Διατηρητέες ως προς τη χρήση τους κηρύχθηκαν οι δύο εμβληματικές κινηματογραφικές αίθουσες «Αττικόν» και «Απόλλων» στην οδό Σταδίου, οι οποίες παραμένουν κλειστές παρόλο που είχαν διασωθεί από τους εμπρησμούς του Φεβρουαρίου του 2012, λόγω του «εμφύλιου» ανάμεσα σε δύο κοινωφελή ιδρύματα που σέρνεται σχεδόν 30 χρόνια! Η απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής αποτελεί «ασπίδα» απέναντι στα σχέδια για δημιουργία mall με πολυώροφο υπόγειο γκαράζ στο σημαντικότερο ελεύθερο ακίνητο στο κέντρο της Αθήνας. Εκτιμάται ότι αυτός είναι ο βασικός λόγος που ολόκληρο το νεοκλασικό συγκρότημα έχει αφεθεί στην τύχη του…
Το ρολόι του χρόνου μοιάζει να έχει κολλήσει στη νύχτα της 12ης Φεβρουαρίου 2012 για το ιστορικό κτιριακό συγκρότημα στη διασταύρωση της Σταδίου με τη Χρήστου Λαδά. Λαμαρίνες περιβάλλουν τα απομεινάρια του εμπρησμού, καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μέρος του πεζοδρομίου προς την πλευρά της Σταδίου, ενώ επί της Χρήστου Λαδά έχουν μπει και στον δρόμο, κρύβοντας παγίδες για τα διερχόμενα οχήματα, που ευτυχώς είναι λίγα.
Ο εμπρησμός έπληξε κυρίως το γωνιακό κτίριο, ενώ άφησε αλώβητους τους δύο κινηματογράφους, «Αττικόν» και «Απόλλων», αφού οι ζημιές περιορίστηκαν στις εισόδους τους και στα εκδοτήρια εισιτηρίων. Η αποκατάστασή τους είναι εύκολη υπόθεση και θα μπορούσαν να έχουν ανοίξει τις πύλες τους από χρόνια. Ας όψεται όμως ο «εμφύλιος» ανάμεσα σε δύο κοινωφελή ιδρύματα που εμπλέκονται στο προνομιούχο ακίνητο.
Οι απαντήσεις στις απορίες επιβάλλουν ένα σύντομο flash back στις ρίζες των ιδιοκτητών του μεγαλύτερου μέρους του οικοδομικού τετραγώνου που εκτείνεται μεταξύ των οδών Χρήστου Λαδά, Σταδίου και Παπαρρηγοπούλου, καθώς και της πλατείας Καρύτση. Πρόκειται για τρία «τζάκια» της αθηναϊκής κοινωνίας στα τέλη του 19ου αιώνα, που συγκροτούσαν οι οικογένειες Δεκόζη, Βούρου και Ευταξία. Γενάρχης θεωρείται ο Σταμάτιος Δεκόζης-Βούρος (1792-1881), με ρίζες από τη Χίο και πλούσια επιχειρηματική δραστηριότητα στη Βιέννη και την Κωνσταντινούπολη, ο οποίος το 1833 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Εναν χρόνο αργότερα ολοκληρώθηκε το αρχοντικό του, που διασώζεται επί της οδού Παπαρρηγοπούλου στην ανατολική πλευρά της πλατείας Κλαυθμώνος. Ηταν ένα από τα πρώτα και μεγαλύτερα της πρωτεύουσας, γι’ αυτό επιλέχθηκε για να φιλοξενήσει τον Οθωνα, μαζί με το παρακείμενο νεοκλασικό της ίδιας οικογένειας, στα οποία τώρα λειτουργεί το Μουσείο της Πόλης των Αθηνών.
Στην ιδιοκτησία της οικογένειας, υπό μορφή ιδρύματος, παραμένει έως σήμερα και το προνομιούχο ακίνητο στους αριθμούς 19-21 της Σταδίου, που φτάνει μέχρι τη διασταύρωση με την οδό Χρήστου Λαδά.
Στα σπλάχνα του κρύβει τους δύο ιστορικούς κινηματογράφους και κατασκευάστηκε σε τρεις φάσεις. Η αρχή έγινε με το γωνιακό διώροφο, που θεμελιώθηκε το 1870 και ολοκληρώθηκε το 1881.
Τα σχέδιά του υπογράφει ο Ερνέστος Τσίλερ και συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο ενδιαφέροντα δημιουργήματα του Γερμανού αρχιτέκτονα, που εκείνη την εποχή σχεδόν μονοπωλούσε την κατασκευή μεγάρων.
Διαθέτει περίτεχνο γωνιακό πύργο και μοναδικής τεχνικής στολίδια σε όλα τα ανοίγματα της πρόσοψης. Εχει ενδιαφέρον ότι από την αρχή προοριζόταν για ενοικίαση, στεγάζοντας πρώτα το νεοσύστατο υπουργείο Οικονομικών και αργότερα εμπορικές χρήσεις.
Στον κήπο του, το 1914, κατασκευάστηκε στην αρχή το κινηματοθέατρο «Αττικόν», με αρχιτέκτονα τον τότε κυρίαρχο Αλέξανδρο Νικολούδη (1874-1944), που επενέβη και στο αρχικό κτίριο του Τσίλερ στο οποίο πρόσθεσε πολλά νεομπαρόκ στοιχεία. Ανοιξε πανηγυρικά τις πύλες του τον Δεκέμβριο του 1916 και σύσσωμος ο Τύπος της εποχής το υποδέχθηκε με διθυραμβικές περιγραφές.
