Εκτός από κινηματογραφικό επίτευγμα, η τελευταία ταινία του Σαμ Μέντες, φαβορί πλέον στα Οσκαρ, σε κάνει να υποκλιθείς μπροστά στην ιδεολογία της
του Γιάννη Ζουμπουλάκη*
1917 (Αγγλία, 2019).
Πολεμικό δράμα του Σαμ Μέντες
Oύτε δευτερόλεπτο δεν σε αφήνει σε ησυχία η τελευταία ταινία του Σαμ Μέντες του «American beauty» και «Skyfall». Ένα κινηματογραφικό επίτευγμα με την κυριολεκτική έννοια του όρου, η ταινία είναι η καταγραφή της περιπέτειας δύο Βρετανών στρατιωτών (Ντιν Τσαρλς Τσάπμαν, Τζορτζ Μακέι) οι οποίοι στην Γαλλία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, έχουν την αποστολή παράδοσης ενός μηνύματος ζωτικής σημασίας, το οποίο θα έπρεπε να είχε ήδη παραδοθεί, οπότε και δεν υπάρχουν περιθώρια για κανενός είδους περιττολογία και φλυαρία.
Συν τοις άλλοις, ο γύρισε το «1917» μονοπλάνο, που δεν είναι ακριβώς ένα μονοπλάνο αλλά μερικά – αν και ο διαχωρισμός γίνεται τόσο γλυκά και ανεπαίσθητα που δεν το καταλαβαίνεις καν. Ο Γολγοθάς των δύο αποφασισμένων φαντάρων δίνει την ευκαιρία στον Μέντες να πλάσει μια τρομερή πολεμική ατμόσφαιρα, από αυτές που σπανίως βιώνουμε στο σινεμά: ο θεατής νιώθει ότι βρίσκεται μαζί με τους στρατιώτες, ανάμεσα στις σφαίρες, τις νάρκες, τις οβίδες και τους αρουραίους. Συγχρόνως, ο σκηνοθέτης υποκλίνεται με ευγένεια στους μεγάλους μάστορες του παρελθόντος όπως και του παρόντος. Η ταινία θα θυμίσει τους «Σταυρούς στο μέτωπο» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ (ιδίως το μονοπλάνο της αρχής στα χαρακώματα) αλλά με έναν τρόπο και την «Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν» του Στίβεν Σπίλμπεργκ. Το γεγονός είναι ότι και μόνον αυτή την ταινία να είχε γυρίσει στην ζωή του ο Μέντες, θα είχε αποκτήσει μια θέση ανάμεσα στους μεγάλους δημιουργούς του παγκόσμιου σινεμά. Η συνέχεια στα Οσκαρ, όπου υποψιάζομαι ότι θα κερδίσει τόσο το καλύτερης ταινίας, όσο και το φωτογραφίας (στις ίδιες κατηγορίες διακρίθηκε πριν από λίγο καιρό στις Χρυσές Σφαίρες). Βαθμολογία: 5
Το ψηλό κορίτσι (Beanpole, Ρωσία, 2019).
Κοινωνικό δράμα του Καντεμίρ Μπαλάγκοφ
Με το «Ψηλό κορίτσι», που δικαιότατα κέρδισε το πρώτο βραβείο στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα του περσινού φεστιβάλ Καννών ο Καντεμίρ Μπαλάγκοφ, από τις ισχυρές φωνές του νέου ρωσικού κινηματογράφου, μπαίνει στα βαθιά και φέρνει άψογα σε πέρας την αποστολή του. Βασισμένη σε ένα μπεστ σέλερ νομπελίστριας, το «Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας» της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς (εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ), η ταινία τοποθετείται στο Λένινγκραντ του 1945, την εποχή που η Σοβιετική Ένωση προσπαθούσε να ανασυγκροτηθεί μετά το τεράστιο πλήγμα του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου. Ο σκηνοθέτης ενδιαφέρεται να εξετάσει κυρίως την θέση της γυναίκας στον πόλεμο, οπότε παρακολουθούμε την παράλληλη ιστορία δύο γυναικών που εργάζονται νοσοκόμες και έχουν πολεμική εμπειρία. Η Ιλια (Βικτώρια Μιροσνιτσένκο) είναι πανύψηλη σαν καλάμι (ο πρωτότυπος τίτλος της ταινίας στα ρώσικα και τα αγγλικά) και το χαρακτηριστικό της είναι ότι παθαίνει ξαφνικές κρίσεις μπλακάουτ. Η Μάσα (Βασίλισσα Περελιγκίνα) από την οποία η Ιλυα εξαρτάται πλήρως, πατά γερά τα πόδια της στην γη και προσπαθεί να κτίσει από το μηδέν την ζωή της. Η πορεία τους μας κάνει κοινωνούς με ένα μεστό γυναικείο δράμα, μέσα από το οποίο παρακολουθούμε τις συνέπειες του πολέμου στον απλό, καθημερινό άνθρωπο. Η πόλη είναι κατεστραμμένη, οι άνθρωποι αποξενωμένοι, ο χρόνος μοιάζει ακίνητος, το μέλλον ζοφερό. Η ματιά του Μπαλάγκοφ είναι διεισδυτική και ο σχολιασμός του καίριος σε μια ταινία που επίσης θαυμάζεις για την σκηνογραφική της αρτιότητα, αφού κάθε τι εδώ, από έναν ματωμένο επίδεσμο, μέχρι μια εφημερίδα της εποχής, είναι επιλεγμένο με σχολαστική φροντίδα και προσοχή ακόμα και στην πιο ασήμαντη λεπτομέρεια.Βαθμολογία: 3 ½
Η ομορφιά της ύπαρξης (About endlessness, Σουηδία, 2019).
