Ένα ακόμα συνηθισμένο Σάββατο στην πρωτεύουσα μας. Η πόλη ξυπνά, λουσμένη στο φως του ήλιου του Οκτώβρη, όχι ιδιαίτερα θερμός αλλά πάντα φωτεινός. Καταστήματα, βιτρίνες με επώνυμα εμπορεύματα,γραφεία στους ορόφους των ψηλών κτιρίων και Ακαδημία, Πανεπιστήμιο, Εθνική Βιβλιοθήκη.
από το: https://elizabethboura.wordpress.com και με πληροφορίες από την Εfsyn
Απέναντι ακριβώς, ο πεζόδρομος στη Κοραή, με λίγους διαβάτες, γκρίζος ακόμα, τα κτίρια δεν αφήνουν τον ήλιο να φωτίσει .
Μια επιγραφή στην είσοδο ενός κτιρίου «ΧΩΡΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ» «1941-1944»
Πλησιάζω και κοιτώ, βλέπω μια σκάλα μαρμάρινη να κατεβαίνει , την ακολουθώ .
Κάπου μέσα στο το μυαλό η φωνή του αξέχαστου Γιώργου Ζαμπέτα ”όποιος περνούσε τη στοά τον ήλιο χαιρετούσε , στο φρουραρχείο έμπαινε το χάρο συναντούσε, τη σκάλα που κατέβαινε 20 μέτρα βάθος σκαλί-σκαλί μαρμάρινο και ανοιγμένος τάφος”****
Μα ναι, αυτή είναι η “Κομμαντατούρα”!!
Φωνές ακούγονται στο βάθος, Αγγλικά, Γερμανικά, Ελληνικά. Το τεχνητό φως σαν να υπνωτίζει, στενή πόρτα, χαμηλά ταβάνια, σκούρο χρώμα στους τοίχους και ένας μικρός χώρος με δυο γραφεία. Δυο υπάλληλοι της Εθνικής Ασφαλιστικής υποδέχονται τους επισκέπτες.
Χαμογελαστοί , εξηγούν, δίνουν πληροφορίες και προσπαθούν να βοηθήσουν όπως μπορούν. Δεν επιτρέπονται οι φωτογραφίες για δημόσια χρήση, ούτε να ακουμπάμε, προσθέτουν.
Εδώ, στα δύο υπόγεια του ιστορικού κτιρίου της Εθνικής Ασφαλιστικής, που είχαν κατασκευαστεί ως αντιαεροπορικά καταφύγια, οδηγούνταν όσοι συλλαμβάνονταν κατά τη διάρκεια αντιστασιακών κινητοποιήσεων, έπειτα από εφόδους Γερμανικών και Ελληνικών Σωμάτων Ασφαλείας σε εργοστάσια, πανεπιστήμια και συνοικίες και κατά τη διάρκεια των διαβόητων κατοχικών μπλόκων. Επίσης, οδηγούνταν άτομα και για ασήμαντη αφορμή, όπως την παράνομη μεταφορά τους με το τραμ, παραβίαση νυχτερινών ωρών κυκλοφορίας κ.α.
Ακόμα και σήμερα ελάχιστα γνωρίζουμε για τη χρήση του κτηρίου στην Κατοχή, εκτός από το ότι το υπόγειο αντιαεροπορικό καταφύγιο μετατράπηκε στα κρατητήρια της Kommandatur. Οι Ναζί δεν άφησαν αρχεία και η σύνθεση της ιστορίας γίνεται μέσα από τις επιγραφές που σώθηκαν, μικροαντικείμενα, προσωπικές σημειώσεις, σελίδες από γερμανικά ημερολόγια που βρέθηκαν και μαρτυρίες κάποιων ανθρώπων, οι οποίοι οδηγήθηκαν εκεί.
Διακόσια τριάντα εννέα ονόματα είναι καταγεγραμμένα μόνο στους τοίχους, και αυτά ως επί το πλείστον, του έτους 1944, αριθμός πολύ μικρότερος του πραγματικού αριθμού κρατουμένων, ο οποίος μένει ακόμα άγνωστος.**
Λειτούργησαν στην Κατοχή ως κρατητήρια, θα λέγαμε σημερινό κέντρο μεταγωγών, όπου οι συλληφθέντες έμεναν συνήθως από μία ως τριάντα ημέρες πριν μεταφερθούν σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, στις φυλακές Αβέρωφ, στην Καισαριανή, στο Χαϊδάρι και αλλού.
