Κατά καιρούς εμφανίζονται στον Τύπο (αθηναϊκό ημερήσιο αλλά και επιστημονικό) μεγάλοι και «φτασμένοι» αρχιτέκτονες, οι οποίοι εκφράζουν κάποιες ιδέες.
Αυτό από μόνο του δεν είναι κακό, ακόμη και αν οι ιδέες αυτές είναι απ’ αρχής λάθος. Κατά διαβολικές συμπτώσεις όμως, μετά από τέτοια δημοσιεύματα, ακολουθεί κάποια νομοθετική ρύθμιση με ολέθρια αποτελέσματα.
Για να είμαι σαφέστερος:
* Το 1966 στο 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, ο τότε διευθυντής του υπουργείου Δημοσίων Εργων Προκόπης Βασιλειάδης επέμενε ότι η Αθήνα θα σωθεί όταν ελαφρυνθεί η πίεση για ανοικοδόμηση στο ήδη βεβαρημένο κέντρο της και πρότεινε να μεταφερθεί η οικοδομική δραστηριότητα στα προάστια.
Πολλοί είχαμε αντιδράσει τότε έντονα, μεταξύ των οποίων και ο καθηγητής Α. Αραβαντινός, λέγοντας ότι το πρόβλημα του κέντρου δεν είναι η οικοδόμηση, αλλά η οικοδόμηση με απαράδεκτα υψηλούς συντελεστές δόμησης (Σ.Δ.).
Ενα χρόνο μετά, όταν ήλθε η χούντα, αμέσως σχεδόν εξέδωσε το Ν.Δ. 395/68 με το οποίο αυξάνονταν οι Σ.Δ. κατά 30% σε όλη τη χώρα, με αποτέλεσμα να πολυκατοικιοποιηθεί κάθε γωνιά της χώρας, χωριά και πόλεις, και η Αθήνα να χάσει την πράσινη ζώνη που την περιέβαλλε, τα προάστια, και να μεταβληθεί σε μια ομογενή μάζα μπετόν και ασφάλτου.
Μετά τη χούντα, το 1978, ο Στ. Μάνος μείωσε τους συντελεστές, αλλά η ζημιά είχε γίνει, (και ο Μάνος έχασε και τη βουλευτική του έδρα στις επόμενες εκλογές!).
Την ίδια εποχή κυκλοφορούσαν απόψεις, σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να αυξηθεί ο ακάλυπτος στα οικόπεδα και σε αντάλλαγμα να εξαντληθεί ο Σ.Δ. στο ύψος σε περισσότερους ορόφους, μάλιστα προτεινόταν ως «κίνητρο» η αύξηση του Σ.Δ. Τους είχαμε πει ότι το κακό είναι στους ήδη υψηλούς Σ.Δ., και στο ίδιο Ν.Δ. (395/68), θεσπίστηκε και η «ελευθέρα σύνθεσις», η οποία εξειδικεύτηκε στον Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό του 1973 που περιλάμβανε διατάξεις «ελευθέρας συνθέσεως» με αύξηση υψών και προσαυξημένο ως κίνητρο τον Σ.Δ.
Το αποτέλεσμα μπορείτε να το δείτε στα Κάτω Πατήσια, σε συγκρότημα γνωστού τότε επιχειρηματία κατασκευαστή, και αλλού.
Γύρω στα τέλη της δεκαετίας του ’70, εμφανίστηκε γνωστός αρχιτέκτων, ο οποίος με άρθρο του στα «Τεχνικά Χρονικά» υποστήριξε ότι το αντίδοτο στη μονοτονία της πολυκατοικίας είναι το ελεύθερο ύψος με αντίστοιχη αυξομείωση της κάλυψης, και ταυτόχρονα πρότεινε την κατάργηση της υποχρεωτικής οικοδομικής γραμμής,Η σωτήρια αυτή ιδέα πέρασε στον ΓΟΚ του 1985 και το αποτέλεσμα είναι ξανά ότι με μια υποχώρηση 1-1,5 μέτρο της οικοδομικής γραμμής κερδίζεται ένας έως δύο όροφοι που τώρα βγαίνουν πάνω από το επίπεδο των πολυκατοικιών, και φυσικά με απεριόριστη θέα (σε βάρος των γειτόνων τους) και σημαντική αύξηση στις τιμές πώλησης -από αυτούς τους δύο τελευταίους ορόφους βγάζει ο επιχειρηματίας το κόστος κατασκευής και όλα τα άλλα καθαρό κέρδος του! Και η Αθήνα ουσιαστικά ανέβηκε 1-2 ορόφους περισσότερο.
