Αποτελεί το σημείο αναφοράς για όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις, αφού είναι το υπουργείο που οργανώνει τη διαδικασία και διασφαλίζει τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας. Το κτίριό του έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον, καθώς ώς το 1952 ανήκε στο Δημόσιο, αλλά το παραχώρησε στην Εκκλησία και από τότε πληρώνει ενοίκιο. Βρίσκεται μπροστά στην πλατεία Κλαυθμώνος, μια συμβολική ονομασία που απέκτησε το 1878 και διατηρεί μέχρι σήμερα, παρά το γεγονός ότι από το 1989 το επίσημο όνομά της είναι Εθνικής Συμφιλίωσης.
Της Χαράς Τσαναβάρα*
Η Ομόνοια είναι γνωστή για τα πολλά ονόματα που έχει αλλάξει, αλλά δεν πάει πίσω και η πλατεία Κλαυθμώνος, για την οποία φαίνεται ότι ο χρόνος έχει σταματήσει στο 1989. Τότε, μέσα στο «βαρύ» πολιτικό κλίμα της σκανδαλολογίας, είχε μετονομαστεί σε πλατεία Εθνικής Συμφιλίωσης, αλλά δεν «πέρασε» στους πολίτες. Ηταν μάλιστα τα όγδοα «βαφτίσια» της…
Το 1833, στο πρώτο πολεοδομικό σχέδιο των Κλεάνθη-Σάουμπερτ, ήταν η πιο σημαντική πλατεία στο βόρειο άκρο της πρωτεύουσας, αλλά έναν χρόνο αργότερα ο Κλέντσε, που ανέλαβε να κάνει διορθώσεις με βάση τα παράπονα των μεγαλοϊδιοκτητών γης, την ονόμασε πλατεία Αισχύλου.
Το 1835… υποβιβάστηκε σε κήπο των ανακτόρων, αφού ο Οθωνας επέλεξε τρία γειτονικά αρχοντικά στην ανατολική πλευρά, επί της σημερινής οδού Παπαρρηγοπούλου, για να εγκατασταθεί με τους αυλικούς του. Με πρωτοβουλία της Αμαλίας, που ήταν γνωστή για την αγάπη της στο πράσινο, ήταν ο πρώτος φυτεμένος χώρος της πρωτεύουσας. Διέθετε ψηλά δέντρα, κυρίως φοίνικες και λεύκες, αλλά και ξύλινο φράχτη για να μην μπαίνουν οι κοινοί θνητοί…
Η πλατεία με τα πολλά ονόματα
Αποδείχθηκε άλλη μια προσωρινή ονομασία, καθώς στην απέναντι πλευρά της κατασκευάστηκε το Νομισματοκοπείο και η πλατεία πήρε το όνομά του ώς το 1838. Τότε άλλαξε σε πλατεία 25ης Μαρτίου, αφού σε αυτήν οργανώθηκε με καθυστέρηση ο πρώτος επίσημος εορτασμός της εθνικής επετείου. Ούτε και αυτή η ονομασία μακροημέρευσε, αφού με την εκθρόνιση του Οθωνα έγινε πλατεία Δημοκρατίας και το 1862 μετονομάστηκε σε Οικονομικών, λόγω του υπουργείου που είχε εγκατασταθεί στο κτίριο του Νομισματοκοπείου.
Το 1878 πήρε το όνομα πλατεία Κλαυθμώνος και μάλιστα από τον Δημήτριο Καμπούρογλου. Ο σπουδαίος μελετητής της νεότερης ιστορίας της Αθήνας έγραφε τότε χρονογραφήματα στην εφημερίδα «Εστία». Καθισμένος ένα μεσημέρι σε ένα από τα καφενεία της πλατείας, οι κεραίες του έπιασαν τους κλαυθμούς υπαλλήλων του υπουργείου Οικονομικών, οι οποίοι τότε και ώς το 1909 δεν ήταν μόνιμοι και απολύονταν κάθε φορά που άλλαζε η κυβέρνηση!
Περιέγραψε τους Παυσανίες, όπως ονόμασε τους υπαλλήλους που περίμεναν το χαρτί της απόλυσης, αλλά και τους Θεσιθήρες, αυτούς που εποφθαλμιούσαν τον διορισμό τους στο υπουργείο. Βάζοντας τίτλο «Ο Κήπος του Κλαυθμώνος» αναδείχθηκε σε έβδομο «νονό» της πλατείας, αλλά και στον πιο… ανθεκτικό στον χρόνο.
Στη γωνία της Σταδίου με την οδό Δραγατσανίου ώς το 1956 υπήρχε ένα αρχοντικό. Το αποτύπωσε μισογκρεμισμένο ο καθηγητής του Πολυτεχνείου και ακαδημαϊκός Παύλος Μυλωνάς (1915-2005) στο βιβλίο του «Η νεοκλασική Αθήνα», χωρίς όμως να αναφέρει τον τότε ιδιοκτήτη του ακινήτου, για τον οποίο διαφωνούν οι μελετητές της αρχιτεκτονικής ιστορίας της πρωτεύουσας. Οι περισσότεροι συγκλίνουν στον πολιτικό και τραπεζίτη Κωνσταντίνο Καραπάνο, αλλά όλοι συμφωνούν ότι στα μέσα της δεκαετίας του 1950, οπότε και θεσπίστηκε ο νόμος της αντιπαροχής, το νεοκλασικό κατεδαφίστηκε.
