Ως αχρεωστήτως καταβληθείσες εισφορές νοούνται τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται στον ΕΦΚΑ για οποιαδήποτε αιτία και για τα οποία, βάσει της κείμενης νομοθεσίας, δεν προκύπτει υποχρέωση καταβολής τους.
του Βασίλειου Παπαβασιλείου (Οικονομολόγος, Μ.Β.Α.)
Κατ΄ εξαίρεση, δεν θεωρούνται αχρεωστήτως καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές, χρηματικά ποσά που έχουν καταβληθεί σε περιπτώσεις που προκύπτει ακύρωση χρόνου ασφάλισης λόγω δόλιας ή εικονικής ασφάλισης. Αρχικά οι περιπτώσεις των αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών ρυθμίστηκαν με το άρθρο 104 του Ν.4387/2016 , «Ενιαίο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλειας – Μεταρρύθμιση ασφαλιστικού συνταξιοδοτικού. Σύσταση ΕΦΚΑ».
2. Αχρεωστήτως καταβληθείσες εισφορές
Σύμφωνα με το άρθρο 15 του Ν.4488/2017 (ΦΕΚ Α΄ 137/13-9-2017) «Αχρεωστήτως καταβληθείσες εισφορές», το άρθρο 104 του Ν. 4387/2016 αντικαθίσταται από τότε που ίσχυσε ως εξής:
«1. Αχρεωστήτως καταβληθείσες εισφορές στον ΕΦΚΑ συμψηφίζονται με πάσης φύσεως καθυστερούμενες οφειλές, ρυθμισμένες ή μη, των δικαιούχων προς τον ΕΦΚΑ και τους τρίτους φορείς, για τους οποίους ο ΕΦΚΑ συνεισπράττει εισφορές. Αν δεν υπάρχουν οφειλές ή αν ύστερα από τον συμψηφισμό προκύπτει υπόλοιπο ποσό, αυτό επιστρέφεται άτοκα στους δικαιούχους ως εξής:
α. Στις περιπτώσεις μισθωτών, ύστερα από αίτηση των δικαιούχων.
β. Στις περιπτώσεις ελεύθερων επαγγελματιών και αυτοαπασχολούμενων, η επιστροφή γίνεται μετά την ετήσια εκκαθάριση των οφειλόμενων ασφαλιστικών εισφορών, σύμφωνα με τις 61501/3398/30-12-2016 (ΦΕΚ Β` 4330) και 61502/3399/30-12-2016 (ΦΕΚ Β` 4330) Υπουργικές Αποφάσεις. Τα πρόσωπα αυτά μπορούν, με αίτησή τους, να ζητήσουν το υπερβάλλον ποσό να παραμείνει στον ΕΦΚΑ, ως πιστωτικό υπόλοιπο, συμψηφιζόμενο με τις επόμενες εισφορές.
2. Οι εισφορές υπέρ τρίτων φορέων που συνεισπράττονται από τον ΕΦΚΑ, επιστρέφονται από αυτόν, σύμφωνα με τη διαδικασία της παρ. 1 και βαρύνουν τον αντίστοιχο φορέα, υπέρ του οποίου έγινε η είσπραξη.
3. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης καθορίζεται η διαδικασία συμψηφισμού και επιστροφής των εισφορών και κάθε άλλο αναγκαίο ζήτημα για την εφαρμογή της διάταξης αυτής.
4. Κάθε αντίθετη με το παρόν διάταξη καταργείται.»
Οι διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου εφαρμόζονται και στις εκκρεμείς κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου αιτήσεις.
3. Επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών σε ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους και αγρότες
Σύμφωνα με την ερμηνευτική εγκύκλιο 47/2018 του ΕΦΚΑ με θέμα «Επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών σε ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους και αγρότες»:
«Με την παρούσα κοινοποιούνται οι διατάξεις του άρθρου 15 του Ν.4488/2017 , οι οποίες αντικατέστησαν τις διατάξεις του άρθρου 104 του Ν.4387/2016 από τότε που ίσχυσε, καθώς και την κατ΄ εξουσιοδότηση αυτών απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με αριθ. πρωτ. Δ.15/Δ΄/12061/293/1-3-2018 , σύμφωνα με τις οποίες καθορίζεται η διαδικασία συμψηφισμού και επιστροφής των αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών μη μισθωτών ασφαλισμένων στον ΕΦΚΑ».
Νομοθετικό πλαίσιο
1. Με τις διατάξεις της παρ.1 του άρθρου 15 του Ν.4488/2017 ορίζεται ότι: «1. Αχρεωστήτως καταβληθείσες εισφορές στον ΕΦΚΑ, συμψηφίζονται με πάσης φύσεως καθυστερούμενες οφειλές, ρυθμισμένες ή μη, των δικαιούχων προς τον ΕΦΚΑ και τους τρίτους φορείς, για τους οποίους ο ΕΦΚΑ συνεισπράττει εισφορές …».
2. Ειδικότερα στην περ.1β του ίδιου άρθρου προβλέπεται ότι: «β) Στις περιπτώσεις ελεύθερων επαγγελματιών και αυτοαπασχολούμενων, η επιστροφή γίνεται μετά την ετήσια εκκαθάριση των οφειλόμενων ασφαλιστικών εισφορών, σύμφωνα με τις 61501/3398/30-12-2016 (ΦΕΚ Β΄4330) και 61502/3399/30-12-2018 (ΦΕΚ Β΄4330) Υπουργικές Αποφάσεις. Τα πρόσωπα αυτά μπορούν, με αίτησή τους, να ζητήσουν το υπερβάλλον ποσό να παραμείνει στον ΕΦΚΑ ως πιστωτικό υπόλοιπο, συμψηφιζόμενο με τις επόμενες εισφορές».
3. Με τις διατάξεις του εδαφίου 1 της παρ.1 του άρθρου 1 της με αρ. πρωτ. Δ.15/Δ΄/12061/293/1-3-2018 Υπουργικής Απόφασης ορίζεται ότι: «Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν οφειλές ή εάν ύστερα από τον συμψηφισμό, προκύπτει υπόλοιπο ποσό, αυτό επιστρέφεται άτοκα στους δικαιούχους, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 2 της παρούσας». Κατ΄ εξαίρεση το προς επιστροφή χρηματικό ποσό επιστρέφεται εντόκως έπειτα από αμετάκλητη απόφαση αρμόδιου δικαστηρίου, με βάση τα οριζόμενα στο άρθρο 21 του Κώδικα Νόμων περί δικών του Δημοσίου (Κ.Δ. της 26.6/10-7-1944, ΦΕΚ Α΄ 139), εκτός και εάν ορίζεται διαφορετικά στη δικαστική απόφαση.
4. Με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 1 της ως άνω Υπουργικής Απόφασης ορίζεται ότι: «Ως αχρεωστήτως καταβληθείσες εισφορές νοούνται τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται στον ΕΦΚΑ για οποιαδήποτε αιτία και για τα οποία, βάσει της κείμενης νομοθεσίας, δεν προκύπτει υποχρέωση καταβολής τους. Κατ΄ εξαίρεση δεν θεωρούνται αχρεωστήτως καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές χρηματικά ποσά που έχουν καταβληθεί σε περιπτώσεις που προκύπτει ακύρωση χρόνου ασφάλισης λόγω δόλιας ή εικονικής ασφάλισης».
5. Σύμφωνα με την παρ.3 του άρθρου 1 της ίδιας Υπουργικής Απόφασης ορίζεται ότι: «Ο συμψηφισμός ή η επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών αφορά σε χρηματικά ποσά που έχουν καταβληθεί υπέρ του κλάδου κύριας ασφάλισης και λοιπών παροχών του ΕΦΚΑ, καθώς και για ποσά που έχουν εισπραχθεί αχρεωστήτως από τον ΕΦΚΑ υπέρ του ΕΟΠΠΥ, του ΟΑΕΔ, καθώς και οποιουδήποτε άλλου φορέα για τον οποίο ο ΕΦΚΑ συνεισπράττει εισφορές».
6. Τέλος σύμφωνα με το άρθρο 4 της ως άνω Υπουργικής Απόφασης τα προβλεπόμενα στα άρθρα 1 και 2 της ίδιας απόφασης έχουν εφαρμογή:
α) «σε περιπτώσεις που προκύπτει επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών σύμφωνα με τα ανωτέρω και η σχετική αξίωση έχει γεννηθεί ή θα γεννηθεί μετά την 1/1/2017.
β) σε εκκρεμείς αιτήσεις επιστροφής αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών που έχουν υποβληθεί στους ενταχθέντες στον ΕΦΚΑ ασφαλιστικούς οργανισμούς, εξαιρουμένου του Δημοσίου, μέχρι 31/12/2016 και βρίσκονται σε οποιοδήποτε στάδιο της διοικητικής διαδικασίας.
Στην παρούσα παρέχονται οδηγίες για τη διαχείριση των περιπτώσεων του εδαφίου α΄, ενώ για τη διαχείριση εκκρεμών αιτήσεων μέχρι 31/12/2016 θα ακολουθήσουν σύντομα οδηγίες».
Γενικά.
Με τις νέες διατάξεις, αχρεωστήτως καταβληθείσες εισφορές μη μισθωτών από 1/1/2017 και εντεύθεν συμψηφίζονται μέσω της διαδικασίας ετήσιας εκκαθάρισης ασφαλιστικών εισφορών προκειμένου να εξαχθεί το τελικό ετήσιο αποτέλεσμα, που όπως είναι γνωστό μπορεί να είναι χρεωστικό, πιστωτικό ή μηδενικό.
Το πιστωτικό υπόλοιπο της εκκαθάρισης δύναται να παραμείνει στο λογαριασμό του ασφαλισμένου, προκειμένου να συμψηφισθεί με εισφορές επόμενων μηνών εφόσον υποβληθεί αίτημα, εντός διμήνου. Μετά την παρέλευση της ημερομηνίας αυτής το υπόλοιπο επιστρέφεται άτοκα στους δικαιούχους με πίστωση τραπεζικού λογαριασμού. Εάν έχει χωρήσει δικαστική απόφαση που επιδικάζει ανάλογα, επιστρέφεται έντοκα.
Η διαδικασία έχει ήδη τεθεί σε παραγωγική λειτουργία και στο προσεχές μέλλον θα υλοποιηθεί εκ νέου σε περιπτώσεις παράλληλης ασφάλισης. Μετά το πέρας της εκκαθαριστικής διαδικασίας και τη λήξη της προθεσμίας καταβολής της τελευταίας δόσης εκκαθάρισης, οι οφειλές βεβαιώνονται στο ΚΕΑΟ.
Με την εγκύκλιο 21/27-4-2018 της Διεύθυνσης Εισφορών Μη Μισθωτών έχουν παρασχεθεί οδηγίες – διευκρινίσεις σχετικά με τους κανόνες και την πάγια διαδικασία υλοποίησης της ετήσιας εκκαθάρισης ασφαλιστικών εισφορών.
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από άρθρο του κ. Βασιλείου Παπαβασιλείου, με τίτλο «Επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών» που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Δεκεμβρίου 2018 του περιοδικού Epsilon7.
πηγή: e-forologia.gr