Την ίδια εποχή, (ήταν η εποχή που είχε πεταχτεί από την κυβέρνηση τόσο ο Τρίτσης, όσο και ο παπανδρεϊκός «σοσιαλισμός»), εμφανίζονται άλλες «φαεινές ιδέες»: τα μπαλκόνια είναι πολύ στενά (1/10 του πλάτους της οδού, όριζε ο ΓΟΚ), η Ελλάδα είναι μεσογειακή χώρα και έχει ανάγκη το ύπαιθρο και άλλα ηχηρά παρόμοια.
Το αποτέλεσμα ήταν η θέσπιση στον ΓΟΚ του 1985 του άρθρου 11 για τους γνωστούς «ημιυπαίθριους» με τους οποίους σε μια αγαστή άτυπη και προφανώς παράνομη «συμφωνία» κατασκευαστών και υπουργείου, ουσιαστικά αυξήθηκε κατά 40% ο Σ.Δ., το θέμα είναι γνωστό και πρόσφατο, η απλή παρατήρηση είναι σωστά να πληρώσουν οι παρανομούντες ιδιοκτήτες, οι παρανομήσαντες κατασκευαστές όμως γιατί να μένουν στο απυρόβλητο; (γιατί αυτή ήταν η «συμφωνία», κτίστε τους και εγώ δεν βλέπω…).
Κατά καιρούς, και τώρα μετ’ επιτάσεως και κατά συρροήν (και αυτό είναι το ανησυχητικό) εμφανίζονται οι απόψεις ότι τα ψηλά κτήρια θα δώσουν αναπνοή και πράσινο στην Αθήνα.
Μας ήρθαν και αυτόκλητοι σωτήρες, καθηγητές και φοιτητές γνωστού πανεπιστημίου των ΗΠΑ και άλλοι, που πρότειναν «μέτωπο πύργων» στην παραλιακή κ.ά. Τελευταία είναι και οι εμφανιζόμενες απόψεις του γνωστού αρχιτέκτονα ειδικευμένου στα ψηλά κτήρια, με το… προωθημένο σλόγκαν «γκρεμίστε τις πολυκατοικίες και χτίστε ουρανοξύστες», οι οποίες πρέπει να σημειωθεί ότι έλαβαν ευρεία και επαινετική δημοσιότητα, έκθεση σε γνωστό μουσείο κ.ά.
Αν αυτό μου το έλεγε ένας δευτεροετής φοιτητής μου, το λιγότερο θα τον έστελνα για τον Σεπτέμβρη, αλλά να το λέει ώριμος αρχιτέκτων (ή και ωριμότατος, νομίζω μεγαλύτερος από μένα στην ηλικία, τον είχα και επιμελητή ως φοιτητής), δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω με τον συνάδελφο κ. Χριστοφιλόπουλο στο άρθρο του στην «Ελευθεροτυπία» της 15ης Ιουνίου 2010.
Δεν είναι δυνατόν να μην γνωρίζει ο αρχιτέκτων των υψηλών κτηρίων ότι για να γκρεμίσεις μια πολυκατοικία, πρέπει να αποζημιώσεις τα κτισμένα τετραγωνικά της στους ιδιοκτήτες της, είτε σε χρήμα δι’ απαλλοτριώσεως είτε σε είδος, δηλαδή σε νέα τετραγωνικά στους νέους πύργους. Αποτέλεσμα: η δεύτερη περίπτωση είναι ταυτόσημη με εκείνες του ΓΟΚ του 1973, δεν μας φθάνει η πυκνότητα, θα την έχουμε και σε μεγαθήρια τώρα (επαναλαμβάνω, δείτε τα τέρατα στα Κάτω Πατήσια ΝΑ του σταθμού των ΗΣΑΠ και θα δείτε πού οδηγεί η φωτισμένη πρόταση των πύργων). Για την πρώτη περίπτωση, αν έχουμε χρήματα για τέτοιας κλίμακας απαλλοτριώσεις, ας το κάνουμε και ας μετατρέψουμε κάποια οικοδομικά τετράγωνα σε πάρκα όχι με ψηλούς πύργους, αλλά με ψηλό πράσινο.
