Οι ιάπωνες «Κλέφτες καταστημάτων», ταινία που απέσπασε τον Χρυσό Φοίνικα στο τελευταίο φεστιβάλ Καννών, ξεχωρίζουν άνετα σε μια εβδομάδα με 9 καινούργιες ταινίες στις αίθουσες
του Γιάννη Ζουμπουλάκη*
Κλέφτες καταστημάτων»
(«Shoplifters» / «Manbiki kazoku», Ιαπωνία, 2018). Δραματική ταινία του Χιροκάζου Κόρε Εντα.
Μια οικογένεια που δεν είναι ακριβώς οικογένεια, μια ταινία που πραγματεύεται με πολύ πρωτότυπο και ανθρώπινο τρόπο την ταυτότητα και την ύπαρξη, μια ταινία που λέει τι σημαίνει να μην έχεις τίποτε και να ζεις μέσα σε έναν κόσμο αμείλικτα σκληρό, έναν κόσμο που δεν σε θέλει. Εναν κόσμο σαν τον σημερινό. Μια οικογένεια που δεν είναι ακριβώς οικογένεια και παλεύει να επιβιώσει, όχι χωρίς χιούμορ και κέφι, αν και η τραγωδία – το νιώθεις – παραμονεύει στη γωνία.
Ο πατέρας, η μητέρα, η γιαγιά, μια κόρη που κάνει στριπτίζ, το αγοράκι – ο μελλοντικός αρχηγός της φαμίλιας; – ένα κοριτσάκι που «σφηνώνει» ανάμεσά τους από το πουθενά. Το μόνο σίγουρο εισόδημα είναι η σύνταξη της γιαγιάς, αλλά ως πότε; Μικρές κομπίνες, πονηρές κλεψιές από καταστήματα βάσει σχεδίου δίνουν στην ταινία μια ανάλαφρη, παιχνιδιάρικη διάθεση, καλύπτουν προς στιγμήν τον πόνο και το δράμα. Χαίρεσαι που βλέπεις την οικογένεια να τρώει (και τη βλέπουμε να τρώει συνέχεια), να απολαμβάνει αυτή την ταπεινή ζωή της στοιβαγμένη μέσα σε ένα σπίτι-σπιρτόκουτο.
Αλλά το ερώτημα παραμένει: ως πότε;
Ολα αυτά στους «Κλέφτες καταστημάτων», μια πολύ ευαίσθητη, σαν φτερό πεταλούδας, πολύ εύθραυστη ιαπωνική ταινία, σκηνοθετημένη από έναν μεγάλο δημιουργό, τον Χιροκάζου Κόρε Εντα, τον Γιασουχίτο Οζου των καιρών μας, θριαμβευτή του 71ου Φεστιβάλ των Καννών (κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα). Ανέκαθεν, ο 56χρονος, σήμερα, Κόρε Εντα αντιμετώπιζε με τρυφερότητα την παιδική ηλικία – κάτι που είχε φανεί τόσο στο «Κανείς δεν ξέρει», το 2004, όσο και στο «Πατέρας και γιος», το 2013. Στους «Κλέφτες καταστημάτων», που είναι εμπνευσμένοι από διάφορα πραγματικά κοινωνικά περιστατικά τα οποία έλαβαν χώρα στην Ιαπωνία τα τελευταία χρόνια, ο Κόρε Εντα μιλά εις βάθος και επί της ουσίας για έννοιες όπως η αγάπη και η αυτοθυσία. Ρεαλιστής και συγχρόνως ποιητής, κάνει την υπέρβαση και μας κερδίζει με την ανθρωπιά και την ειλικρίνειά του (παίζουν: Λίλι Φράνκι, Σακούα Αντο, Μάγιου Ματσουόκα κ.ά.). Βαθμολογία: 4
«Ο κόσμος σού ανήκει»
(«Le monde est à toi», Γαλλία, 2018). Γκανγκστερική περιπέτεια του Ρομάν Γαβρά.
