Το Brexit βοήθησε τον Μπόρις Τζόνσον να αναλάβει το υψηλότερο αξίωμα της Βρετανίας. Ωστόσο, τα τρία ταραχώδη χρόνια πρωθυπουργίας του αποκάλυψαν το κόστος της απόφασης αυτής. Η αποχώρηση, όμως, της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προκαλέσει τέτοια οικονομική και διπλωματική ζημία στη χώρα, που δεν είναι εύκολο να «ξεχαστούν» με την παραίτησή του.
Η ιδέα, όμως, του Brexit ως η «κινητήριος δύναμη» για την αναδιάταξη της βρετανικής κοινωνίας έληξε μόλις ο Τζόνσον ανακοίνωσε την παραίτησή του, την Πέμπτη.
Κάποιοι από τους παλιούς υποστηρικτές του πρωθυπουργού διαισθάνθηκαν αυτή την αλλαγή του πολιτικού κλίματος. Αποχωρώντας από την καγκελαρία την Τρίτη, ο Ρίσι Σούνακ έγραψε ότι «ο λαός μας πρέπει να γνωρίζει ότι, εάν κάτι είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό, τότε δεν είναι αληθινό». Η δήλωση αυτή είναι εντυπωσιακή για έναν πολιτικό, ο οποίος πέρασε το μεγάλο μέρος των τελευταίων έξι ετών εκθειάζοντας τις ευκαιρίες που προσφέρει στη Βρετανία το «διαζύγιό» της με τον μεγαλύτερο εμπορικό της εταίρο, υποβαθμίζοντας, παράλληλα, το κόστος της απόφασης αυτής.
Πράγματι, το κίνημα του Brexit βασίστηκε στο να λέει στον κόσμο πράγματα που, ακόμη και τότε, ήταν πολύ καλά για να είναι αληθινά. Η εκστρατεία για το δημοψήφισμα του 2016 περιλάμβανε απλοϊκά συνθήματα σχετικά με τα μετρητά για την Εθνική Υπηρεσία Υγείας, απορρίπτοντας τις ανησυχίες που προέκυπταν με τη δικαιολογία ότι έχουν ως σκοπό να «προκαλέσουν φόβο». Μετά την ψηφοφορία, οι υποστηρικτές του Brexit πίεζαν για τον σκληρότερο δυνατό χωρισμό, ενώ επιτίθεντο σε όσους υποπτεύονταν ότι εμπόδιζαν τους στόχους τους: όχι μόνο αντίπαλους πολιτικούς, αλλά και δημόσιους υπαλλήλους, διπλωμάτες, δικαστές, στελέχη επιχειρήσεων, επενδυτές, ακαδημαϊκούς και δημοσιογράφους. Κι ενώ το κόστος του διαζυγίου του Brexit δεν ήταν εύκολο να αγνοηθεί, οι υποστηρικτές του επέρριπταν ευθύνες σε διάφορους άλλους παράγοντες, όπως η πανδημία του κορωνοϊού και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Για να είμαστε ξεκάθαροι, το Brexit δεν είναι ο λόγος που ο Τζόνσον αναγκάστηκε να παραιτηθεί μόλις δυόμισι χρόνια μετά από την ηχηρή εκλογική του νίκη. Το φταίξιμο ανήκει εξ ολοκλήρου στον πρώην δήμαρχο του Λονδίνου και στον χαοτικό τρόπο διακυβέρνησής του. Οργάνωσε πάρτι στο γραφείο του, τα οποία παραβίαζαν τους κανόνες lockdown για τον περιορισμό του κορωνοϊού στη χώρα – κανόνες που η ίδια η κυβέρνηση είχε καταρτίσει – και προώθησε σύμμαχό του ο οποίος αντιμετώπιζε κατηγορίες για σεξουαλική παρενόχληση – κατηγορίες που ο Τζόνσον γνώριζε πολύ καλά. Τα σκάνδαλα αυτά συνέβαλαν στο να χάσει ο Τζόνσον το μεγαλύτερο πολιτικό του πλεονέκτημα: τη δημοτικότητά του στους ψηφοφόρους.