«Είναι η μεγαλυτέρα, τελειοτέρα και πολυτελεστέρα όλων των εν Αθήναις, εν γένει της Ανατολής και των πλείστων της Ευρώπης αιθουσών» έγραψε η εφημερίδα «Αθήναι». Το σχετικό δημοσίευμα επικεντρώνεται στην απίστευτη ομορφιάς οροφή της κεντρικής αίθουσας, η οποία διέθετε 750 βελούδινα καθίσματα στην πλατεία και άλλα 200 στα θεωρεία της. Οι πρωτιές της διαδέχονταν η μια την άλλη.
Το 1929 παρουσίασε την πρώτη ομιλούσα ταινία και τέσσερα χρόνια αργότερα αποκάλυψε την ομορφιά του σταδιακά μειούμενου συστήματος φωτισμού, που σηματοδοτούσε την έναρξη της προβολής, ενώ το 1955 απέκτησε την πρώτη cinemascope οθόνη. Ζημιές είχε υποστεί από ενθουσιώδεις θεατές κατά την προβολή του διαχρονικού «Love me tender» με πρωταγωνιστή τον Ελβις Πρίσλεϊ, ενώ υπήρξε στόχος επιθέσεων κατά τα Ιουλιανά.
Στη διάρκεια της Κατοχής, όπως και άλλες κινηματογραφικές αίθουσες του κέντρου της Αθήνας, είχε επιταχθεί και προέβαλλε ταινίες με γερμανικούς και ιταλικούς υπότιτλους για τη διασκέδαση των κατοχικών δυνάμεων.
Το 1960, στους υπόγειους χώρους του ακινήτου, που ώς τότε στοιβάζονταν τα Γενικά Αρχεία του Ελληνικού Κράτους, προστέθηκε ο κινηματογράφος «Απόλλων», που σχεδίασε ο αρχιτέκτων Κ. Βουτσινάς και είχε σαφώς πιο λιτή διακόσμηση από το «Αττικόν». Φιλοξένησε όμως σπουδαίες ταινίες της εποχής, καθώς η εκμετάλλευσή της είχε παραχωρηθεί στην τότε πανίσχυρη «Σκούρας Φιλμ».
Τελευταίος ιδιοκτήτης του ακινήτου ήταν ο πολιτικός και φίλος της τέχνης Λάμπρος Ευταξίας (1905-1996), δισέγγονος του Σταμάτη Δεκόζη-Βούρου από την πλευρά της μητέρας του.
Ηταν αυτός που ίδρυσε το Μουσείο της Πόλης των Αθηνών, με διαχειριστή το Ιδρυμα Δεκόζη-Βούρου. Το προικοδότησε με τη διαθήκη του, ορίζοντας ότι θα λαμβάνει το 40% των εσόδων του Ιδρύματος Βούρου-Ευταξία, στο οποίο έχει αφήσει τη μεγάλη περιουσία του.
Από τον πρώτο όμως χρόνο τα δύο ιδρύματα ήρθαν σε σύγκρουση και το δεύτερο διεκδικεί με δικαστικές προσφυγές τα οφειλόμενα, που αγγίζουν τα 30 εκατ. ευρώ.
1. Ασπίδα
Το ακίνητο στη διασταύρωση της Σταδίου με τη Χρήστου Λαδά έχει κριθεί διατηρητέο με διάταγμα του 1984, το οποίο όμως προστατεύει μόνον τις εξωτερικές όψεις του. Μετά τον εμπρησμό είχαν διαρρεύσει σενάρια για αξιοποίησή του με την κατασκευή mall και υπόγειου γκαράζ στη θέση των κινηματογράφων. Με την πρόσφατη ομόφωνη απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής, θωρακίζονται οι ιστορικές αίθουσες και ανοίγει ο δρόμος για την αναβίωση του «λαβωμένου» κτιρίου
2. Χορηγία
Η πρωτοβουλία για την προστασία των δύο κινηματογραφικών αιθουσών ανήκει στη δημοτική αρχή της Αθήνας. Το 2016 ο τότε δήμαρχος Γιώργος Καμίνης είχε επίσης μεσολαβήσει για να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι τα αντιμαχόμενα ιδρύματα και είχε εξασφαλίσει χορηγία από το Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» για το ζωντάνεμα του «κουφαριού». Οι… εχθροπραξίες όμως συνεχίστηκαν και είναι ενδεικτικό ότι τα ιδρύματα δεν έχουν συμφωνήσει ούτε στην καταβολή από την ασφαλιστική εταιρεία της αποζημίωσης για τις καταστροφές που έχει υποστεί το ιστορικό κτίριο!
3. Η «Marfin»
Το εκλεκτικιστικό κτίριο στη Σταδίου 23, δίπλα στο «λαβωμένο» συγκρότημα με τους δύο κινηματογράφους, ανήκε επίσης στην οικογένεια Δεκόζη-Βούρου. Είναι έργο του 1880 και σχεδιάστηκε επίσης από τον Τσίλερ. Εχει πουληθεί από δεκαετίες σε ιδιώτες και νοικιαζόταν για εμπορικές χρήσεις. Στέγαζε τα γραφεία της τράπεζας Marfin, όταν έγινε στόχος επίθεσης με μολότοφ τον Μάιο του 2010, που οδήγησε στον θάνατο τρεις εργαζόμενους. Εχει αποκατασταθεί από χρόνια και επαναλειτουργεί
Φωτογραφία ΑΠΕ / ΜΠΕ
*Πηγή: https://www.efsyn.gr
