Νίκου Βατόπουλου
Αυτή ήταν και αυτή είναι η οδός Τσίλλερ στην Αθήνα, ένα ακανόνιστο δρομάκι που εκτείνεται πέραν της Σαραντοπόρου, αρχίζοντας από το ύψος του σημερινού πάρκου Κλωναρίδη-Φιξ.
Σήμερα, υπάρχουν και νεότερες πολυκατοικίες, αλλά ένα τμήμα πίσω από το πάρκο παραμένει ξεχασμένο. Εκεί ήθελα να πάω, να δω εκείνο το «ξεχασμένο» κομμάτι, που το θυμόμουν σαν μια νεοκλασική δαντέλα. Ηταν ακριβώς πίσω από το εργοστάσιο, που τόσο απερίσκεπτα κατεδάφισε ο Δήμος Αθηναίων το 2000, μια συστάδα νεοκλασικών σπιτιών, λίγα, μικρά, ταπεινά, αλλά γεμάτα χάρη και ευγένεια. Ηθελα να δω τι είχαν απογίνει καθώς είχε μείνει στο αρχείο μου μια ερασιτεχνική φωτογραφία της όψης τους, όταν υπήρχαν ακόμη τα πήλινα στηθαία, τα ακροκέραμα και οι παραστάδες με τα κορινθιακά επίκρανα.
Υπάρχει μια αίσθηση λαβωματιάς στην περιοχή, καθώς η κατεδάφιση του γιγαντιαίου, για τα μέτρα της Αθήνας, εργοστασίου, συνδεδεμένου με τη βιομηχανική ιστορία, δεν αναπληρώθηκε από τη δημιουργία του πάρκου.
Την αίσθηση της παραίτησης επιτείνει η θλιβερή όψη της Βίλας Κλωναρίδη, ένα σπίτι χτισμένο λίγο μετά το 1900 με έναν αέρα ιταλικής εξοχής και μελαγχολικής εγκατάλειψης. Θα μου μείνει για πάντα η αίσθηση των χρωμάτων από την ερειπωμένη βίλα Κλωναρίδη, το βαθύ πράσινο και το αιμάτινο της τερακότας, σε ένα συνδυασμό που φέρνει κοντά την Τοσκάνη και την Αττική.
Η βίλα ήταν το σπίτι της οικογενείας Κλωναρίδη και φέρνοντας στον νου μου τα σπιτάκια που υπήρχαν από πίσω, στην οδό Τσίλλερ, υπέθεσα ότι μπορεί να ήταν τα σπίτια εργαζομένων στο εργοστάσιο ή οι κατοικίες πιο φτωχικών οικογενειών.
Σχημάτιζαν μια μικρή σειρά, 3 ή 4 σπίτια θυμάμαι, όμως στην εποχή τους μπορεί να ήταν περισσότερα. Δεν αιφνιδιάστηκα, αλλά δίχως αμφιβολία επιβεβαιώθηκαν οι προβλέψεις μου, καθώς είχα χρόνια να περπατήσω αυτόν τον δρόμο, όταν είδα τι έχει απομείνει από τα νεοκλασικά αυτά σπιτάκια.
Από μακριά αναγνώρισα το πιο ψηλό, το διώροφο, που διασωζόταν ακόμη, αλλά ήταν ένα φάντασμα του εαυτού του. Ο σοβάς εκείνης της παλιάς ώχρας είχε καλυφθεί με βάρβαρο σαγρέ. Ο απέριττος εξώστης υπήρχε ακόμη και μπορούσα να αναγνωρίσω το παλιό κάγκελο, που θύμιζε τα πολύ παλιά σχέδια, τα προ του 1880. Τα μαρμάρινα φουρούσια ήταν εκεί, αλλά αυτό που έβλεπα δεν θύμιζε το παλιό ευγενές σπιτάκι. Δύο ψευδο-ρουστίκ σκέπαστρα, καλυμμένα με κεραμίδια, στον όροφο, αλλοίωναν τη συμμετρία και έδιναν μια ψευδή εικόνα.
Αλλά και τα σπιτάκια που θυμόμουν, αριστερά και δεξιά, είχαν φύγει. Το ωραίο πήλινο στηθαίο, δίπλα στο διώροφο, είχε μπαζωθεί, η πλαϊνή ταράτσα είχε χαθεί και αυτό που έβλεπα τελικά ήταν μια εκβαρβαρισμένη εκδοχή μιας σπάνιας και, κάποτε, αυθεντικής σειράς λαϊκών νεοκλασικών σπιτιών.
Οσοι διαβάτες περπατούν σήμερα σε αυτό το σημείο της οδού Τσίλλερ δύσκολα θα φαντάζονται ότι έως ακόμη και το 1980 αυτό το κομμάτι είχε την όψη του 1900, με χαμηλά σπίτια και εξοχικό χαρακτήρα ως οπισθοφυλακή του μεγάλου εργοστασίου.
Οι πόλεις αλλάζουν, αλλά η παρακμή δεν είναι απαράβατη συνθήκη. Η αποκατάσταση της Βίλας Κλωναρίδη, υποχρέωση του Δήμου Αθηναίων, δεν μπορεί να καθυστερεί. Υπάρχει ένα χρέος στην ιστορία αυτής της πόλης.
πηγή: Έντυπη Καθημερινή