Στους τοίχους των θαλάμων, ιδιαίτερα του δευτέρου υπογείου, όπου σώζεται ατόφιο το στρώμα του 1944, διαβάζει κανείς ακιδογραφήματα, δηλαδή πρόχειρα χαραγμένες επιγραφές από τους κρατούμενους, με ονόματα, ημερομηνίες, μηνύματα, σκίτσα με πορτραίτα, νότες, κιθάρες, καράβια, τραμ και άλλα***
Κοιτώ τριγύρω , ένας άλλος κόσμος , λίγο πνιγηρή η ατμόσφαιρα, μουντό μονότονο γκρί, η άκρη του ματιού πιάνει το κόκκινο χρώμα, μια σημαία, στον τοίχο μέσα στη γυάλινη βιτρίνα, με τον γνωστό αγκυλωτό σταυρό. ‘Ένα μούδιασμα, ένα μάγγωμα στη καρδιά, δεν θέλω να μπω , σκέφτομαι. Σαν υπνοβάτης όμως, προχωρώ.
Η επόμενη χαμηλοτάβανη αίθουσα, βιτρίνες εντοιχισμένες με σκουριασμένα χρηστικά αντικείμενα, τραβά τη προσοχή μου μια σιδερένια κούπα .Την έχω ξαναδεί, παίζαμε στην αυλή του σπιτιού, μικρά παιδάκια , με αυτά που πετούσε η γιαγιά από το νοικοκυριό της. Αυτά ήταν τότε τα παιχνίδια μας μαζί με τις κούκλες από κουρέλια. Η αίσθηση της οικειότητας με κατακλύζει, διαφορετικές ζωές και χρόνος, ίδια ανάμνηση
Η επιγραφή του Δ. Μωραΐτη που πέρασε 24 ώρες χωρίς φαγητό και νερό, αλλά παρηγορήθηκε μυρίζοντας το γιασεμί | Μάριος Βαλασόπουλος
Γεμάτες οι προθήκες, ταμπακιέρα ,Μια σφαίρα που βρέθηκε σφηνωμένη σε κούφωμα πόρτας, μια χειροπέδα, πακέτα από τσιγάρα, γράμματα, γυαλί ,μολύβι, αυτά έμειναν από τους χρήστες, η πρώτη μαρτυρία της καθημερινότητας τους, στο υπόγειο της «Κομμαντατούρας». Κρυμμένα στις πόρτες, στις χαραμάδες ,στα στεγανά της αποχέτευσης.
Περίμεναν 50 χρόνια υπομονετικά,να τα αποκαλύψουν οι εργασίες του ΥΠΠΟ.
((φωτ. ‘Aννα Μαρία Δρουμπούκη)
Η επόμενη αίθουσα, είναι η «Αποκάλυψη» . Χαράγματα παντού στους στοίχους. Ζωγραφιές , ονόματα, ημερομηνίες . Τώρα οι κρατούμενοι αποκτούν φωνή .
Πλησιάζω και διαβάζω:
….
«εύκολα μπαίνης δύσκολα βγαίνης» ΜΙΧΑΛΑΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ .
«ΗΜΕΡΕΣ 123» , «ΖΗΤΩ ΝΕΡΟ» ,
«ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΤΕΤΑΡΤΗ ΗΜΕΡΑ ΧΩΡΙΣ ΕΤΙΑ ΚΕΣΑΡΙΑΝΗ» μια καρδιά ζωγραφισμένη δίπλα , πληγωμένη με το χαρακτηριστικό βέλος.
«Φωνάξτε να σας φέρουν νερό ηδέ αλλιώς θα πεθάνετε»
«Κατηγορούμαι επι ψεδομαρτυρία» «ΛΑΜΠΡΟΣ ΤΖΙΤΖΗΣ» «από ελληνική ροφιανιά» «Ε.ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ»
Κώστας Στραβός σαλταδόρος: «Να με τουφεκίσουνε και να ζήσει ο αδερφός μου ο Μιχάλης».
Κωνσταντίνος Κομπενάς: «Μας έπιασαν οι γερμανοί, διότι είμεθα αναρριχώμενοι επί των θυρών των τραμ της ΗΕΜ (σσ Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών). Εδώ είμεθα 80 κρατηθένετες επί 24ωρο», 20/7/44.
Δ. Μωραϊτης ” 24 ώρες χωρίς φαϊ και νερό.Μόνο μυρίζοντας γιασεμί”
➲ «ΑΔΗΚΑ ΜΕ ΚΡΑΤΝΕ ΟΙ ΚΑΡΙΟΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΠΟΤΕΝΙΑ ΗΠΟΘΕΣΗ»,
➲ «ΓΙΑ Ταφτότητα»
➲ «ΧΟΡΙΣ ΚΑΜΗΑ ΕΤΙΑ».