Ακολουθώντας μια εντελώς δική του δημιουργική πορεία στον κινηματογράφο, ο Ρομάν Γαβράς έχει γυρίσει ταινίες που κοιτάζουν με κριτικό μάτι φαινόμενα όπως η έξαρση της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη («Θα έρθει η ώρα και για εμάς»), μικρά βίντεο που σόκαραν με την ωμότητά τους τη Γαλλία καθώς επίσης και αξιόλογα μουσικά ντοκιμαντέρ όπως το «Α cross the universe», μια κινηματογράφηση της τουρνέ του ντουέτου Justice στην Αμερική. Ο «Κόσμος σού ανήκει» είναι σίγουρα η πιο διασκεδαστική ταινία του, γεμάτη παρανοϊκό χιούμορ, ρυθμό, καλογραμμένους χαρακτήρες και μια γενικώς ανάλαφρη διάθεση. Με όρεξη ο Γαβράς παρακολουθεί τις περιπέτειες μιας σπείρας κλεφτών, εγκέφαλος της οποίας είναι μια επικίνδυνα δυναμική γυναίκα, που υποδύεται με στυλ η Ιζαμπέλ Ατζανί. Η παράξενη, σχεδόν αιμομικτική σχέση της με τον γιο της (Καρίμ Λεκλού), ο οποίος προσπαθεί να μπει στον ίσιο δρόμο αλλά δεν μπορεί να αντισταθεί στις απαιτήσεις της, δίνει τον παλμό της ταινίας που κορυφώνεται στην Ισπανία, εκεί όπου το μεγάλο κόλπο πρόκειται να λάβει χώρα. Είναι μια κωμωδία χωρίς να είναι κωμωδία, μια χαριτωμένη υστερία που άλλες φορές σε ζαλίζει με τους «σκορτσεζικούς» ρυθμούς της και άλλες σε συγκινεί με την υπόγεια τρυφερότητά της. Οχι σπουδαία, αλλά πάρα πολύ συνεπής σε αυτό που θέλει να είναι. Βαθμολογία: 3
«Ο υποψήφιος»
(ΗΠΑ, 2018). Δραματική βιογραφική ταινία του Τζέισον Ράιτμαν.
Η ιστορία ίσως να μην είναι και τόσο γνωστή στην Ελλάδα, όμως πριν από 30 ακριβώς χρόνια, οι προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες είχαν τιναχτεί στον αέρα όταν ο γερουσιαστής των Δημοκρατικών Γκάρι Χαρτ, ο επικρατέστερος για πρόεδρος, αναγκάστηκε να παραιτηθεί εξαιτίας ενός σεξουαλικού σκανδάλου που ξέσπασε πάνω του. Αυτή την ιστορία θυμάται στον «Υποψήφιο» ο σκηνοθέτης Τζέισον Ράιτμαν, αλλά τη χρησιμοποιεί έξυπνα σαν εργαλείο προκειμένου να μιλήσει για μια μεγάλη πλευρά της αμερικανικής κοινωνίας στην οποία βασιλεύουν ο πουριτανισμός, η υποκρισία, ο λαϊκισμός και το κουτσομπολιό. Κανένα από τα ζωτικής σημασίας θέματα που ενδεχομένως να απασχολούσαν στα σοβαρά ως πολιτικό τον Γκάρι Χαρτ (ο Χιου Τζάκμαν σε έναν όχι λαμπερό ρόλο) δεν θα είχε πια σημασία από τη στιγμή που η «Miami Herald» «έβγαλε» το σκάνδαλο στη φόρα (και μαζί της έντυπα κύρους, όπως οι «Times» της Νέας Υόρκης και η «Washington Post»). Νευρικό filmmaking, ρεπορτάζ που συχνά θυμίζει ντοκιμαντέρ και συμπαθητικοί β’ ρόλοι (ο Τζ. Κ. Σίμονς ξεχωρίζει άνετα ως υπεύθυνος της καμπάνιας του Χαρτ). Οχι όμως μια μεγάλη ταινία. Bαθμολογία: 3
«Kursk»
(Bέλγιο / Λουξεμβούργο, 2018). Δραματική περιπέτεια του Τόμας Βίντερμπεργκ.
Μια αναπαράσταση της τραγωδίας του ρωσικού πυρηνικού υποβρυχίου «Κουρσκ» που τον Αύγουστο του 2000 βυθίστηκε στη θάλασσα του Μπάρεντς δεν θα είχε και τόσο νόημα, εφόσον η κατάληξη είναι γνωστή: όλοι πέθαναν, άρα δεν υπάρχει σασπένς. Ωστόσο αν κάτι στην ταινία του Δανού Τόμας Βίντερμπεργκ («Οικογενειακή γιορτή», «Το κυνήγι») έχει νόημα αυτό είναι η παρουσίαση του τεραστίου μεγέθους της ανθρώπινης ηλιθιότητας εξαιτίας της οποίας κάποιοι άλλοι άνθρωποι έχασαν, εντελώς άδικα, τη ζωή τους. Με αφορμή το ναυάγιο, το οποίο κινηματογραφεί με ρεαλισμό, ο σκηνοθέτης εμμένει στην πλήρη ανικανότητα των Ρώσων να προσφέρουν βοήθεια στους συμπατριώτες τους αλλά και στην απάνθρωπη υπερηφάνεια της ρωσικής ηγεσίας να μη δεχτεί τη βοήθεια των Βρετανών που είχαν το know how σε αυτές τις καταστάσεις. Στην ουσία, η ιστορία της ταινίας είναι μια ιστορία εγκλήματος, όχι ατυχήματος (παίζουν: Ματίας Σόναρτς, Μαξ Φον Σίντοφ, Κόλιν Φερθ κ.ά.) Βαθμολογία: 2
Επίσης στις αίθουσες
-Αποκλειστικά στο ΑΣΤΥ προβάλλεται το ντοκιμαντέρ του Μαρκ Κάζινς «Το βλέμμα του Ορσον Γουέλς» («The eyes of Orson Welles», Αγγλία, 2018), ένα οδοιπορικό στην πορεία του σπουδαίου κινηματογραφιστή, ηθοποιού και διανοουμένου Ορσον Γουέλς (1915 -1985) εστιασμένο στη ζωγραφική του (μια σχετικά άγνωστη πτυχή του). Βλέπουμε το πώς η ζωγραφική του Γουέλς (ο οποίος άρχισε να ζωγραφίζει από πολύ μικρή ηλικία) επηρέασε τελικά το κινηματογραφικό σύμπαν του. Συγχρόνως, ο Ιρλανδός Κάζινς – που ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με το ντοκιμαντέρ – μοιάζει να στέλνει μια επιστολή αγάπης προς τον Γουέλς, στον οποίο απευθύνεται σε πρώτο πρόσωπο. Σίγουρα ένα μεγάλο must για εκείνους που ενδιαφέρονται για τη ζωή και το έργο του σπουδαίου δημιουργού. Βαθμολογία: 2 ½
-Η μονοτονία της ταινίας «Προσευχήσου πριν πεθάνεις» («A prayer before dawn» Αγγλία / Γαλλία / Κίνα / Καμπότζη / ΗΠΑ, 2017) του Ζαν Στεφάν Σοβέρ είναι το ίδιο εξουθενωτική με τα βάσανα που πέρασε ο κεντρικός ήρωάς της, Μπίλι Μουρ (Τζο Κόουλ) όταν κλείστηκε σε φυλακή της Ταϊλάνδης για κατοχή ναρκωτικών. Ο Μπίλι, που είναι ταλαντούχος μποξέρ, βρέθηκε στην κόλαση, και αυτή η κόλαση είναι όλη η ταινία. Ολη η ταινία. Κρίμα γιατί το πάθος του Κόουλ ενώ υποδύεται τον Μουρ είναι γνήσιο, ένα αγρίμι πιασμένο στη φάκα που θα πρέπει να ξεπεράσει τα όριά του για να παραμείνει ζωντανό. Ομως οι απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, οι βιασμοί, το ξύλο, οι αυτοκτονίες, με άλλα λόγια το αφόρητο μαρτύριο που κινηματογραφείται επί δύο ώρες περίπου, εκτός από μονότονο γίνεται εξαντλητικό, πόσω μάλλον χωρίς ιδιαίτερη δραματουργία, όπως ας πούμε το «Εξπρές του μεσονυχτίου». Βαθμολογία: 1 ½