Tο Brexit ενίσχυσε το αίσθημα δυσφορίας. Οι εμπορικές διαφορές έφεραν τη Βρετανία αντιμέτωπη με πολύ υψηλότερο πληθωρισμό και βραδύτερη οικονομική ανάπτυξη σε σχέση με άλλες ανεπτυγμένες χώρες – το Γραφείο Ευθύνης του Προϋπολογισμού του Ηνωμένου Βασιλείου εκτιμά ότι οι βρετανικές εισαγωγές και εξαγωγές θα μειωθούν, μακροπρόθεσμα, κατά 15%. Η κυβέρνηση ξεκίνησε να καταρτίζει νόμους, με σκοπό να ακυρώσει τμήματα της εμπορικής συμφωνίας με την ΕΕ, μόλις 18 μήνες μετά την υπογραφή της συμφωνίας από τον Τζόνσον.
Όσοι ευελπιστούν ότι θα πάρουν τη θέση του Τζόνσον θα πρέπει να προσπαθήσουν σήμερα πολύ σκληρά, ώστε να αποταχθούν αυτής της υστεροφημίας. Η επιστολή παραίτησης του Σουνάκ προσφέρει ορισμένα σχετικά με τις αξίες που ο ίδιος και οι αντίπαλοί του θα ενστερνιστούν: σοβαρότητα, ικανότητα, ειλικρίνεια. Παρόλο που ορισμένοι πραγματικοί υποστηρικτές του Brexit ίσως συνεχίσουν τις εκστρατείες για το όραμα του Τζόνσον, δύσκολα θα δούμε κάποιον από τους επίδοξους πρωθυπουργούς να καυχιέται ότι βοήθησε να «πραγματοποιηθεί το Brexit».
Αντ’ αυτού, ο επόμενος ηγέτης θα πρέπει να «παλέψει» με τα δύσκολα ερωτήματα που ο Τζόνσον προσπαθούσε με κάθε τρόπο να αποφύγει: πώς να επιλύσει το αδιέξοδο σχετικά με τη Βόρεια Ιρλανδία, εάν θα παρεκκλίνει περαιτέρω από τους κανονισμούς της ΕΕ, εάν θα μειώσει τους φόρους ή θα αυξήσει τις δαπάνες. Εν τω μεταξύ, ο εκλογικός συνασπισμός που συγκρότησε ο Τζόνσον, το 2019, ίσως και να κατακερματιστεί.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η μελλοντική βρετανική κυβέρνηση θα επιδιώξει να ανατρέψει το Brexit. Ακόμη και το Εργατικό Κόμμα της αντιπολίτευσης έχει αποκλείσει την επανένταξη της χώρας στην ΕΕ. Η Βρετανία θα πρέπει να μάθει να ζει με τις οικονομικές συνέπειες της αποχώρησής της, η παραγωγικότητα της οποίας, μέχρι το τέλος του 2021, είχε ήδη μειωθεί κατά 5% και οι επενδύσεις της κατά 14%, σύμφωνα με τον Τζον Σπρίνγκφορντ από το Κέντρο Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης. Το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι το Brexit θα αποτελέσει μία δυσάρεστη πραγματικότητα που θα πρέπει να διαχειριστεί, όπως συμβαίνει με την ατμοσφαιρική ρύπανση ή το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών.
Η πολιτική ιδέα του Brexit, ωστόσο, δεν υφίσταται πια. Η παρέμβαση του Τζόνσον στο δημοψήφισμα ήταν καταλυτική στο να επιτευχθεί όλη αυτή η υποστήριξη του λαού στην αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Η χαοτική θητεία του, όμως, υποβάθμισε την ιδέα του Brexit ως την ενιαία αυτή δύναμη για την αλλαγή της Βρετανίας. Η παραίτηση του Τζόνσον από το αξίωμα του πρωθυπουργού αποτελεί την αρχή του τέλους του Brexit.
REUTERS BREAKINGVIEWS
