Ο Άμος Οζ, ο σημαντικότερος συγγραφέας του Ισραήλ, πέθανε την Παρασκευή που πέρασε (28 Ιανουαρίου)από καρκίνο σε ηλικία 79 ετών. Την ανακοίνωση έκανε η κόρη του.
«Σε εκείνους που τον αγαπούν, σας ευχαριστώ», έγραψε η Φάνια Οζ-Σάλτσμπεργκερ στο Twiiter, όπως μετέδωσε το Reuters.
O Άμος Οζ ανήκει στους επιφανέστερους συγγραφείς της εποχής μας. Υπήρξε κορυφαίος πεζογράφος, δοκιμιογράφος και διανοούμενος του Ισραήλ.
Τα λογοτεχνικά του έργα έχουν εκδοθεί σε 45 γλώσσες και 47 χώρες ενώ κατά την καριέρα του ο Οζ είχε τιμηθεί με σειρά διακρίσεων όπως το παράσημο του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλίας, το βραβείο Γκέτε, το βραβείο Prince of Asturias Award of Letters και το 2008 το βραβείο Χάινριχ Χάινε.
Γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1939 και ζούσε στο Τελ Αβίβ. Σε ηλικία 15 ετών υιοθέτησε το επώνυμο «Οζ», που στα εβραϊκά σημαίνει «δύναμη», και κατόπιν μετέβη στο κιμπούτς Χούλντα.
Κατά των πολέμων του Ισραήλ
Τα τελευταία χρόνια, ο Οζ μιλούσε ανοιχτά κατά των πολέμων του Ισραήλ στον Λίβανο και τη Γάζα, προτρέποντας το διάλογο και την αυτοσυγκράτηση.
Σε συνέντευξή του τον περασμένο Απρίλιο, δήλωσε στη γερμανική τηλεόραση: «Δεν ξέρω τι φέρνει το μέλλον για την Ιερουσαλήμ, αλλά ξέρω τι πρέπει να γίνει. Κάθε χώρα στον κόσμο πρέπει να ακολουθήσει τον Πρόεδρο Τραμπ και να μετακινήσει την πρεσβεία της στο Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ. Ταυτόχρονα, κάθε μία από αυτές τις χώρες πρέπει να ανοίξει τη δική της πρεσβεία στην Ανατολική Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του παλαιστινιακού λαού».
Η συνέντευξη
Τον Ιούλιο του 2013 είχε μιλήσει στο «Βήμα» για τα παιδικά του χρόνια, τη ζωή στα κιμπουτς και όχι μόνο.
Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από τη συνέντευξη που είχε δώσει στην Μαριλένα Αστραπέλλου είναι το εξής:
Σε ποια κατηγορία θα κατατάσσατε τη δική σας οικογένεια όταν μεγαλώνατε στην Ιερουσαλήμ τη δεκαετία του ’40;
«Δεν ήταν και πολύ ευτυχισμένη. Η μητέρα μου αυτοκτόνησε όταν ήμουν 12 χρόνων. Η οικογενειακή μας ζωή ήταν, όμως, έντονη. Με περιέβαλλαν βιβλία και η βαθιά αγάπη για αυτά. Κάνοντας μια συνολική αποτίμηση, νιώθω ευγνώμων για την παιδική ηλικία μου».
Τι σας ώθησε να φύγετε από το σπίτι σας σε ηλικία 15 ετών για να πάτε να μείνετε σε κιμπούτς;
«Είχα επαναστατήσει απέναντι στον πατέρα μου και αποφάσισα να γίνω όλα όσα δεν ήταν. Ηταν λόγιος; Αποφάσισα να γίνω οδηγός τρακτέρ. Ηταν συντηρητικός; Αποφάσισα να γίνω σοσιαλιστής. Εμενε στην πόλη; Ε, εγώ πήγα να μείνω στο κιμπούτς. Ηταν κοντός; Αποφάσισα να γίνω ένας ψηλός άνθρωπος. Αυτό το τελευταίο δεν το πέτυχα, αλλά το προσπάθησα».
Εκεί οφείλεται και η αλλαγή του ονόματός σας από Κλάουσνερ σε Οζ; Ηταν ένας τρόπος να αποκτήσετε την ευθύνη της δικής σας ιστορίας;
«Οζ σημαίνει δύναμη και θάρρος. Ο,τι ακριβώς χρειαζόμουν όταν επαναστάτησα στα 14 για να αφήσω το σπίτι μου. Αλλαξα το όνομά μου για να βρω το θάρρος που χρειαζόμουν επειγόντως».
