Όταν φίλοι και γνωστοί έφευγαν πίσω στους τόπους καταγωγής και συ έμενες εδώ σε μια άδεια Αθήνα να κοχλάζει και να κοχλάζεις προσπαθώντας να καταλάβεις αυτή την «επιστροφή» που εσένα δεν σε χωρά. Μια-δυο φορές πρέπει να πήγες σε κάποιο από τα χωριά καταγωγής σου.
του Θωμά Τσαλαπάτη
Τίποτα δεν σου είπαν, άσχημα ήταν, σπίτι να σε περιμένει δεν υπήρχε, από πού να γεννηθεί το οποιοδήποτε συναίσθημα; Αργότερα, μεγαλώνοντας, θυμάσαι αυτές τις ατελείωτες (πραγματικά όμως) συζητήσεις με φίλους (κυρίως από τη Θεσσαλονίκη) για την ορθή χρήση των λέξεων σουβλάκι-καλαμάκι-τοστ-αλοιφή-και λοιπά επείγοντα.
Και αυτό που είχε ενδιαφέρον ήταν όχι η κουβέντα καθεαυτή (ενδεχομένως η πιο ηλίθια κουβέντα που μπορεί να υπάρξει), αλλά αυτό που την τριγύριζε.
Πρώτον πως, σε αντίθεση με τον συνομιλητή που στη δικαίωση του επιχειρήματός του προσδοκούσε τη δικαίωση ενός ολόκληρου πληθυσμού και μιας πόλης, εσύ καμία διάθεση δεν ένιωθες να υπερασπιστείς την Αθήνα ή τους Αθηναίους.
Και κατ’ επέκταση ο τίτλος και η περιγραφή σου ως Αθηναίου πάντοτε ένιωθες πως είναι κάτι –ναι μεν– ορθό, αλλά από την άλλη κάτι που δεν σε χαρακτηρίζει.
Και η ερώτηση επιστρέφει. Τι σημαίνει να είσαι Αθηναίος, εσύ που απλώς δεν περισσεύει τίποτα άλλο να είσαι; Σίγουρα όχι πρωτευουσιάνος με την έννοια της πολιτιστικής ανωτερότητας.
Το ίδιο το χωνευτήρι των Αθηνών φρόντισε από νωρίς γι’ αυτό. Η απότομη αστικοποίηση των μετεμφυλιακών ετών έγινε με όρους τέτοιους ώστε να μην υπάρξει καμιά ουσιαστική πολιτιστική ανταλλαγή ανάμεσα στους νεοφερμένους.
Τα χαρακτηριστικά των εσωτερικών μεταναστών καλύφθηκαν πίσω από ντροπή και κοινωνικά αντανακλαστικά, παρέμειναν μέσα στους ανθρώπους φυλαγμένα για τη θερινή τους επιστροφή στους τόπους καταγωγής, εκεί όπου θα μπορούσαν να μιλούν με τον τρόπο που γνώριζαν, κοντά σε οικείες γεύσεις και συνήθειες.
Η Αθήνα ήταν μια κατασκευή από τη γέννησή της, μια απαγόρευση και μια πόζα χωρίς περιεχόμενο.
Κάπου ανάμεσα στην καθηλωμένη αρχαιότητα που ακτινοβολεί υπερθετικά και το μετέπειτα κενό μέχρι την αναγόρευσή της σε πρωτεύουσα, η πόλη παζαρεύει τα ποσοστά της ανάμεσα στο παρελθόν και την Ιστορία.
Η Αθήνα είναι ταυτόχρονα αυτό το μεγάλο πουθενά και μαζί το κέντρο λήψης αποφάσεων, το κέντρο των εξελίξεων, το σημείο όπου κάθε τι καλό ή κακό συμβαίνει θα σε βρει με σειρά προτεραιότητας. Μητρόπολη μαζί και μη τόπος.
Σημείο μαζί και πέρασμα. Ολα περνούν από εδώ και αφήνουν το στίγμα τους σε μια πόλη που μοιάζει να παραμένει ανέπαφη ενώ μεταμορφώνεται διαρκώς.
Μαζικά γεγονότα σμιλεύουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου της. Η κρίση, το μεταναστευτικό, η άνοδος του φασισμού και η καταπολέμησή του, το παγκόσμιο ενδιαφέρον που φουσκώνει και ξεφουσκώνει ανάλογα με τους ανέμους, το αισθητικό αποτύπωμα που όλα αυτά αφήνουν στις δημιουργικές διαδικασίες των ανθρώπων της, οι τάσεις της καθημερινότητας και της επιφάνειας, όλα διαμορφώνουν ένα συνεκτικό συναίσθημα που σε καμία όμως περίπτωση δεν θα περιγράφαμε ως «αθηναϊκό».
Και αυτό γιατί η Αθήνα είναι μια πόλη που συνεχώς διαφεύγει. Ενα άθροισμα διαφορετικό από το σύνολο των στοιχείων που προστίθενται.
Η Αθήνα είναι μια πόλη που συνεχώς αλλάζει. Οικιστικά, ουσιαστικά, σε ανθρώπινο δυναμικό. Βλέπεις τις γειτονιές να γκρεμίζονται, να ξαναχτίζονται και να ανακαινίζονται.
Βλέπεις τους ανθρώπους να φεύγουν και να έρχονται, τα τοπωνύμια να αλλάζουν, το κέντρο βάρους να μετακινείται από περιοχή σε περιοχή και από προάστιο σε προάστιο.
Βλέπεις το gentrification, την επιρροή των ιδρυμάτων στο αστικό τοπίο, τις αυθόρμητες συγκεντρώσεις και αλλοιώσεις σε νέες περιοχές.
Αυτή η μόνιμη αλλαγή μπορεί να είναι η μόνη ταυτότητα της πόλης. Αλλά μια αλλαγή συγκεκριμένη, καθαρά αθηναϊκή. Μια αλλαγή που είναι ταυτόχρονα και συντήρηση, ρίζωμα και ανεστιότητα, κίνηση και παραίτηση, εξωστρέφεια και μοναχικότητα. Μια ρευστή διεύθυνση που δεν αποκτά ποτέ μόνιμα χαρακτηριστικά.
Και ο Αθηναίος, εκτός περιγραφής και εκτός καταγωγής, επισκέπτης μαζί και ιθαγενής, επιστρέφει και ταυτόχρονα φεύγει για τον ίδιο πάντοτε τόπο, τη ρευστή του πόλη που είναι μαζί ταξίδι και ναυάγιο. Γιατί ο Αθηναίος δεν είναι ο κάτοικος της Αθήνας.
Αθηναίος είναι αυτός που έρχεται μονίμως από παντού.
http//tsalapatis.blogspot.gr/ – Αναδημοσίευση από την Έντυπη Έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών
