Τα έχω λατρέψει τα comics. Την εικόνα, τα μελάνια, την προσπάθεια να χωρέσεις μια ιστορία σε δυο σειρές και λίγες σελίδες. Και να που τα τελευταία χρόνια την θέση τους παίρνουν τα graphic novels με ιστορίες δικές μας, γνωστές, από βιβλία που αγαπήσαμε ή δεν μπήκαμε στον κόπο να διαβάσουμε και τα βρήκαμε τώρα εικονογραφημένα. Από το Logicomix στην ιστορία του Χρόνη Μίσσιου, στον Ερωτόκριτο.
Το βιβλίο εκδόθηκε το 1937 και εντάχθηκε στα “παιδικά” βιβλία. Η σκοτεινή πλευρά του όμως δεν το αφήνει να ενταχθεί στα παιδικά βιβλία όπως τα εννοούμε σήμερα – αποτελεί όμως ένα θησαυρό γνώσεων, ιστορικών γεγονότων και μυθοπλασίας. Θυμάμαι ότι στην έκδοση που είχα στην εφηβεία μου, με μάγευε ο χάρτης με τις μπλε και κόκκινες κουκκίδες που όριζαν τις καλύβες και τα πατώματα Ελλήνων και Βουλγάρων μέσα στο βάλτο. Είχα μάθει τις πλάβες, την ελονοσία, τη Μακεδονία, τον Τέλο Άγρα και τον τριπλό κλεφτοπόλεμο που μαίνονταν στην περιοχή.Η εικονογράφηση του ομώνυμου graphic novel είναι υποδειγματική. Αντικατοπτρίζει με ευκρίνεια τη σκοτεινιά του πολέμου. 600 σελίδες βιβλίο χώρεσαν σε 114 σελίδες εικόνας, χωρίς να χαθεί το νόημα. Το ωραίο με την εικονογράφηση μιας ιστορίας είναι η νέα πνοή που δίνει στις ζωές των ηρώων.
Σα να βγαίνουν από τη φαντασία μας και να αποτυπώνονται εκ νέου στο χαρτί με σώμα και ακόμη εντονότερα συναισθήματα. Οι τραγικές ιστορίες που ξετυλίγει η Πηνελόπη Δέλτα δεν χάνονται. Ως εικόνες πλέον, καταφέρνουν να διατηρήσουν την αγωνία της μάχης μέσα στα νερά του βάλτου ζωντανή και αμείωτη, αποδίδοντας γλαφυρά τις κακουχίες τις οποίες υπομένουν οι πρωταγωνιστές.
Διάβασα κάπου ότι η Δέλτα τελείωσε επίτηδες το βιβλίο αφήνοντας τη δράση σε μια δύσκολη στιγμή για την ελληνική πλευρά, ενώ θα μπορούσε να είχε αποτυπώσει τον τελικό “θρίαμβο” των Ελλήνων στον Μακεδονικό αγώνα. Η επιλογή της θεωρώ ότι έγινε για να αναδείξει τελικά τα δεινά του πολέμου, ανεξαρτήτως πλευράς, που ξεκληρίζουν οικογένειες και οδηγούν στην προδοσία και στο θάνατο χωρίς διακρίσεις.Η επικαιρότητα έχει φέρει ξανά το ζήτημα της Μακεδονίας στο προσκήνιο και αυτό δίνει επιπλέον αξία σ’ ένα βιβλίο που τονίζει τα ζητήματα της γλώσσας, της θρησκείας και της εθνοτικής ταυτότητας. Το graphic novel καταφέρνει να κρατήσει και να αποτυπώσει αυτά τα στοιχεία με πολλές λεπτομέρειες.
Η απόδοση των κυρίων Πανταζή και Ράγκου με το “τρικ” της διήγησης του Αποστόλη, μαζί με την ομορφιά της εικονογράφησης, αναβαθμίζουν τα Μυστικά του Βάλτου και ενδέχεται σ’ αυτή τη μοντέρνα μορφή των εκδόσεων Polaris να ταξιδέψουν για πολλά χρόνια ακόμα.