-Η περιπέτεια φαντασίας «Mortal Engines» (Νέα Ζηλανδία / ΗΠΑ, 2018) του Κρίστιαν Ρίβερς είναι ένα αλαλούμ από την κορυφή ως τα νύχια, στο οποίο το στοίχημα είναι να γίνει μια μείξη από δεκάδες στοιχεία ήδη γνωστών ταινιών, προκειμένου να δημιουργηθεί μια πρωτογενής ταινία φαντασίας στην οποία, τελικά, δεν καταλαβαίνεις και πολλά πέραν των προφανών: σε έναν κόσμο του μέλλοντος καταπιεσμένο από ένα καθεστώς ολοκληρωτισμού, η επανάσταση είναι η μόνη λύση και σε αυτήν θα λάβουν μέρος διάφορα πρόσωπα που ξεπετάγονται σαν ζιζάνια κατά τη διάρκεια της ταινίας. Με τον δημιουργό του «Αρχοντα των δαχτυλιδιών» στη θέση του παραγωγού, ο Κρίστιαν Ρίβερς τσαλαβουτά ανάμεσα στη θρυλική τριλογία του Τζάκσον στις ταινίες «Εξολοθρευτής», στην τριλογία του «Matrix», στις ταινίες «Αγώνες πείνας», στις ταινίες «Χάρι Πότερ» και το αποτέλεσμα είναι μια τεράστια, άγευστη τούρτα όπου το ρετρό και το μέλλον μπλέκουν άχαρα διαμορφώνοντας ένα σύνολο πολύ κοντά σε αυτό που λέμε «ότι να ‘ναι» (παίζουν: Χιούγκο Γουίβινγκ, Χέρα Χίλμαρ, Τζιχάε κ.ά.). Βαθμολογία: 1
-Το «Hell Fest – Το πάρκο του τρόμου» («Hell Fest», ΗΠΑ, 2018) του Γκρέγκορι Πλότκιν είναι μία ακόμη τινέιτζερ περιπέτεια τρόμου που ακολουθεί τα γνωστά κλισέ του είδους, με τον δολοφόνο αυτή τη φορά να σπέρνει τον θάνατο κατά τη διάρκεια ενός φεστιβάλ τρόμου. Ουρλιαχτά, δυνατή μουσική στις σκηνές κορύφωσης, ένα έργο ρουτίνας πολύ κατώτερο από την «Κραυγή αγωνίας» την οποία μοιάζει να αντιγράφει (παίζουν: Εϊμι Φορσάιθ, Ρέιν Εντουαρντς κ.ά.)
Τέλος, σε περισσότερες από 130 αίθουσες της Ελλάδας προβάλλεται η χαριτωμένη ταινία κινουμένων σχεδίων «Ο Γκριντς» (ΗΠΑ, 2018) των Γιάροου Τσένεϊ και Σκοτ Μόζιερ, στην οποία τον πρώτο λόγο έχει ο πράσινος καλικάντζαρος που έγινε διασημότητα ανά την υφήλιο χάρη στις παιδικές ιστορίες του Δρος Σέους (1904 – 1991). Στη μεταγλωττισμένη εκδοχή ο Γκριντς έχει τη φωνή του Γιώργου Καπουντζίδη.
Βαθµολογία. 5: εξαιρετική, 4: πολύ καλή, 3: καλή, 2: ενδιαφέρουσα, 1: µέτρια, 0: απαράδεκτη
*Ο Γιάννης Ζουμπουλάκης είναι κριτικός κινηματογράφου στην εφημερίδα
το ΒΗΜΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ
