Το άψογα διατηρημένο αρχοντικό Ισιδωρίδου στεγάζει από το 1976 μία από τις 17 ξένες αρχαιολογικές σχολές. Βρίσκεται σε μια περιοχή που ήρθε στην επικαιρότητα λόγω της δεκαώροφης οικοδομής που «σκιάζει» την Ακρόπολη.
Της Χαράς Τζαναβάρα*
Η περιοχή στη νότια πλευρά της Ακρόπολης είναι γνωστή ως Μακρυγιάννη-Κουκάκι, αλλά στην ουσία πρόκειται για άλλο ένα -και μάλιστα διπλό- τοπωνυμικό λάθος.
Ως τα τέλη του 19ου αιώνα η περιοχή ήταν αραιοδομημένη και στην πρώτη διαίρεση της πρωτεύουσας σε συνοικίες, που έγινε το 1908 με πρωτοβουλία του τότε δημάρχου Σπύρου Μερκούρη, ήταν χωρισμένη στα δύο.
Με άξονα την οδό Μακρυγιάννη, που τότε ονομαζόταν Φαλήρου, η ανατολική πλευρά της ανήκε στη γειτονιά του Ολυμπιείου και η δυτική, που είχε μεγαλύτερη έκταση, είχε ενταχθεί στη συνοικία του Διονύσου. Αργότερα αναφέρεται ως Γαργαρέττα, που δεν μακροημέρευσε και σήμερα περιορίζεται στη γειτονιά γύρω από τη λεωφόρο Βεΐκου.
Για προφανείς λόγους επικράτησε το τοπωνύμιο που προήλθε από τον στρατηγό Μακρυγιάννη, ιδιοκτήτη μεγάλης έκτασης από το Ζάππειο ώς την Αθανασίου Διάκου. Αργότερα άρχισε να αναφέρεται και ως Κουκάκι, που θα έπρεπε να γράφεται με ήτα, καθώς οφείλεται στον Γιώργο Κουκάκη, ο οποίος στις αρχές του 20ού αιώνα έχτισε το σπίτι του και κυρίως το πρώτο εργοστάσιο κατασκευής σιδερένιων κρεβατιών που ήταν το μεγαλύτερο της πρωτεύουσας.
Οι δρόμοι
Εκείνο που δεν άλλαξε είναι η γειτνίαση με τον Ιερό Βράχο και τον λόφο του Φιλοπάππου, που οδήγησε στη ραγδαία οικιστική ανάπτυξη της προνομιούχας περιοχής, μετά τη δεκαετία του 1910 οπότε άρχισε να λύνεται το σοβαρό πρόβλημα της ύδρευσης. Από τότε ξεκίνησαν η διάνοιξη δρόμων και η κατασκευή των πρώτων αρχοντικών, από τα οποία πολλά έχουν διασωθεί, γιατί είχαν χτιστεί σε μικρά οικόπεδα που δεν ήταν ελκυστικά για τους εργολάβους της αντιπαροχής.
Το αρχοντικό στη συμβολή των οδών Μητσαίων και Καβαλλότι ανήκε σε οικογένεια με ρίζες στη Σμύρνη και τη Χίο. Γενάρχης της θεωρείται ο Ηρακλής Ισιδωρίδης, ένας εύπορος επιχειρηματίας που έκανε εισαγωγή δερμάτων και άλλων υλικών από την Αγγλία και την Αμερική για την παραγωγή υποδημάτων.
Ανεγέρθηκε σε ένα προνομιούχο αλλά μικρό οικόπεδο, που αξιοποιήθηκε στο έπακρο με βάση τα σχέδια του μηχανικού Φίλιππου Οικονόμου (1865-1943). Σύμφωνα με το αρχείο του Τεχνικού Επιμελητηρίου, αποφοίτησε το 1891 από το Σχολείο των Τεχνών, το σημερινό Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, και υπήρξε ελεύθερος επαγγελματίας, ασχολούμενος με τη μελέτη και επίβλεψη οικοδομικών έργων, κυρίως σε πολυκατοικίες και επαύλεις στην Αθήνα.
Συμμετείχε στην ομάδα μηχανικών που έκαναν την προσθήκη του τέταρτου ορόφου και του πυργίσκου στο μέγαρο Μελά, στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης, απέναντι από το Δημαρχείο.
Κατασκευάστηκε το 1914, την εποχή που η αθηναϊκή αρχιτεκτονική περνούσε από το νεοκλασικό στο πιο εκλεπτυσμένο ύφος τής τότε ανερχόμενης γαλλικής σχολής, όπως σημειώνει ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Μάνος Μπίρης στο βιβλίο του «Αθηναϊκή Αρχιτεκτονική 1875-1925».
Δημοσιεύει και φωτογραφία του αρχοντικού, επισημαίνοντας ότι το συγκεκριμένο έργο του Φ. Οικονόμου παρουσιάζει «εκλεκτικιστικές αποκλίσεις, χωρίς επιτήδευση, με συνολικό αρμονικό αποτέλεσμα». Ο απλός παρατηρητής του υπερυψωμένου διώροφου κτιρίου παρατηρεί τη χωριστή αρμονία της κάθε όψης.