Πέραν τούτων, και επειδή στην απάντησή του («Ελευθεροτυπία» 6.7.10) αναφέρθηκε ο αρχιτέκτονάς μας στην Ευρώπη, θα ήθελα να τονίσω την πολύ μεγάλη οικοδομική δραστηριότητα την τελευταία δεκαετία σε ευρωπαϊκές πόλεις σε πύργους, και στο σημείο αυτό θέλω να κάνω μερικές επισημάνσεις για να έχουμε και ένα συμπέρασμα:
Ανεξάρτητα αν συμφωνώ ή διαφωνώ με τους πύργους, στις ευρωπαϊκές πόλεις ο συνολικός Σ.Δ. της περιοχής των πύργων δεν ξεπερνά το 1.0 σε σχέση με το 3,5-4,7 που ισχύει στην Αθήνα, στο Αμστερνταμ, στο Ρότερνταμ, στο Ελσίνκι, στη Βιέννη, κτίζονται τερατώδη συγκροτήματα, αλλά τουλάχιστον σε περιοχές που μπορούν να έχουν ύψη αλλά όχι υψηλούς Σ.Δ., και αυτό γίνεται κατά κανόνα εκτός πόλεως -υπάρχουν στην Αθήνα περιοχές εντελώς άκτιστες που θα μπορούσαν να αποκτήσουν πύργους με συνολικό Σ.Δ. κάτω του 1.00; Αυτό θα σήμαινε με απλή αριθμητική ότι οι πύργοι είναι εντεταγμένοι σε ένα πάρκο μερικών χιλιάδων στρεμμάτων σε μια πόλη που ο συνολικός Σ.Δ. είναι ήδη γύρω στο 1 και όχι στο 5.
Και για να προλάβω μερικούς έξυπνους που θα πουν «ωραία, το Ελληνικό έχει 4.500 στρέμματα, να βάλω και δυο πύργους»: σ’ αυτό είμαστε κάθετα αντίθετοι· το Ελληνικό, και κάθε εναπομείνας άκτιστος χώρος στο Λεκανοπέδιο, είναι πολύ κάτω του ελάχιστου ορίου επιφάνειας πρασίνου που αναλογεί στο Λεκανοπέδιο. Η μόνη ελάχιστα διορθωτική πολιτική θα ήταν «κάθε δημόσιος χώρος, πρώην αεροδρόμια (Τατόι, Ελληνικό, Ελευσίνα), πρώην βιομηχανικές περιοχές (Δραπετσώνα κ.ά.), πρώην στρατόπεδα (Γουδή, Χαϊδάρι, Διονύσου, Αγ. Αναργύρων…) να μετατραπεί σε οργανωμένο πυκνό και υψηλό πράσινο μήπως και καταφέρουμε να αναστρέψουμε τα ποσοστά πρασίνου» (1-2 τ.μ. ανά κάτοικο στην Αθήνα σε σχέση με 20, 40, 60 στη Βιέννη, το Αμστερνταμ, το Ελσίνκι).
Δεύτερο, υπάρχει άραγε backround στις κινήσεις αυτές, υπέρ των υψηλών πύργων; Υπήρχε, όπως αποδείχτηκε στους Νόμους από το 1968 ώς το 1985 το ισχυρό lobby των κατασκευαστών.
Μήπως τώρα τα πράγματα είναι χειρότερα και τα backround δεν είναι ο «πολυκατοικιτζής της γειτονιάς μας», αλλά κάποιοι επιχειρηματικοί τραπεζικοί και άλλοι όμιλοι, όπως στην περίπτωση της Δραπετσώνας; («Ελευθεροτυπία» 6.7.10). Θα το δούμε στην επόμενη κίνηση του υπουργείου Περιβάλλοντος…
Αναδημοσίευση από την Ελευθεροτυπία, της Παρασκευής 6 Αυγούστου 2010
με τίτλο “Τα ψηλά κτήρια, η επόμενη καταστροφή της Αθήνας” .(Η παρένθεση (οι «σωτήρες- αρχιτέκτονες) είναι προσθήκη-σχόλιο από την ομάδα του foroline)
* Ομότιμος καθηγητής Ε.Μ. Πολυτεχνείου
Οι αναδημοσιεύσεις Άρθρων Γνώμης , δεν απηχούν κατ’ ανάγκη και τις απόψεις της Ομάδας foroline.