…….
Πάλι ακούω το Ζαμπέτα “Στη Μέρλιν και στη Κοραή χτυπάνε με ζωνάρια”
Παντού χαράγματα με σημαίες Ελληνικές, διαδρομές, οδοί, καμιόνια, στρατιωτικά τζίπ με το σήμα του γερμανικού στρατού κατοχής. ‘Οσα έχω δει στις ταινίες ζωντανεύουν, βλέπω τους κρατούμενους, άλλοι στο πάτωμα αποκαμωμένοι, άλλοι όρθιοι δίπλα στους τοίχους να χαράσσουν, άλλοι συζητούν χαμηλόφωνα, δίνουν ελπίδα ο ένας στον άλλο, λένε τη δική τους ιστορία, φωνάζουν για νερό.. “μάννα”, “Παναγιά μου”…
Και εκεί που έχω χαθεί, βλέπω ένα γυναικείο όνομα, «ΚΗΚΗ». Δεν το ‘χα σκεφτεί ότι υπήρχαν και γυναίκες. Κι άλλα γυναικεία ονόματα διάβασα στο δεύτερο υπόγειο.
…”Mαρία και Κατίνα, άδικα φυλακισμένες”
Ναι, υπάρχει και δεύτερη σκάλα που οδηγεί στο δεύτερο υπόγειο, ίδια σκάλα, με φαρδιά μαρμάρινα σκαλοπάτια. Λιγότερες αίθουσες όμως, περισσότερα χαράγματα στους τοίχους.
Διάδρομοι, ξύλινες και μεταλλικές πόρτες, παράθυρα καρφωμένα απέξω, σφιχτά ασφαλισμένα (φωταγωγός ). Κανένας ήχος από την πολύβουη πολιτεία, καθόλου φυσικό φως. Ένας τάφος για ζωντανούς .
Τόσες ψυχές, τόσοι άνθρωποι, πόνος και παράπονο, κραυγές, λυγμοί.
Ανεβαίνω τη σκάλα, επιστρέφω στο σήμερα, μα το μυαλό μένει κολλημένο στους τοίχους με τα μηνύματα.
Και η πόλη συνεχίζει αμέριμνη, οι καφετέριες έχουν αρχίζει να γεμίζουν, οι διαβάτες περισσότεροι, ο ήλιος πιο ζεστός, ο πεζόδρομος έχει φωτίσει για τα καλά.
Ευχαριστώ Εθνική Ασφαλιστική, αυτό το Σάββατο θα το κρατήσω στο μυαλό και στη καρδιά, ανεκτίμητη εμπειρία.
Πληροφορίες:
Ο χώρος είναι επισκέψιμος τις καθημερινές 10.00 – 14.00
Χώρος Ιστορικής Μνήμης 1941-1944
Κοραή 4 Αθήνα, 105 64. Tηλ: +30 210 3243 581 – Email: info@korai4.gr
Μετρό: Πανεπιστήμιο
(«Για τους επισκέπτες που εισρέουν στην Ελλάδα κάθε καλοκαίρι η Κατοχή είναι πρακτικά αόρατη, την ώρα που βρίσκονται ξαπλωμένοι στις ηλιόλουστες παραλίες ή εξοικειώνονται με τους ερειπωμένους ναούς και τα θέατρα. Στην Ελλάδα, όπως και αλλού, ο μεταπολεμικός κόσμος κρύβει πολύ καλά την καταγωγή του· για εκείνους όμως που ξέρουν πού να ψάξουν –πίσω από τους φράκτες των εγκαταλειμμένων εβραϊκών επαύλεων, στη Θεσσαλονίκη, στο Χαϊδάρι, όπου οι καινούργιες πολυκατοικίες κόβουν τη θέα προς το χώρο της άλλοτε διαβόητης «Βαστίλης της Ελλάδας»–, οι ουλές από τις κατοχικές πληγές της υπάρχουν ακόμη».
Mark Mazower, Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής, Αθήνα, Αλεξάνδρεια
*Πηγή: http://www.occupation-memories.org/Gedenken/Erinnerungsorte/Korai-4/index.html
**Πηγή: https://ourathens.blogspot.com/2016/10/4.html#!/2016/10/4.html
***Πηγή: Τα υπόγεια της Κομαντατούρ στην Κοραή: Τα κελιά, τα βασανιστήρια και τα μηνύματα των κρατούμενων [εικόνες] | iefimerida.gr
****https://www.youtube.com/watch?v=-_rJSVJ6Oo0