Δραματική αλληγορία του Ρόι Αντερσον.
Πριν από πέντε χρόνια, ο Σουηδός σκηνοθέτης Ρόι Αντερσον, κέρδιζε τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ Βενετίας για την ταινία του «Ένα περιστέρι έκατσε σε ένα κλαδί, συλλογιζόμενο την ύπαρξη του». Ηταν η τρίτη μιας σειράς ταινιών (προηγούνταν οι «Τραγούδια από τον δεύτερο όροφο» και «Εμείς οι ζωντανοί») που με πολύ ευφάνταστο τρόπο και μια κινηματογράφηση που παρέπεμπε περισσότερο στις εικαστικές Τέχνες, ασχολούνταν με την μοναξιά, την αποξένωση και την ανάγκη επικοινωνίας του σύγχρονου ανθρώπου. Η δύναμη αυτών των ταινιών ήταν πάντα και αυτή η παράξενη αίσθηση χιούμορ (μαύρου φυσικά) που τις διέκρινε. Παρόμοιας αισθητικής –πλάνα που θυμίζουν πίνακες του Εντουαρντ Χόπερ αλλά και άλλων ζωγράφων- είναι και η «Ομορφιά της ύπαρξης» που επίσης κέρδισε βραβείο στο φεστιβάλ Βενετίας του 2019, για την σκηνοθεσία της. Μερικά παραδείγματα αρκούν για να βρεθούμε αμέσως στο ονειρικό- εφιαλτικό «σύμπαν» της: ένας σύγχρονος Ιησούς ανεβαίνει μια ανηφόρα κουβαλώντας τον Σταυρό του μαρτυρίου υπό τις αποδοκιμασίες του όχλου. Ένα ζευγάρι γονέων θρηνεί πάνω από τον τάφο του γιου του που σκοτώθηκε στον πόλεμο. Ενας αλκοολικός ιερέας εξομολογείται τους εφιάλτες του στον ψυχίατρο. Οπως πάντα, ο Αντερσον σε σκλαβώνει με την διεισδυτική, εικαστική ματιά, το οξύ χιούμορ και τον μινιμαλισμό του (μέτρησα 37 πλάνα όλα κι όλα), όμως η αλήθεια είναι αυτή την φορά δεν λέει κάτι που δεν έχει ήδη πει στις τρεις προηγούμενες ταινίες του. Βαθμολογία: 3 ½
Corpus Christi (Πολωνία, 2019).
Δραματική του Γιαν Κομάσα
Η παραδοξότητα που προκύπτει από αυτήν την εξίσου ενδιαφέρουσα ταινία (η οποία πολύ φοβάμαι ότι θα περάσει απαρατήρητη δίπλα στον ισχυρό ανταγωνισμό), είναι ότι ο νεαρός, πρώην κατάδικος που χωρίς καλά καλά να καταλάβει πώς πήρε την θέση του ιερέα στο χωριό όπου υποτίθεται βρίσκεται για να δουλέψει ως ξυλουργός, αποδεικνύεται εξαιρετικός σε αυτή την «ψεύτικη» δουλειά, ακριβώς επειδή την πιστεύει. Ο Ντάνιελ (Μπάρτοζ Μπελένια), που θέλησε να μπει σε ιερατική σχολή αλλά το σκοτεινό παρελθόν του δεν του το επέτρεψε, έχει αυτό το σπάνιο χάρισμα της επικοινωνίας με τον κόσμο όταν βρίσκεται στο Ιερό. Τα λόγια του γεμίζουν ξανά την εκκλησία, γίνεται ο σταρ της περιοχής και όλα αυτά, μέσα στο ψέμα.
Κάποια στιγμή η αλήθεια θα βγει μπροστά, όμως το ερώτημα που ο Κομάσα έχει θέσει, παραμένει εκεί, αφήνοντας τον κάθε θεατή να το σκεφτεί και να το διαχειριστεί όπως εκείνος θέλει. Ομορφος, στρωτός κινηματογράφος, διακρίνεται από μια σκηνοθετική σταθερότητα που εντυπωσιάζει αλλά και από έναν θαυμάσιο πρωταγωνιστή, ο οποίος κρατά στις πλάτες του ολόκληρη την ταινία χωρίς ποτέ να επιτρέψει να του ξεφύγει το παραμικρό. Βαθμολογία: 3
Προβάλλονται επίσης:
η απαράδεκτη ταινία τρόμου «Η κατάρα» («The grundge», ΗΠΑ, 2019) του Νίκολας Πέσε, τα κινούμενα σχέδια «Η βασίλισσα του χιονιού», ρωσικό κινούμενο σχέδιο παραγωγής 2012 και «Ούπς ο Νώε έφυγε» (διεθνής συμπαραγωγή 2015), το ντοκιμαντέρ του Θανάση Σκρουμπέλου για την Μακρόνησο «Η νύχτα του Αγι’ Αντώνη (Μακρόνησος Β11) και η κομεντί του Αγγελου Σπάρταλη «Στα εννιά» που αφορά την «επίθεση» της Αθήνας από την επιδημία των Airbnb.
Βαθμολογία 5: εξαιρετική, 4: πολύ καλή, 3: καλή, 2: ενδιαφέρουσα, 1: μέτρια, 0: απαράδεκτη
*Ο Γιάννης Ζουμπουλάκης είναι κριτικός κινηματογράφου στην εφημερίδα
το ΒΗΜΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ
