Θα μπορούσε να γράψει κανείς μια ολόκληρη ιστορία για το βαθύ, καστανό χρώμα που έφεραν στην Αθήνα οι μοντέρνες πολυκατοικίες μετά το 1930. Εκείνο το καστανό που θυμίζει το κουτί με τα μαρόν γκλασέ του «Φλόκα», ένα χρώμα στο οποίο πολλοί οπαδοί της κλασικής Αθήνας αντιτάχθηκαν εκείνα τα χρόνια. Αλλά σταδιακά αυτό το καστανό φαιό πότισε τις προσόψεις, το αρτιφισιέλ των μοντέρνων, τότε, σπιτιών, εκείνων που έφερναν τον 20ό αιώνα με νέα ορμή. Και άλλαξε την Αθήνα…
Του Νίκου Βατόπουλου*
Στη γωνία Πατησίων και Θήρας στέκει αυτή η πολυκατοικία. Από μικρό παιδί μου στοίχειωνε τη φαντασία, η εικόνα της είχε κατοικήσει εντός μου. Την τύλιγε μια αυτοτέλεια. Και τώρα, την έβλεπα και πάλι, τόσο κομψή και στέρεη, ακριβώς σε μια τομή του χρόνου, συγκρατημένα μοντέρνα, υπαινικτικά κλασική. Λίγη σημασία, ίσως, έχει η κατασκευή του μυαλού, αφού η πολυκατοικία αυτή, στυλιστικό επίτευγμα αστικής αισθητικής, δείχνει τόσο πυκνή σε νοήματα, τόσο ανοικτή σε αφηγηματική δύναμη, τόσο πλήρης σε αποκυήματα αθηναϊκότητας.
Μοιάζει σχεδόν παράταιρη στη σημερινή κακοφωνία, θυμίζει λείψανο ενός άλλου κανόνα. Η οδός Θήρας ήταν (ίσως και να είναι ακόμη) ένας δρόμος χαρακωμένος από πολλές διαδρομές. Φέρνω στον νου τα ημιφωτισμένα σαλόνια σε τριώροφα του 1925, σε πίσω αυλές που έβλεπαν μεσοτοιχίες, αλλά με εκείνη την ατμόσφαιρα της αστικής κόγχης. Ερχονται στον νου κύματα. Δεν ξέρει κανείς αν πράγματι είναι αναμνήσεις ή αν είναι αντανακλάσεις. Διαγωνίως απέναντι από την πολυκατοικία στη γωνία με τη Θήρας, έστεκε ένα ψηλό νεοκλασικό σπίτι. Είχε επιζήσει για πολλά χρόνια στις μεταπολεμικές δεκαετίες, και θυμάμαι το αργυρόλευκο χρώμα του, εκείνο το παλιό, αθηναϊκό γκρίζο, το λίγο γαλακτερό, που έβαφε το σπίτι χωρίς διχρωμίες. Δεν ξεχώριζαν τα γείσα, ή οι ροζέτες, ούτε οι παραστάδες ή τα υπέρθυρα. Πολλά σπίτια της Αθήνας ήταν βουτηγμένα σε εκείνο το ασημένιο γκρι, και σκέφτομαι πόση αντίθεση θα έκανε με το βαθύ, θερμό καστανό στην επιδερμίδα της νέας πολυκατοικίας.
Μια μέρα αποφάσισα να τρυπώσω στο εσωτερικό της πολυκατοικίας, που έχει πλέον πολλές επαγγελματικές στέγες. Θαύμαζα πάντα τη σχεδιαστική δεινότητα του αρχιτέκτονα Οδυσσέα Πουσκουλούς, που είχε σχεδιάσει πολλά κτίρια στην Αθήνα του Μεσοπολέμου. Είναι ο αρχιτέκτων αυτής της πολυκατοικίας, και αλιεύω τον σχολιασμό του «χαρτογράφου» της αστικής αρχιτεκτονικής, Νίκου Καβαδά, ο οποίος λέει ότι η άδεια οικοδομής εκδόθηκε το 1932. Χαίρομαι που εστιάζει στα μορφολογικά στοιχεία αυτού του κτιρίου, στην καμπύλη της γωνίας, αλλά «και στο εμβληματικό για την εποχή φαιό αρτιφισιέλ».
Μέσα στην πολυκατοικία, ανεβαίνω με τη σκάλα. Οι πόρτες των διαμερισμάτων έχουν τις ταμπέλες των εμπορικών δραστηριοτήτων που στεγάζουν, η αλλοίωση είναι μεγάλη. Υπήρχε όμως το ασανσέρ, στο οποίο και μπήκα μόνο και μόνο για να το χαρώ, καθώς είναι μεσοπολεμικό, εκείνος ο κλωβός με τις ξύλινες πόρτες. Οι πρότεροι βίοι της πολυκατοικίας αχνοφαίνονταν σαν πίσω από φύλλα γιαπωνέζικου χαρτιού.
Βγαίνω με την επιθυμία να περπατήσω λίγο επί της Πατησίων. Ανεβοκατεβαίνω και τα στενά, Θήρας, Αγαθουπόλεως, Μηθύμνης, δρόμοι της στέρεης, αστικής Αθήνας… δεν έχει τελειωμό ο κατάλογος. Το βλέμμα το τραβάει πάντα η πολυκατοικία, Πατησίων και Θήρας, ένα προσαραγμένο υπερωκεάνιο, ψηλό, συμπαγές, στιβαρό και ευθυτενές. Θα ήθελα να έχω την εμπειρία του βλέμματος από μέσα προς τα έξω και να με εντοπίσω στο πεζοδρόμιο, σε μια διασταύρωση βλεμμάτων και χρόνου.
*Πηγή: http://www.kathimerini.gr/