Πώς ήταν η εμπειρία του κιμπούτς;
«Υπήρξε για μένα το καλύτερο πανεπιστήμιο για τη μελέτη της ανθρώπινης φύσης. Εμαθα πολύ περισσότερα από όσα θα μάθαινα αν είχα κάνει δέκα φορές τον γύρο του κόσμου. Είναι μια μικρή κοινότητα, ένα χωριό 400-500 ανθρώπων. Γνώριζα τους πάντες και τα πιο μύχια μυστικά τους: ποιος κάνει τι, με ποιον, πίσω από την πλάτη ποιανού. Το τίμημα ήταν ότι και εκείνοι γνώριζαν για μένα περισσότερα απ’ όσα θα ήθελα να ξέρουν, αλλά δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς. Ηταν μια κοινωνία χωρίς μυστικά. Ενα συναρπαστικό ανθρώπινο πείραμα, η μόνη επανάσταση του 20ού αιώνα στην οποία δεν χύθηκε αίμα. Ούτε γκουλάγκ, ούτε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ούτε εκτελεστικό απόσπασμα. Ούτε ένας αστυνομικός δεν υπήρχε στο κιμπούτς. Πήγαινες με τη θέλησή σου, υπήρχε συλλογικότητα – και δεν ανήκε ποτέ στην κυβέρνηση. Ηταν μια συναρπαστική εμπειρία και μπορώ να πω ότι είχε πολλές θετικές πλευρές».
Ποιες ήταν οι αρνητικές;
«Το μεγαλύτερο λάθος ήταν η πεποίθηση ότι μπορείς να αλλάξεις την ανθρώπινη φύση και μάλιστα μονομιάς. Οι ιδρυτικοί πατέρες και μητέρες πίστευαν πραγματικά ότι αν όλοι φορούσαν τα ίδια ρούχα, αν ζούσαν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, σε πανομοιότυπα σπίτια, τότε αυτομάτως ο εγωισμός, η διάθεση για κουτσομπολιό, και ο φθόνος θα εξαφανίζονταν. Αυτή ήταν μια αφελής πεποίθηση. Η ανθρώπινη φύση δεν μπορεί να αλλάξει. Συχνά αναρωτιέμαι, τι έχει αλλάξει, άραγε, από την εποχή της Βίβλου μέχρι σήμερα στην αγάπη, στον έρωτα; Ισως το τσιγάρο “μετά”…».
Οπότε, μια ουτοπία λιγότερη στον κόσμο…
«Είναι μια ρεαλιστική ουτοπία και θα επανέλθει δυναμικά σαν τάση. Το σημερινό κιμπούτς έχει αναμορφωθεί. Επιτρέπει την ιδιωτική πρωτοβουλία αλλά και την ατομική ιδιοκτησία ως έναν βαθμό. Πλέον δείχνει ανοχή απέναντι στην ανθρώπινη αδυναμία. Πρόκειται για μια πολύ πιο ήπια εκδοχή του κιμπούτς της δεκαετίας του ’50. Ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε κιμπούτς στο Ισραήλ σήμερα είναι μεγαλύτερος από ποτέ. Οταν κοιτάζω γύρω μου, όχι μόνο στο Ισραήλ, αλλά στον κόσμο, βλέπω ανθρώπους να δουλεύουν πιο σκληρά από όσο θα έπρεπε προκειμένου να βγάλουν περισσότερα χρήματα από όσα χρειάζονται και να αγοράσουν πράγματα που δεν έχουν ανάγκη προκειμένου να εντυπωσιάσουν κόσμο που δεν συμπαθούν. Υποθέτω ότι μια μειοψηφία θα απαυδήσει και θα αναζητήσει μια εναλλακτική λύση. Το κιμπούτς μπορεί να αποτελέσει αυτή τη λύση. Κάνω λόγο για μειοψηφία επειδή έχω επίγνωση ότι αυτός ο τρόπος ζωής θα φανεί ελκυστικός σε ανθρώπους που δεν είναι ανταγωνιστικοί»
με πληροφορίες από το vima.gr και το lifo.gr
