Παρά το γεγονός ότι κατά τις προεκλογικές περιόδους η προσοχή των περισσοτέρων εστιάζεται στους υποψηφίους, οι πολίτες είναι εκείνοι οι οποίοι καλούνται να διαδραματίσουν κομβικής σημασίας ρόλους κατά τη διαδικασία των εκλογών. Πέρα από το προφανές, την άσκηση δηλαδή του εκλογικού δικαιώματος, δεν είναι λίγοι οι πολίτες οι οποίοι καλούνται να συμβάλουν περαιτέρω στην ομαλή διεξαγωγή των εκλογών συμμετέχοντας στις εφορευτικές επιτροπές.
Η κλήση για συμμετοχή σε εφορευτική επιτροπή είναι ένα ζήτημα που απασχολεί χιλιάδες συμπολίτες μας και γεννά αρκετά απορίες σχετικά με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο.
Το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις εφορευτικές επιτροπές βρίσκεται στο Προεδρικό Διάταγμα 26/2012 και συγκεκριμένα στο Κεφάλαιο Ε (άρθρο 58 έως άρθρο 65).
Ξεκινώντας από το βασικότερο ερώτημα, η άσκηση των καθηκόντων ενός πολίτη ως μέλους εφορευτικής επιτροπής είναι υποχρεωτική. Η μη προσέλευση του μέλους της εφορευτικής επιτροπής αποτελεί αδίκημα, ενώ ο αντιπρόσωπος της δικαστικής αρχής μπορεί να διατάξει την βίαιη προσαγωγή του μέλους της εφορευτικής επιτροπής στο εκλογικό τμήμα.
Ανεξαρτήτως των κυρώσεων που προβλέπει ο νόμος και της πρακτικής εφαρμογής τους, η συμμετοχή των πολιτών στις εφορευτικές επιτροπές έχει μία ακόμη πτυχή, λιγότερο νομική.
Είναι βέβαιο πως η παρουσία ενός ατόμου σε ένα χώρο για τόσες ώρες, και μάλιστα αμισθί, δεν είναι ιδιαιτέρως δελεαστική. Είναι, ωστόσο, καθοριστικής σημασίας για την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών. Η εξασφάλιση δε της ομαλότητας της διεξαγωγής των εκλογών είναι ζήτημα δημοκρατίας και είναι ανεξάρτητο από τις ιδεολογικές ή κομματικές πεποιθήσεις του κάθε πολίτη. Η παρουσία των πολιτών ως μελών της εφορευτικής επιτροπής αποτελεί εχέγγυο για την διαφύλαξη του δημοκρατικού χαρακτήρα των εκλογών, αλλά και έκφανση της αρχής της διαφάνειας.
Σε περίπτωση που κάποιο μέλος της εφορευτικής επιτροπής επικαλεστεί κώλυμα, όπως π.χ. ασθένεια ή εγκυμοσύνη, που δεν επιτρέπει την παρουσία του, οφείλει να είναι σε θέση να το αποδείξει (π.χ. ιατρική γνωμάτευση), ενώ θα πρέπει να γνωρίζει πως η παρουσία του ή μη στην επιτροπή εναπόκειται τελικά στη διακριτική ευχέρεια του αντιπροσώπου της δικαστικής αρχής. Σε κάθε περίπτωση, η ενημέρωση του αντιπροσώπου της δικαστικής αρχής για τυχόν κωλύματα θα πρέπει να γίνεται εγκαίρως, κυρίως για πρακτικούς λόγους (αντικατάσταση του μέλους, ανάθεση αρμοδιοτήτων στα λοιπά μέλη, κ.ο.κ.). Να σημειωθεί ότι ο αντιπρόσωπος της δικαστικής αρχής λαμβάνει τα στοιχεία των κληρωθέντων μελών της εφορευτικής επιτροπής του τμήματός του από τον οικείο έφορο και έχει κάθε δικαίωμα να ζητήσει από ψηφοφόρο-μέλος της εφορευτικής επιτροπής, ο οποίος δεν επικαλείται τυχόν κώλυμα, να παραμείνει στο εκλογικό τμήμα, εφόσον προσέλθει να ψηφίσει.
Κατωτέρω παρατίθενται κάποιες απαντήσεις στα συχνότερα ερωτήματα των μελών των εφορευτικών επιτροπών, οι οποίες προκύπτουν από το νομικό πλαίσιο που διέπει τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις των συμμετεχόντων σε εφορευτικές επιτροπές, όπως ορίζεται στο Κεφάλαιο Ε’ του Προεδρικού Διατάγματος 96/2007 (Κωδικοποίηση σ’ ενιαίο κείμενο των διατάξεων της νομοθεσίας για την εκλογή βουλευτών).
► Τι ισχύει για το διορισμό των μελών των εφορευτικών επιτροπών
Άρθρο 58
1. Ψηφοφορία γίνεται ενώπιον εφορευτικών επιτροπών.
2. Σε κάθε εκλογικό τμήμα ορίζεται εφορευτική επιτροπή που αποτελείται από τον αντιπρόσωπο της δικαστικής αρχής ως πρόεδρο και τέσσερα μέλη που αναπληρώνονται από ισάριθμα αναπληρωματικά.
3. Τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών και οι αναπληρωτές τους κληρώνονται, μέσα σε δεκαπέντε (15) ημέρες από την κατά το άρθρο 31 παράγραφος 3 έναρξη της προεκλογικής περιόδου, από το οικείο Πρωτοδικείο. Στην κλήρωση, κατά την οποία μπορούν να παρίστανται οι υποψήφιοι, οι αντιπρόσωποι και πληρεξούσιοι των κομμάτων περιλαμβάνονται οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους του οικείου εκλογικού διαμερίσματος που φέρονται στους καταλόγους αυτούς ως κάτοικοι της περιοχής.
4. Μέσα στην προθεσμία της προηγούμενης παραγράφου το αρμόδιο δικαστήριο, μπορεί, κατά την κρίση του, να διορίζει, με απόφασή του που λαμβάνει σε συμβούλιο, τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών από τους καταλόγους της προηγούμενης παραγράφου. Στην περίπτωση αυτή μέλη εφορευτικών επιτροπών ορίζονται αυτοί που κατά την κρίση του συμβουλίου πρωτοδικών παρέχουν στοιχεία επάρκειας γι’ αυτά τα καθήκοντα. Οι οριζόμενοι πρέπει να έχουν τουλάχιστον απολυτήριο δημοτικού σχολείου και να μην έχουν υπερβεί το εξηκοστό πέμπτο έτος της ηλικίας τους.
Για το σκοπό αυτό είναι δυνατόν ο αρμόδιος πρόεδρος πρωτοδικών να ζητήσει πληροφορίες και στοιχεία από τους ειρηνοδίκες του τόπου και τις δημοτικές ή κοινοτικές αρχές.
Μ’ αυτές τις προϋποθέσεις το συμβούλιο πρωτοδικών μπορεί ν’ αποκλείσει μέλη που κληρώθηκαν και που τα κρίνει ανεπαρκή για το έργο της εφορευτικής επιτροπής.
5. Αρμόδιο πρωτοδικείο είναι αυτό που στην περιφέρειά του υπάγεται ο δήμος ή η κοινότητα όπου εδρεύει το εκλογικό τμήμα.
6. Όσοι σύμφωνα με τα παραπάνω ορίστηκαν μέλη των εφορευτικών επιτροπών, ειδοποιούνται με απόδειξη για το διορισμό τους πέντε (5) τουλάχιστον ημέρες πριν από την ψηφοφορία με φροντίδα του Εισαγγελέα Πρωτοδικών, στον οποίο διαβιβάζεται από τον Πρόεδρο Πρωτοδικών αντίγραφο της πράξης του πρωτοδικείου για το διορισμό τους.
7. Τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών είναι υποχρεωμένα να εκτελούν τα καθήκοντά τους ανεξαρτήτως αν ειδοποιήθηκαν εγκαίρως.
► Ποιοι δεν μπορούν να διοριστούν μέλη της εφορευτικής επιτροπής (κωλύματα)
Άρθρο 59
1. Δημόσιοι και δημοτικοί ή κοινοτικοί υπάλληλοι ή έμμισθοι υπάλληλοι δημοτικών ή κοινοτικών νομικών προσώπων και ιδρυμάτων και όσοι μ’ αυτές τις ιδιότητες υπηρέτησαν την τελευταία τριετία προ της εκλογής, δεν μπορούν να κληρωθούν ή διοριστούν μέλη εφορευτικών επιτροπών και αν τυχόν κληρωθούν ή διοριστούν δεν μπορούν να λάβουν μέρος στη συγκρότηση των επιτροπών. Το κώλυμα ισχύει και για τους αποστρατευθέντες αξιωματικούς, τα όργανα των σωμάτων ασφαλείας, καθώς και γι’ αυτούς που διετέλεσαν δήμαρχοι και πρόεδροι κοινοτήτων κατά την τελευταία τριετία.
2. Τα τακτικά μέλη των εφορευτικών επιτροπών, αν προταθούν και ανακηρυχθούν από το πρωτοδικείο υποψήφιοι βουλευτές, έχουν το δικαίωμα της επιλογής με δήλωση, που επιδίδεται στην διοικητική αρχή με δικαστικό επιμελητή πέντε τουλάχιστον ημέρες πριν από την ψηφοφορία. Εάν για οποιοδήποτε λόγο δεν ασκήσουν αυτό το δικαίωμα, θεωρείται ότι προτίμησαν τη βουλευτική υποψηφιότητα και αντικαθίστανται στην εφορευτική επιτροπή σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 60.
3. Οι δικηγόροι που κληρώνονται τακτικά ή αναπληρωματικά μέλη εφορευτικής επιτροπής, αν διοριστούν αντιπρόσωποι της δικαστικής αρχής, υποχρεούνται να εκπληρώσουν τα καθήκοντα του αντιπροσώπου της δικαστικής αρχής.
► Ποιος αναπληρώνει τα μέλη της εφορευτικής επιτροπής
Άρθρο 60
1. Εάν μέλη της εφορευτικής επιτροπής δεν προσέλθουν να εκπληρώσουν τα καθήκοντά τους γιατί απουσιάζουν ή κωλύονται ή για οποιαδήποτε άλλη αιτία, αναπληρώνονται από τα αναπληρωματικά μέλη. Εάν η αναπλήρωση είναι αδύνατη για τους ίδιους λόγους, η εκλογή διεξάγεται μόνο από τα παρόντα μέλη της εφορευτικής επιτροπής, καθώς και από μόνο τον πρόεδρό της, αντιπρόσωπο της δικαστικής αρχής.
2. Σε περίπτωση που κωλύεται ή για οποιονδήποτε λόγο απουσιάζει ο πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής, αντιπρόσωπος της δικαστικής αρχής, αναπληρώνεται από τον αναπληρωτή του, που ορίζεται από τον έφορο δικαστικών αντιπροσώπων. Αν λείπει κι αυτός, για οποιονδήποτε λόγο, η εκλογή γίνεται ενώπιον των τεσσάρων (4) μελών της εφορευτικής επιτροπής, με πρόεδρό της τον μεγαλύτερο σε ηλικία.
Αν για οποιονδήποτε λόγο κωλύεται ή απουσιάζει ο αντιπρόσωπος της δικαστικής αρχής και ο αναπληρωτής του, καθώς και τρία (3) από τα άλλα μέλη της εφορευτικής επιτροπής, τότε το μοναδικό παρόν μέλος διορίζει δύο (2) και σε περίπτωση αδυναμίας ένα (1) ως μέλη της επιτροπής από τους εκλογείς του εκλογικού τμήματος, τα οποία υποχρεούνται να εκτελούν τα καθήκοντά τους.
Οι διατάξεις της παραγράφου αυτής εφαρμόζονται και σε κάθε άλλη περίπτωση προσφυγής στη λαϊκή ετυμηγορία.
► Ποια είναι τα καθήκοντα των εφορευτικών επιτροπών
Άρθρο 61
1. Η επιτροπή που καταρτίστηκε σύμφωνα με τις πιο πάνω διατάξεις διευθύνει την εκλογή και τηρεί τα εξής βιβλία:
α) βιβλίο πρακτικών,
β) πρωτόκολλο ψηφοφορίας και
γ) βιβλίο διαλογής ψήφων.
Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης είναι δυνατή η απλούστευση, ενοποίηση ή η κατάργηση ορισμένων βιβλίων ή στοιχείων.
2. Η επιτροπή αποφασίζει κατά πλειοψηφία. Σε ισοψηφία νικάει η ψήφος του προέδρου.
► Πως ψηφίζουν τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών
Άρθρο 62
1. Τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών, ψηφίζουν στα τμήματα που εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους. Για την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος γίνεται μνεία στο βιβλίο πρακτικών και αναγράφονται τα στοιχεία τους ιδιαίτερα στο πρωτόκολλο ψηφοφορίας.
2. Αν επαναληφθεί η ψηφοφορία σύμφωνα με το άρθρο 102, γιατί ακυρώθηκε η εκλογή σε μερικά μόνο τμήματα της εκλογικής περιφέρειας, αυτοί που ψήφισαν σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο σε τμήματα, που δεν ακυρώθηκε η εκλογή, δεν μπορούν να ψηφίσουν στα τμήματα που επαναλαμβάνεται η ψηφοφορία και αν είναι γραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους αυτών των τμημάτων.
Σημείωση: Για τη διευκόλυνση της συγκρότησης των εφορευτικών επιτροπών, επιλέγονται μέλη σε κάθε εκλογικό τμήμα από τον εκλογικό κατάλογο που αντιστοιχεί σε αυτό το τμήμα, ώστε να μπορούν παράλληλα να ασκήσουν και το εκλογικό τους δικαίωμα στο τμήμα που αποτελούν μέλη της εφορευτικής επιτροπής.
► Ποιες πράξεις/παραλείψεις των μελών της εφορευτικής επιτροπής ενδέχεται να αποτελούν αδικήματα
Άρθρο 119
2. Με φυλάκιση από τρεις μήνες μέχρι τρία χρόνια και με χρηματική ποινή τιμωρούνται:
α) Τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών που διευθύνουν την εκλογή καθώς και αυτός που τη διευθύνει ή λαμβάνει μέρος στη διεύθυνση αντιπρόσωπος της δικαστικής αρχής:
αα) Αν εν γνώσει τους δεχτούν ν’ ασκήσει το εκλογικό δικαίωμα πρόσωπο που, ή δεν είναι γραμμένο στους εκλογικούς καταλόγους ή ψευδώς εμφανίζεται αντ’ άλλου που είναι γραμμένο σ’ αυτούς, ή άσκησε ήδη αυτό το δικαίωμα.
ββ) Αν εν γνώσει τους αποκλείσουν κάποιον από τους γραμμένους στον εκλογικό κατάλογο εκλογείς, ν’ ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα.
γγ) Αν αδικαιολόγητα περιορίσουν οπωσδήποτε τη χρονική διάρκεια της ψηφοφορίας ή τη διακόψουν ή την αναβάλουν.
δδ) Αν αδικαιολόγητα μεταβάλουν τον τόπο της διεξαγωγής της ψηφοφορίας που νόμιμα έχει οριστεί, και
εε) Αν αδικαιολόγητα διώξουν από τον τόπο της ψηφοφορίας υποψήφιο ή αντιπρόσωπο ή αναπληρωτή του ή δεν αναγνωρίσουν αυτούς που έχουν διοριστεί νόμιμα αντιπρόσωποι, ή αναπληρωτές υποψηφίου.
β) Αυτός που δεν έχει κατά το χρόνο της ψηφοφορίας τα προσόντα που ορίζονται με το παρόν και δεν απέχει από την εκτέλεση των καθηκόντων του ως μέλος της εφορευτικής επιτροπής, αν αποδεικνύεται από τα πρακτικά της εκλογής ότι με παρατήρηση ή ένσταση ζητήθηκε η αποχή αυτού.
3. Κάθε άλλη παράβαση των διατάξεων του παρόντος, που ειδικά δεν προβλέπεται απ’ αυτό ή τον Ποινικό Κώδικα ή απ’ άλλο ποινικό νόμο, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι έξι μήνες ή με χρηματική ποινή.
Πηγή: https://www.lawspot.gr/
