Το αυστηρό, αλλά ταυτόχρονα εμπνευσμένο κτίριο στη δεξιά πλευρά της οδού Πατησίων μοιάζει να ασφυκτιά ανάμεσα σε πολυκατοικίες, τα χαρακτηριστικά σχεδόν πανομοιότυπα «κουτιά» που ξεφύτρωσαν σε όλο το λεκανοπέδιο από τη δεκαετία του 1950 χάρη στο, ελληνικής πατέντας, σύστημα της αντιπαροχής.
Της Χαράς Τζαναβάρα*
Υψηλοί συντελεστές δόμησης, που αύξαναν το ύψος των κτιρίων και σχεδόν μηδένιζαν τους ακάλυπτους χώρους, ώστε να «παντρέψουν» τις τεράστιες ανάγκες για άμεση και φθηνή στέγαση οικογενειών που εγκατέλειπαν στην επαρχία, αναζητώντας σταθερή δουλιά στην πρωτεύουσα με τις απαιτήσεις των εργολάβων για μεγιστοποίηση των κερδών τους.
Η Ανώτατη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών, η ΑΣΟΕΕ όπως ήταν η αρχική ονομασία του σημερινού Οικονομικού Πανεπιστημίου, ευτυχώς προηγήθηκε και το 1903 κατάφερε να αξιοποιήσει την πλούσια δωρεά, ύψους 250.000 χρυσών δραχμών, του Γρηγορίου Μαρασλή (1831-1907).
Ο εθνικός ευεργέτης, που συνέδεσε το όνομά του με γενναιόδωρες παροχές στον τομέα της εκπαίδευσης, με κορυφαία το Μαράσλειο διδασκαλείο, είχε γεννηθεί στην Οδησσό, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο και την πολιτική. Διέθεσε το σημαντικό ποσό με σκοπό την ίδρυση στην Αθήνα «Εμπορικής Ακαδημίας αναλόγου προς τας εν τη αλλοδαπή λειτουργούσας».
Οι αρχικοί σχεδιασμοί χωροθετούσαν το νέο πανεπιστημιακό ίδρυμα στη Βασ. Σοφίας, στο ακίνητο που κατασκευάστηκε στη συνέχεια το Ιπποκράτειο Νοσοκομείο.
Πολύ γρήγορα όμως οι αρμόδιοι, που ανέλαβαν τη στέγαση της νέας σχολής, επέλεξαν το οικόπεδο στην τότε αραιοδομημένη οδό Πατησίων, αφού το σχέδιο πόλης, έως τα μέσα της δεκαετίας του 1930, σταματούσε στη λεωφόρο Αλεξάνδρας.
Ο πολυσύχναστος οδικός άξονας ήταν τότε χωματόδρομος και, λόγω της γειτνίασης με το Πεδίον του Αρεως, αποτελούσε τον αγαπημένο περίπατο των Αθηναίων.
Η πίσω πλευρά του φτάνει στην οδό Μαυρομματαίων, που γνώρισε μεγάλη οικιστική ανάπτυξη στον Μεσοπόλεμο. Είχε αναπτυχθεί μια αθλητική «γωνιά», αφού, εκτός από τον «Πανελλήνιο», τον ιστορικό σύλλογο που παραμένει έως σήμερα στην ίδια θέση, ο Παναθηναϊκός είχε στο συγκεκριμένο ακίνητο την πρώτη του έδρα, πριν μετακομίσει το 1908 στη Λεωφόρο.
Η περιμετρική διάταξη των κτιρίων δημιούργησε ένα «Π», στο εσωτερικό του οποίου διαμορφώθηκε η κεντρική είσοδος και το προαύλιο | ΕΥΡΩΚΙΝΗΣΗ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Η ανέγερση
Το ακίνητο του Οικονομικού Πανεπιστημίου ανήκε στον Κωνσταντίνο Καραπάνο (1840-1914), τραπεζίτη, πολιτικό και ερασιτέχνη αρχαιολόγο. Είχε γεννηθεί στην Αρτα, όταν η περιοχή βρισκόταν ακόμη υπό τουρκική κατοχή, στοιχείο που του επέτρεψε να φθάσει έως το αξίωμα του γραμματέα της Γενικής Εταιρείας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μέσω αυτής της ιδιότητας είχε πρόσβαση σε αρχεία ιδιοκτησιών στην Αθήνα, μεταξύ των οποίων το κτήμα Καραπάνου στα νότια προάστια που… ξεχείλωσε στα 36.000 στρέμματα και αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες διεκδικήσεις του Δημοσίου.
Τα σχέδια είχαν ανατεθεί στο σπουδαίο αρχιτέκτονα της εποχής Αναστάσιο Μεταξά (1862-1937). Ανήκε στην πρώτη φουρνιά Ελλήνων μηχανικών που σταδιακά αντικατέστησαν τους ξένους συναδέλφους τους από την κεντρική και βόρεια Ευρώπη, που είχαν έρθει στην Αθήνα μαζί με τον Οθωνα και υπέγραψαν τα σπουδαιότερα νεοκλασικά της πρωτεύουσας.