Η είσοδος
Η ξυλόγλυπτη είσοδος, που συμπληρώνεται από μαρμάρινες διαμορφώσεις, βρίσκεται επί της Μητσαίων, αλλά η πιο εντυπωσιακή πλευρά του αρχοντικού αναπτύσσεται στην πλευρά της οδού Καβαλλότι με τις τριπλές μπαλκονόπορτες στο μέσο του δευτέρου ορόφου, που χαρακτηρίζονται από τους ημικυκλικούς φεγγίτες τους. Παίζουν ένα αρχιτεκτονικό παιχνίδι ασύμμετρων παραλλαγών σε σχέση με το πρώτο επίπεδο, στο οποίο κυριαρχεί άλλη μία τριπλέτα παραθύρων, τα οποία πλαισιώνονται συμμετρικά από δύο λιτά μπαλκόνια. Περίτεχνες διακοσμήσεις διατρέχουν και τις δύο προσόψεις του γωνιακού κτιρίου, σε δύο σημεία: στην περίμετρο της ταράτσας και ανάμεσα στους δύο ορόφους.
Ενδιαφέρον έχει και η ιστορία του αρχοντικού, το οποίο λίγο πριν από τον πόλεμο του 1940 πέρασε στην ιδιοκτησία της οικογένειας Πάκη. Οι Γερμανοί είχαν επιτάξει το κτίριο και οι ιδιοκτήτες του υποχρεώθηκαν να ζήσουν στο ημιυπόγειο σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής.
Στη δεκαετία του 1960 λειτουργούσε ως πανσιόν και οι χώροι του είχαν διατεθεί για τη στέγαση μελών της αρχαιολογικής αποστολής από τη Σουηδία.
Αυτή ήταν και η αφορμή για να αγοραστεί το 1975 από τη Σουηδική Αρχαιολογική Σχολή, που ιδρύθηκε το 1948 και είναι μια από τις συνολικά 17 αποστολές που κάνουν ανασκαφές στην Ελλάδα. Σουηδοί αρχαιολόγοι βρίσκονταν στην Ελλάδα από το 1894 και συμμετείχαν σε σημαντικά προγράμματα από την εποχή του Σλίμαν. Είχαν και δικές τους ομάδες, που είχαν πάρει μέρος σε διάφορες αρχαιολογικές αποστολές στην Πελοπόννησο, με πιο σημαντική αυτή στην Ασίνη, όπου έφεραν στο φως την κεφαλή του μυστηριώδους «Πρίγκιπα», που βρίσκεται στο Μουσείο Ναυπλίου.
Στην αρχή η αρχαιολογική αποστολή λειτούργησε σε χώρους της Γενναδείου Σχολής, γιατί δεν είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή του διαμερίσματος σε ακίνητο της οδού Βουκουρεστίου που είχε αγοράσει με κονδύλια από το υπουργείο Παιδείας της Σουηδίας.
1. Οι αγωνιστές
Η οδός Μητσαίων φέρει το όνομα σπουδαίας οικογένειας αγωνιστών από την Ερμιονίδα της Πελοποννήσου, μέλη της οποίας έδωσαν το «παρών» στην Επανάσταση του 1821 και στους αγώνες που ακολούθησαν για την απελευθέρωση ελληνικών εδαφών, κυρίως στη Θεσσαλία, την Ηπειρο και την Κρήτη. Ανιψιός τους, από αδελφή, ήταν ο Σπύρος Μερκούρης, που διετέλεσε δήμαρχος Αθηναίων, ενώ άλλοι απόγονοί τους είχαν εκλεγεί πολλές φορές βουλευτές Αργολίδας. Ονόματα αγωνιστών και φιλελλήνων φέρουν οι σημαντικότεροι δρόμοι της περιοχής Μακρυγιάννη.
2. Οι άλλες σχολές
Πολλά νεοκλασικά στη νότια πλευρά της Ακρόπολης έχουν διασωθεί χάρη σε ξένες αρχαιολογικές αποστολές, που επέλεξαν να κάνουν έδρα τους την προνομιούχα γειτονιά και να διατηρήσουν την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της ταυτότητα. Εκτός από τη Σουηδική Σχολή, σε κοντινούς δρόμους στεγάζονται τα αρχαιολογικά ινστιτούτα της Φινλανδίας, της Αυστρίας και της Ολλανδίας, καθώς και η Βιβλιοθήκη των Βορείων Χωρών. Εχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα από το 1988 και είναι το «αντίδοτο» στα πολυώροφα «κουτιά» που από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 άρχισαν να ορθώνονται με… αυθάδεια απέναντι στην Ακρόπολη.
3. Η βιβλιοθήκη
Η Σουηδική Αρχαιολογική Σχολή διαθέτει μια πολύτιμη συλλογή από κειμήλια της βυζαντινής περιόδου, καθώς και πλούσια βιβλιοθήκη, αποτελούμενη από 35.000 τόμους, η οποία όμως στεγάζεται στη γειτονική Βιβλιοθήκη των Βορείων Χωρών και λειτουργεί από το 1995 στο νεοκλασικό της οδού Καβαλλότι.
ΦΩΤ.: ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
*Πηγή: https://www.efsyn.gr/
