Μια «ανατρεπτική ανάγνωση» από Αμερικανίδα αρχαιολόγο
«Η ζωφόρος του Παρθενώνα ενσωματώνει μία από τις υπέρτατες αξίες των αρχαίων Αθηνών: τη θυσία για το συλλογικό καλό». Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που επισήμανε η Αμερικανίδα αρχαιολόγος Τζόαν Κόνελι, στην παρουσίαση του βιβλίου της «Το αίνιγμα του Παρθενώνα», που έγινε πρόσφατα παρουσία του Αμερικανού πρέσβη κ. Πιρς, στο αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης. Στη μελέτη της αυτή, η δρ Κόνελι υποστηρίζει μια νέα, αν μη τι άλλο, πολύ ενδιαφέρουσα ερμηνεία των παραστάσεων της ζωφόρου που κοσμεί ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία του παγκόσμιου πολιτισμού.
Επί δύο και πλέον αιώνες η κρατούσα άποψη για τα εικονιζόμενα στη ζωφόρο του Παρθενώνα είναι πως πρόκειται για την πομπή των Παναθηναίων, την περίφημη γιορτή της αρχαίας Αθήνας που διεξαγόταν προς τιμήν της προστάτιδας θεάς της πόλης. Αν και η θεωρία αυτή παρουσιάζει διάφορα προβλήματα, τα οποία διάφοροι ερευνητές έχουν κατά καιρούς επισημάνει, βρίσκεται ακόμη σε ισχύ, ελλείψει κάποιας πιο ικανοποιητικής ερμηνείας.
Εκτός αυτού, όπως χιουμοριστικά επισήμανε και ο διακεκριμένος καθηγητής Αγγελος Χανιώτης στην παρουσίαση, η αμφισβήτηση της παραπάνω παραδοχής μοιάζει για πολλούς περίπου με αμφισβήτηση των Ευαγγελίων.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η κ. Κόνελι, βοηθούμενη και από την ερμηνεία ενός παπύρου που ανακαλύφθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’60, προτείνει με το βιβλίο της κάτι καινούργιο: «Η πομπή της ζωφόρου δεν είναι αυτή των Παναθηναίων του 5ου π.Χ. αιώνα.
«Αντιθέτως, το τελετουργικό που εικονίζεται στις πλάκες της και κορυφώνεται στο ανατολικό τμήμα πάνω από την είσοδο του ναού είναι αυτό της θυσίας της κόρης του μυθικού βασιλιά της Αθήνας Ερεχθέα, ο οποίος προχώρησε σε αυτή την τραγική πράξη προκειμένου να σώσει την πόλη από τους ξένους εισβολείς, ακολουθώντας τη συμβουλή του δελφικού χρησμού».
Στηρίζοντας αυτή της την άποψη, η κ. Κόνελι παρουσίασε αρκετά στοιχεία –αναλύονται λεπτομερέστατα στο βιβλίο– που συνηγορούν υπέρ της εκδοχής του μύθου του Ερεχθέα και είναι εναντίον εκείνης της, σύγχρονης με τον Περικλή, πομπής των Παναθηναίων.
Οπως είναι φυσικό, η θεωρία της εικόνας μιας ανθρωποθυσίας πάνω στο μνημείο-απαύγασμα του πολιτισμού, παρ’ όλα τα (λογικότατα) επιχειρήματα υπέρ της, δεν είναι εύκολο να γίνει δημοφιλής – ακριβώς αυτό το γεγονός, άλλωστε, σχολιάστηκε και από κάποιους παρευρισκόμενους.
Οπως, ωστόσο, τόνισε η αρχαιολόγος, η εδώ θυσία δεν έχει καμία σχέση με τις ανθρωποθυσίες που συναντάμε σε άλλους πολιτισμούς. «Το ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα των Αθηναίων βασίζεται στην αρχή της θυσίας του κάθε ατόμου για το καλό του συνόλου. Και ο γενεαλογικός μύθος του Ερεχθέα και της γυναίκας του Πραξιθέας, που θυσιάζουν την κόρη τους, δείχνει ακριβώς αυτή την ενότητα που ένιωθαν οι Αθηναίοι τόσο με τον τόπο τους όσο και με τις αξίες των ηρώων προγόνων τους».
Δεν γνωρίζουμε αν η θεωρία της δρος Κόνελι, η οποία παρεμπιπτόντως δήλωσε ένθερμα την υποστήριξή της στην επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα υπό τη σκέπη του Μουσείου της Ακρόπολης, θα υιοθετηθεί τελικά κάποια στιγμή ως επίσημη. Αρκετοί ακαδημαϊκοί, όπως ο κ. Χανιώτης, αλλά και άλλοι από το εξωτερικό φαίνεται να έχουν πειστεί ήδη. Σε αυτή την περίπτωση πάντως, αρκετά μουσεία της Ευρώπης θα πρέπει να αλλάξουν τα ταμπελάκια τους…
Του ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΧΑΡΜΠΗ-ΠΗΓΗ:www.kathimerini.gr
