Τον δρόμο γα την αποκατάσταση των Προσφυγικών στη λεωφόρο Αλεξάνδρας ανοίγει η απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού, που ενέκρινε τη μελέτη της «Ανάπλασης Αθήνας Α.Ε.».
Με βάση το σχέδιο που υποβλήθηκε και έγινε δεκτό, στα 220 διαμερίσματα του εμβληματικού συγκροτήματος πρόκειται να στεγαστούν ξενώνες συνοδών ασθενών του γειτονικού Γενικού Αντικαρκινικού/Ογκολογικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας» και κοινωνικές κατοικίες, όπου θα διαμείνουν άστεγοι που δέχθηκαν τις συνέπειες της κρίσης.
Επίσης, στα Προσφυγικά θα συνεχίσουν να διαμένουν οι 53 δικαιούχοι ιδιοκτήτες που κατοικούν εκεί, καθώς και η μουσειακή έκθεση Μικρασιατικής Μνήμης.
Η τρίτη φορά
Το «πράσινο φως» για την αποκατάσταση των προσφυγικών έγινε με απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, που ενέκρινε ομόφωνα την μελέτη που υπέβαλε η «Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε.», υπό τον πρόεδρο του Οργανισμού, Νίκο Μπελαβίλα. Η μελέτη προσφέρθηκε δωρεάν από την ΕΛΠΕ Α.Ε.
«Πλέον ανοίγει ο δρόμος για την έκδοση της οικοδομικής άδειας και την πλήρη αποκατάστασή τους, βάζοντας έτσι τέλος στην ταλαιπωρία χρόνων. Τα “Προσφυγικά της Λ. Αλεξάνδρας” σώθηκαν την πρώτη φορά, από την κατεδάφιση που κάποιοι επιθυμούσαν, μετά από πολύχρονους αγώνες πολιτών, συλλόγων, φοιτητών και καθηγητών της Σχολής Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με προεξάρχοντα ρόλο να διαδραματίζει στις προσπάθειες η αείμνηστη καθηγήτρια του Ε.Μ.Π. Άννυ Βρυχέα. Σώθηκαν επίσης και από το μεταγενέστερο σχέδιο περί πώλησής τους μέσω του ΤΑΙΠΕΔ, αφού αφαιρέθηκαν από το χαρτοφυλάκιό του και περιήλθαν στην κυριότητα της Περιφέρειας Αττικής κατόπιν πρωτοβουλίας του Υπουργού Επικρατείας Αλέκου Φλαμπουράρη και της κατάθεσης σχετικής τροπολογίας των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστα Γαβρόγλου, Χαράς Καφαντάρη και Δημήτρη Σεβαστάκη» σημειώνεται στην ανακοίνωση του Οργανισμού.
Το συγκρότημα των Προσφυγικών, που αποτελείται από οκτώ πολυκατοικίες, κατασκευάστηκε την περίοδο 1933-1935 και θεωρείται ένα από τα πλέον σημαντικά αρχιτεκτονικά έργα του 20ού αιώνα.
Σύμφωνα με το Αρχείο Νεώτερων Μνημείων του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, η κατασκευή τους έγινε την περίοδο 1933-1935. Οι τέσσερις πολυκατοικίες έχουν σχεδιαστεί από τον αρχτέκτονα Δημήτριο Κυριακό και οι υπόλοιπες τέσσερις από τον πολιτικό μηχανικό Κίμωνα Λάσκαρι ενώ και οι δύο υπηρετούσαν στην Τεχνική Υπηρεσία του υπουργείου Πρόνοιας. Στόχος της ανέγερσής τους ήταν να στεγαστούν οι μικρασιάτες πρόσφυγες.
Μάλιστα, η κατασκευή τους έγινε με βάση τα πρότυπα του Bauhaus και ως κτίρια θεωρούνται ιστορικά τεκμήρια και σημεία αναφοράς της συλλογικής μνήμης, ιδιαίτερα της εποχής του Μεσοπολέμου.
Όμως πέραν της εποχής του Μεσοπολέμου, οι πολυκατοικίες ενεπλάκησαν και σε μια άλλη ιστορική εποχή, καθώς στους τοίχους τους σώζονται οι σφαίρες των Δεκεμβριανών του 1944, που μαρτυρούν ότι τα κτίρια βρέθηκαν στο επίκεντρο των συγκρούσεων.
Παρότι στο παρελθόν υπήρξαν πολλές προτάσεις για την αξιοποίηση των Προσφυγικών, καμία μέχρι στιγμής δεν είχε προχωρήσει.
Το 2009, με απόφαση του τότε υπουργού Πολιτισμού και μετέπειτα πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά, επικυρώθηκε απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, που είχε ζητήσει τον χαρακτηρισμό του συγκροτήματος ως μνημείου, λόγω της ιδιαίτερης κοινωνικής και ιστορικής σημασίας των κτιρίων, που συνδέονται άρρηκτα με την αποκατάσταση και ένταξη των Μικρασιατών προσφύγων στον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό της χώρας.
Είχε προηγηθεί απόφαση του ΣτΕ, στο οποίο προσέφυγε πλήθος φορέων κατά προηγούμενης απόφασης του υπουργείου Πολιτισμού για τον χαρακτηρισμό μόνο δύο πολυκατοικιών ως διατηρητέων, σε συνέχεια σχετικού σχεδίου του πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ, που επιδίωκε την αξιοποίηση του χώρου.
Ωστόσο, το 2014, 137 διαμερίσματα, που ανήκαν στην κυριότητα του δημοσίου μεταφέρθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ, απόφαση η οποία ανατράπηκε στη συνέχεια, με πρωτοβουλία του κ. Φλαμπουράρη και τα οποία περιήλθαν στην κυριότητα της περιφέρειας Αττικής.