Με αυτούς αναμετρήθηκε ο Αναστάσιος Μεταξάς, που ήταν ο πρώτος πρόεδρος του ιστορικού Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, κερδίζοντας στα σημεία. Στο πλούσιο έργο του περιλαμβάνονται το σημερινό προεδρικό μέγαρο, το μουσείο Μπενάκη και άλλα σπουδαία μέγαρα στη Βασ. Σοφίας, τα Νοσοκομεία Συγγρού και «Αρεταίειο» και βεβαίως η αναμόρφωση του Παναθηναϊκού Σταδίου, που προγραμματίστηκε να καλύψει τις ανάγκες των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896, αλλά ολοκληρώθηκε μερικά χρόνια αργότερα, όπως επιτάσσουν οι ελληνικές «παραδόσεις» στα μεγάλα έργα…
Το μικρό οικόπεδο περιόριζε τα σχέδια του Αναστάσιου Μεταξά, που κατέληξε σε ένα αρχιτεκτονικό τρικ για να δώσει αέρα στο πανεπιστημιακό συγκρότημα, να το εντάξει αρμονικά στον υπόλοιπο αστικό ιστό και κυρίως να περιορίσει την ασφυξία που δημιουργούσε το γειτονικό ακίνητο στη βόρεια πλευρά του.
Ανέπτυξε περιμετρικά τους χώρους, δημιουργώντας μια κάτοψη σε σχήμα «Π», με πρόσοψη στην οδό Πατησίων, όπου σχεδίασε μια εντυπωσιακή μαρμάρινη σκάλα.
Αξιοποίησε επίσης την οπισθοχώρηση του κεντρικού τμήματος για να δημιουργήσει προαύλιο σε διαφορετικά επίπεδα, για να αντισταθμίσει το έλλειμμα των ελεύθερων χώρων.
Η όψη του ακολουθεί τον επιτυχημένο κανόνα της συμμετρίας, με λιτές τετράγωνες κολόνες στην κεντρική είσοδο, όπου κατασκευάστηκαν τρία ανοίγματα. Στο εσωτερικό του κυριαρχεί το αμφιθέατρο με τα υαλογραφήματα και τις παραστάδες που στηρίζουν την οροφή.
Πρόκειται για το τελευταίο έργο του Ανδρέα Μεταξά και συγκαταλέγεται στα 100 σημαντικότερα κτίρια του 20ού αιώνα στην Ελλάδα, που επέλεξε το Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής. Στην ειδική έκδοσή του, η καθηγήτρια Μάρω Αδάμη-Καρδαμίτση, που υπογράφει την παρουσίαση του κτιριακού συγκροτήματος του Οικονομικού Πανεπιστημίου, αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «παρουσιάζει όλα τα γνωρίσματα ενός μοντέρνου κλασικισμού ακαδημαϊκού χαρακτήρα», σημειώνοντας επίσης ότι διαθέτει «συμμετρία, τονισμό των κάθετων αξόνων, ρυθμική επανάληψη ανοιγμάτων και τριμερή καθ’ ύψος διαίρεση σε βάση κορμό και στέψη».
Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1926 και ολοκληρώθηκαν σε μια τετραετία, πρωτοφανές χρονικό διάστημα για τα ελληνικά δεδομένα. Το αρχικό κτίριο ήταν διώροφο, αλλά, με σχέδια του Γραφείου Δοξιάδη, που σεβάστηκαν την αρχική εικόνα του, στη δεκαετία του 1980 προστέθηκε άλλος ένας όροφος και έγινε επέκταση προς τη μεριά της οδού Μαυρομματαίων.
1. Η ίδρυση
Το σημερινό Οικονομικό Πανεπιστήμιο επισήμως ιδρύθηκε το 1920 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος είχε καλέσει τον Γεώργιο Παγιάρ, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Λοζάνης, για να δημιουργήσει μια ανώτατη εμπορική σχολή ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Εξι χρόνια αργότερα, η Ανώτατη Σχολή Εμπορικών Σπουδών μετονομάστηκε σε ΑΣΟΕ και το 1935 εγκαταστάθηκε στο συγκρότημα της οδού Πατησίων, εγκαταλείποντας το μικρό κτίριο στην οδό Αινιάνος.
2. Μουσείο
Στο κτίριο του Οικονομικού Πανεπιστημίου λειτουργεί το Εμπορευματολογικό Μουσείο, με πλούσιο υλικό από την ιστορία του εμπορίου. Δεν είναι τυχαίο στον λογότυπο του ιδρύματος βρίσκεται η κεφαλή του Ερμή, τον αγγελιοφόρο των θεών του Ολύμπου και θεό του εμπορίου. Το ίδρυμα έχει σημαντική παρουσία στη διεθνή επιστημονική κοινότητα και φέτος κατατάχθηκε στην 25η θέση μεταξύ των Οικονομικών Πανεπιστημίων της Ευρώπης. Τα μεταπτυχιακά του τμήματα βρίσκονται στη 15η θέση της ευρωπαϊκής και στην 30ή της παγκόσμιας κατάταξης.
3. 12.000 φοιτητές
Οι ανάγκες του Πανεπιστημίου, που έχει περίπου 12.000 φοιτητές σε οκτώ προπτυχιακά και 36 μεταπτυχιακά τμήματα, καλύπτονται με άλλα τρία κτίρια, που έχουν εξασφαλιστεί στη γύρω περιοχή. Το νεότερο βρίσκεται στην οδό Τροίας στην Κυψέλη και εγκαινιάστηκε πριν από μερικούς μήνες. Εχει επιφάνεια περίπου 6.000 τετραγωνικά και αγοράστηκε το 2013 από τον ΟΤΕ έναντι 10,5 εκατ. ευρώ.
*Πηγή: http://www.efsyn.gr/
