Το εντυπωσιακό με τους «Ελληνικούς χορούς» του Νίκου Σκαλκώτα (1904-1949) δεν είναι απλώς ότι πρόκειται για το μόνο έργο του συνθέτη που μέχρι τον πρόωρο θάνατό του έγινε ουσιαστικά αποδεκτό στην Ελλάδα. Η ρυθμική και ηχοχρωματική τους ποικιλία, το εύληπτο ιδίωμά τους και οι ευφάνταστοι τρόποι ενσωμάτωσης του παραδοσιακού υλικού στη γλώσσα του μοντερνισμού εξηγούν τη διάδοση των «Ελληνικών χορών»στο αθηναϊκό κατεστημένο της εποχής. Ωστόσο, τέτοια στοιχεία εντοπίζονται σε αρκετούς Ευρωπαίους συνθέτες των λεγόμενων «Εθνικών Σχολών».
Για του λόγου το αληθές, οι «Ελληνικοί χοροί»θα παρουσιαστούν το επόμενο Σαββατοκύριακο 23, 24/10 στην Εθνική Λυρική Σκηνή και μάλιστα χορογραφημένοι: από την Πατρίσια Απέργη στο πρώτο μέρος της παράστασης (που έχει τίτλο «Εθνική ενηλικίωση» και από τους RootlessRoot, δηλαδή τη Λίντα Καπετανέα και τον Γιόζεφ Φρούτσεκ, στο δεύτερο (με τίτλο «inality». Η παράσταση είναι μέρος ενός διπτύχου που περιλαμβάνει την όπερα «Δέσπω»του Παύλου Καρέρ, σε σκηνοθεσία Γιώργου Νανούρη.
Εχοντας μελετήσει συστηματικά το έργο του Σκαλκώτα, ο Γιάννης Σαμπροβαλάκης ανέλαβε τη μεταγραφή των «Ελληνικών χορών» για ορχήστρα εγχόρδων: ο συνθέτης προόριζε το έργο για συμφωνική ορχήστρα, όμως η πανδημία επέβαλε μικρότερο σχήμα. Ακολουθήθηκαν οι κανόνες της «στιλιστικής ενορχήστρωσης» που προϋποθέτει άρτια γνώση των χαρακτηριστικών ενός συνθέτη, ώστε να τα επαναλάβει. Στην περίπτωση του Σκαλκώτα υπήρξε μια ακόμα δυσκολία: «Δεν υιοθετεί την πρώτη σκέψη ως τελική» λέει ο Γιάννης Σαμπροβαλάκης. «Ο κανόνας στον Σκαλκώτα είναι η ανατροπή, όχι το συνηθισμένο, το τετριμμένο, το μπανάλ».
Το δίπτυχο «Δέσπω – Ελληνικοί χοροί»εντάσσεται στο πλαίσιο των εορτασμών της Λυρικής για τη 200ετηρίδα της Ελληνικής Επανάστασης. «Είναι μια πολύ μεγάλη ευκαιρία» σημειώνει ο Γιάννης Σαμπροβαλάκης, «να δοκιμαστούν σε πραγματικές συνθήκες έργα αυτής της θεματολογίας, που συνήθως δεν εντάσσονται στο ρεπερτόριο. Η “Δέσπω” είναι ένας τίτλος σε κάποιο βιβλίο· και τι έγινε; Αν δεν το δεις στη σκηνή, δεν μπορείς να το αξιολογήσεις. Ειδικά για τους “Ελληνικούς χορούς”, επιβεβαιώνεται ότι πρόκειται για ένα ασύλληπτης αισθητικής αριστούργημα. Ενδιαφέρον επίσης είναι ότι πρόθεση του συνθέτη δεν ήταν να χορευτεί το έργο. Το έγραψε για αίθουσα συναυλιών, για να μυηθεί το κοινό στον τρόπο επεξεργασίας του και έπειτα να ακούσει πιο πολύπλοκα δικά του έργα. Το ότι παρουσιάζουμε τους “Ελληνικούς χορούς” για πρώτη φορά χορογραφημένους σε ενιαία παράσταση, από δύο χορογράφους που η φαντασία τους έχει οργιάσει, αποκαλύπτει μια άλλη διάσταση του έργου».