Παραπέμπει σε αρχαίο ναό
Το ακίνητο είχε περάσει στην ιδιοκτησία του Δημοσίου, το οποίο ανέθεσε τα σχέδια της νέας οικοδομής στον Ανδρέα Πλουμιστό (1897-1962). Είχε σπουδάσει αρχιτεκτονική στο Μόναχο, όπου εργάστηκε για μικρό διάστημα πριν εγκατασταθεί στην Αθήνα. Υπήρξε για πολλά χρόνια προϊστάμενος της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου Αθηναίων και του υπουργείου Διοικήσεως Πρωτευούσης.
Από αυτές τις θέσεις υλοποίησε τις προσθήκες στο δημαρχείο της πρωτεύουσας και σχεδίασε δημόσια κτίρια, με πιο σημαντικό αυτό της Σιβιτανιδείου Σχολής της Καλλιθέας. Ανέλαβε επίσης αρκετές ιδιωτικές οικοδομές, από τις οποίες ξεχωρίζει το μέγαρο Μποδοσάκη, στη λεωφόρο Αμαλίας.
Είναι έργο του 1948 το οποίο έχει πολλές αρχιτεκτονικές συγγένειες με το γωνιακό συγκρότημα της πλατείας Κλαυθμώνος, που είναι μεταγενέστερο, καθώς η αρχιτεκτονική μελέτη του υποβλήθηκε το 1956. Παραπέμπουν και τα δύο σε αρχαίο ναό με τις εσοχές που υπάρχουν σε όλους τους ορόφους και έχουν διαμορφωθεί σε μπαλκόνια που στηρίζονται σε κολόνες και οι τοίχοι τους έχουν βαφτεί στο χρώμα της πορφύρας.
Το οκταώροφο μέγαρο στη συμβολή της Σταδίου με τη Δραγατσανίου έχει κι αυτό τη δική του ενδιαφέρουσα προϊστορία. Οταν άρχισε να κατασκευάζεται, είχε ήδη μεταβιβαστεί στην Εκκλησία, με βάση τη συμφωνία του Σεπτεμβρίου του 1952, όπως αποτυπώνεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Το Δημόσιο παραχώρησε 163 ακίνητα, τα πιο πολλά στο κέντρο της Αθήνας, του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, με αντάλλαγμα εκκλησιαστικά κτήματα σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Από τότε ώς σήμερα, το Δημόσιο παραμένει ενοικιαστής του ακινήτου της πλατείας Κλαυθμώνος, αφού από τότε σε αυτό στεγάζονται οι κεντρικές υπηρεσίες του υπουργείου Εσωτερικών. Τα 2.700 τετραγωνικά του δεν επαρκούν και γι’ αυτό έχουν από χρόνια ενοικιαστεί άλλα δέκα κτίρια στην ευρύτερη περιοχή. Με βάση στοιχεία του 2013, τότε το συνολικό ενοίκιο έφτανε τα 15 εκατ. ευρώ τον χρόνο, γι’ αυτό είχαν γίνει προτάσεις για στέγαση του υπουργείου σε κτίριο του Δημοσίου, αλλά το σχέδιο ξεχάστηκε.
1. Το άγαλμα
Το 1989, μέσα στη λαίλαπα της σκανδαλολογίας, η πλατεία Κλαυθμώνος πήρε το τελευταίο επίσημο όνομά της. Μετονομάστηκε σε πλατεία Εθνικής Συμφιλίωσης, όνομα που δεν υιοθετήθηκε από τους πολίτες. Τότε τοποθετήθηκε το ορειχάλκινο άγαλμα που δεσπόζει στο κέντρο της. Απεικονίζει τρεις ανθρώπινες μορφές που είναι εναγκαλισμένες και φέρει την υπογραφή του γλύπτη Βασίλη Δωρόπουλου. Γεννημένος το 1942 στη Μεσοποταμία της Καστοριάς, εγκαταστάθηκε πολύ νέος στο Παρίσι, όπου σπούδασε στην περίφημη Beaux Arts και δούλεψε αποσπώντας σπουδαίες διακρίσεις.
2. Τα τείχη
Ενδιαφέρον έχουν και οι… υπόγειες ιστορίες της πλατείας. Το 1972, η τότε δημοτική αρχή της Αθήνας, που είναι ο ιδιοκτήτης του χώρου, παραχώρησε ένα μέρος της για να κατασκευαστεί χώρος στάθμευσης σε κατασκευαστική κοινοπραξία, η οποία θα χρηματοδοτούσε το έργο και θα είχε την εκμετάλλευσή του για 24 χρόνια. Κατά τις εκσκαφές αποκαλύφθηκαν τμήματα του Θεμιστόκλειου τείχους. Είναι ένα έργο με πολλά οικονομικά παρατράγουδα, όπως και πολλά της περιόδου της δικτατορίας, το οποίο ώς σήμερα παραμένει άλλη μια ιστορία για… κλάματα.
3. Ο Καραπάνος
Τα σχέδια του αρχοντικού Κ. Καραπάνου (1840-1914) αποδίδονται στον στρατιωτικό μηχανικό Α. Θεοφιλά. Ο αρχικός ιδιοκτήτης του ακινήτου είχε γεννηθεί στην Αρτα, που τότε ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είχε τσιφλίκια στην ευρύτερη περιοχή και ήταν ιδιαίτερα πιεστικός στους αγρότες, οι οποίοι μετά την απελευθέρωση της Ηπείρου έλεγαν χαρακτηριστικά «ο Τούρκος έφυγε, αλλά έμεινε ο Καραπάνος».
Φωτο: Μάριος Βαλασόπουλος
Πηγή: https://www.efsyn.gr/
