Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο της πρόσφατης, προσεγμένης, ανθολογίας «Austerity measures» του σημαντικού εκδοτικού οίκου Penguin, με πρωτοβουλία και επιμέλεια της νεοελληνίστριας καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, Karen Van Dyck:
«Εδώ, για πρώτη φορά, είναι τα καλύτερα γραπτά που αναδύθηκαν από την αξιοσημείωτη δημιουργική ζύμωση της δεκαετίας της κρίσης στην Ελλάδα. Στα ‘‘Μέτρα Λιτότητας’’ συγκεντρώνονται ποιήματα με βάθος και πρωτοτυπία που ξαφνιάζει […].
Στον εν λόγω τόμο η Van Dyck ανθολογεί 47 ποιητές (και 2 πεζογράφους), διαφορετικών ηλικιών (όλοι κάτω των πενήντα πάντως), που έχουν ή δεν έχουν δημοσιεύσει συλλογές, τους οποίους μάλιστα κατηγοριοποιεί αδρά σε ομάδες–με κριτήρια γεωγραφικά, αλλά και βάσει των επιρροών που χαρακτηρίζουν τα γραπτά τους.
Η έκδοση είναι δίγλωσση, περιέχει τις αποδόσεις 28 μεταφραστών και–παρά τις όποιες, λίγες, αστοχίες–παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον, ευρύ φάσμα της σύγχρονης ποιητικής παραγωγής στην Ελλάδα (και όχι αποκλειστικά έργα Ελλήνων).
Εκείνο, όμως, που κυρίως ομαδοποιεί τα 135 ποιήματα και σύντομα πεζά της ανθολογίας είναι πως έχουν γραφτεί την τελευταία δεκαετία–τη δεκαετία της κρίσης.
«Μέσα στη γενικότερη μιζέρια και τον χαμό, [βρίσκεις] νέα ποίηση παντού, τέτοιων διαστάσεων και ποικιλίας που δεν ταιριάζει εύκολα ούτε στη μία ούτε στην άλλη πλευρά του ιδεολογικού ρήγματος», δηλώνει η επιμελήτρια στον βρετανικό Guardian και συμπληρώνει πως αυτή η ανθολογία δεν αποτελεί απλώς μάρτυρα της δύσκολης πραγματικότητας στην Ελλάδα τού σήμερα αλλά «προσφέρει νέους τρόπους για να φανταστεί κανείς ριζικά διαφορετικές πραγματικότητες».
Από τα πιο λυρικά ποιήματα του Σταμάτη Πολενάκη ώς τη μοντέρνα, συμβολική γραφή της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη και από την υπαινικτική γραφή του Κυριάκου Σιφυλτζόγλου ώς τις πυκνές ανησυχίες του Στάθη Μπαρούτσου ή τους αντλούμενους από την ιστορία της τζαζ στίχους του Γιάννη Λιβαδά (για να αναφέρω μερικά ενδεικτικά παραδείγματα), οι τρόποι, οι προσεγγίσεις, οι αναφορές και η στόχευση διαφέρουν ριζικά.
Ανακινούν, όμως, δυο μείζονα ζητήματα. Πρώτα, εκείνο της απήχησης και αναγνωρισιμότητας (της δυνατότητας ενός «ανοίγματος») της ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής εκτός των στενών ορίων της χώρας και της γλώσσας μας. Υστερα, της αποτύπωσης και κατανόησης της κρίσης μέσα από τη γραφή. Η ίδια η Van Dyck, μάλιστα, εγείρει αυτά τα ζητήματα και στην εισαγωγή του τόμου.
Σε ό,τι αφορά το άνοιγμα της πρόσφατης λογοτεχνικής παραγωγής–και παρά τις εγγενείς δυσκολίες σε μια χώρα όπου παρέχεται μηδενική υποστήριξη για αυτό–η συγκυρία της τελευταίας δεκαετίας έχει στρέψει μέρος του διεθνούς ενδιαφέροντος στην ελληνική κοινωνία, άρα και στη λογοτεχνική παραγωγή της.
Με τον φόβο πάντα πως μπορεί να κατευθυνθεί το ενδιαφέρον αυτό σε ρηχά, πρόχειρα γραπτά περί κρίσης και μιζέριας, δεν παύει αυτό να αποτελεί μια πρώτη πρόσκληση. Σε ό,τι αφορά τη λογοτεχνική αποτύπωση της κρίσης, νομίζω πως η ανά χείρας ανθολογία δίνει μια πειστική απάντηση.
Ακόμη κι αν η επιλογή μιας ποιητικής ανθολογίας για την κρίση έγινε με τη λογική πως η ποίηση τείνει να συνομιλεί με το τώρα, να απαιτεί μικρότερους χρόνους επώασης, να είναι πιο δηκτική και πιο αποκαλυπτική εν μέσω ζέουσας πραγματικότητας, τα ίδια τα ποιήματα εδώ το διαψεύδουν.
Δεν υπάρχουν ευθείες ή καταγγελτικές αναφορές, δεν βρίσκει κανείς ευκολίες ή ρηχούς συναισθηματισμούς. Κι όσο κι αν η ανθολογία είναι ετερογενής και κάπως άνιση, διαβάζεται ως ουσιαστικό αντίμετρο στην κρίση.
Σε κάθε περίπτωση, το «Austerity measures» μπορεί να καταφέρει κάτι που, σήμερα ειδικά, είναι αναγκαίο: να περιγράψει στο διεθνές κοινό την «ελληνική εμπειρία» της τελευταίας δεκαετίας με όρους που δεν απηχούνται στα διεθνή (και εγχώρια) πρωτοσέλιδα.
Με τρόπο πυκνό, που είναι άλλωστε ο τρόπος της ποίησης, να παρουσιάσει την ειλικρινή εκδοχή του κλισέ «η κρίση ως ευκαιρία», όπου το ζέον είναι το προσωπικό, το οικογενειακό, το τοπικό, το ζήτημα της ταυτότητας ως εσωτερικός ή εξωτερικού μετανάστη, το ζήτημα της ύπαρξης εντός ενός κόσμου που αλλάζει διαρκώς–δηλαδή η πολιτική έξω από την πολιτική.
Του Ακη Παπαντώνη από το http://www.efsyn.gr/
Οι αναδημοσιεύσεις Άρθρων Γνώμης , δεν απηχούν κατ’ ανάγκη και τις απόψεις της Ομάδας foroline-ADC.
