Ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής είναι ο επόμενος μάρτυρας. Από την αρχή της κατάθεσής του υποστήριξε ότι δεν υπήρχε δόλος από την πλευρά των κατηγορουμένων , ενώ δεν παρέλειψε να επιρρίψει ευθύνες και στον Ελευθέριο Βενιζέλο:
του Γιώργου Καραγιάννη-www.imerodromos.gr
« Δεν φρονώ ότι η πολιτική , η οποία εγένετο , εγένετο εκ δόλου και εκ προθέσεως δια να μειωθεί το έδαφος της Επικρατείας προς προστασίαν του Βασιλέως Κωνσταντίνου εν Ελλάδι (…) Νομίζω ότι η κακή τύχη των εθνικών υποθέσεων προήλθεν εκ του λόγου ότι ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος επέστρεψεν εις την Ελλάδα άνευ της συγκαταθέσεως των Δυνάμεων. Την γνώμην δε ταύτην είχον και προ των εκλογών. Αλλ’ οφείλω να είπω ότι υπεύθυνοι της ελεύσεως του Βασιλέως Κωνσταντίνου εις την Ελλάδα δεν είναι μόνον οι κατηγορούμενοι. Παρά τον θαυμασμόν , τον οποίον έχω δια τα εξωτερικά μεγαλουργήματα του κ. Βενιζέλου και παρ’ όλην την υπερηφάνειαν την οποίαν αισθάνομαι ότι απετέλεσα μέλος των κυβερνήσεών του των εφαρμοσασών την πολιτικήν αυτήν , οφείλω να είπω ότι το κεφαλαιωδέστερον λάθος του καθεστώτος, ας είπωμεν του κ. Βενιζέλου – διότι είχεν αποθάνει ο Βασιλεύς Αλέξανδρος – κεφαλαιωδέστατον λάθος, το να επιτρέψη την θέσιν του Βασιλικού ζητήματος εις τας εκλογάς (…) Δεν είναι δυνατόν ν’ αποκρύψη τις ότι ο πόθος της πλειοψηφίας του Ελευθέρου Κράτους ήτο κεκηρυγμένος υπέρ της επανόδου του Βασιλέως Κωνσταντίνου , επομένως η θέσις και η επίτρεψις του ζητήματος τούτου ήτο εκ των κεφαλαιωδών λαθών της εσωτερικής πολιτικής του κ. Βενιζέλου».
Ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής , υπουργός του Ελευθερίου Βενιζέλου και φιλελεύθερος έως το 1914 , έγινε πρωθυπουργός μετά την επάνοδο του Γεωργίου Β΄ το 1935 και παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το θάνατο του τον Απρίλιο του 1936. Άχρωμος αστός πολιτικός. Οι νεώτεροι τον έμαθαν περισσότερο από το έξοχο τραγούδι του Μάρκου Βαμβακάρη «Όσοι γεννούν πρωθυπουργοί όλοι τους θα πεθάνουν» ( «… την πούλεψε κι ο Δεμερτζής, πάει κι ο Βενιζέλος») παρά από τα πολιτικά πεπραγμένα του.
Πρόεδρος: Ο πόθος του Λαού που είπατε , εστηρίζετο εις γνώσιν του Λαού περί των συνεπειών;
Δεμερτζής: Ουδέποτε εις τας μεγάλας πλειονοψηφίας των εργατικών τάξεων είναι δυνατόν να γνωρίζη τις ποίαι θα είναι αι διεθνείς συνέπειαι μιας τοιαύτης πράξεως. Οι λαοί κρίνουσιν εκ των συμπαθειών και εκ των παραδόσεων και εκ διαφόρων άλλων γεγονότων , τα οποία αποτελούν τον πόθον του Λαού (…) Κυρίως θεωρώ υπεύθυνον της επανόδου τον Κωνσταντίνον , διότι ουδέποτε επιτρέπεται εις Βασιλέα εκδιωχθέντα υπό των Μεγάλων Δυνάμεων, ουδέποτε επιτρέπεται να επανέλθη εις τον τόπον εάν προηγουμένως δεν εξασφαλίσουν την συγκατάθεσιν των Δυνάμεων , άνευ της οποίας είναι απολύτως αδύνατον να ευδοκιμήση ένας τοιούτος αγών…».
Οι στρατιώτες εξεγείρονται
Ο υποστράτηγος Αθανάσιος Εξαδάκτυλος, επιτελικός αξιωματικός που κατέθεσε μετά τον Δεμερτζή , συνελήφθη λίγες ώρες μετά την κατάθεσή του και οδηγήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Στην κατάθεσή του αναφέρεται στην κατάσταση των στρατιωτικών τμημάτων μετά την ήττα με αφορμή τις ερωτήσεις που δέχθηκε για την διαταγή η οποία εκδόθηκε στις 21 Αυγούστου 1922 όταν η συντριβή ήταν επί θύραις και η κυβέρνηση των Αθηνών καθώς και η διοίκηση της Στρατιάς προσπαθούσαν να αποτρέψουν τη διάλυση του στρατού ενώ παράλληλα για να κατευνάσουν την οργή των στρατιωτών απέλυσαν ορισμένες ηλικίες . Σύμφωνα με το κατηγορητήριο η διαταγή αυτή ουσιαστικά αποτελούσε κείμενο γενικής αποστρατεύσεως και εγκαταλείψεως της Μικράς Ασίας (σ.σ. την υπέγραφαν οι κατηγορούμενοι Ν. Θεοτόκης ως υπουργός Στρατιωτικών και Ν. Στράτος ως υπουργός Εσωτερικών).
Εξαδάκτυλος: … Ήτο μια διαταγή , η οποία είχε σκοπόν να προλάβη την διαρροήν και αργότερον κατόπιν των αναγκών και των περιστάσεων , αι οποίαι καθημερινώς μετεβάλλοντο, θα εδίδομεν διαταγάς. Δεν ήτο διαταγή γενικής αποστρατεύσεως.
Πρόεδρος: Εάν μετεδίδετο αυτή η διαταγή εις την Μικράν Ασίαν;
Θεοτόκης: Η διαταγή εβγήκεν εις τας 21 το εσπέρας. Έως ότου τυπωθή και να σταλή δεν ήτο τίποτε εν Ασία.
Πρόεδρος: Μια διαταγή πηγαίνει αστραπιαίως. Η επιβίβασις των τμημάτων μέχρι ποίας ημέρας παρετάθη;
Εξαδάκτυλος: Άμα ήρχισεν η επιβίβασις των κάπως συντεταγμένων μονάδων , μετεβλήθησαν αι διαταγαί, αίτινες μετεβάλλοντο διαρκώς.
Πρόεδρος: Έως πότε εξηκολούθησεν η επιβίβασις των τμημάτων;
Εξαδάκτυλος: 4-5 Σεπτεμβρίου. Έως τας 3 Σεπτεμβρίου υπήρχον τμήματα , τα οποία ημύνοντο και επροστάτευον τα επιβιβαζόμενα τμήματα.
Πρόεδρος: Νομίζετε ότι δεν θα επηρεάζοντο τα μαχόμενα τμήματα , όταν εμάνθανον ότι εξεδόθη διαταγή απολύσεως της ηλικίας των;
Εξαδάκτυλος: Δεν το νομίζω, διότι όσοι ήθελον να μείνωσιν έμενον. Δεν ήτο δυνατόν να γίνη τίποτε άλλο. Ήτο ζήτημα ανάγκης. Δεν ήτο διαταγή αποστρατεύσεως , ήτο διαταγή περισυλλογής των εκ της Μικράς Ασίας καταφθανόντων όχι συντεταγμένων τμημάτων (…) Σκοπός της διαταγής ήτο πώς οι φυγάδες – δεν εγράφη εις την διαταγήν φυγάδες , διότι ηθέλαμεν ν’ αποφύγωμεν την λέξιν- πως οι φυγάδες αυτοί, οι οποίοι θ’ απεβιβάζοντο να μη προβούν εις αταξίας.
Εξαδάκτυλος: Ήτο ζήτημα ανάγκης. Θα υπήρχε κανένα άλλο μέσον; Ούτε το όπλον του στρατιωτικού νόμου είχομεν , ίνα συγκρατήσωμεν τους ανθρώπους αυτούς. Τώρα όσον αφορά την συμμετοχήν του κ. Υπουργού των Εσωτερικών , σας προσθέτω το εξής: ότι οι αξιωματικοί , οι οποίοι διετάχθησαν να μεταβώσιν εις τα κέντρα αυτά, εζήτησαν να έχωσι κάποιαν ελευθερίαν ενεργείας και απητείτο η συνδρομή των αστυνομικών και διοικητικών Αρχών. Ετέθη εις τη διαταγήν ότι αι αστυνομικαί και διοικητικαί αρχαί τίθενται εις την διάθεσίν των , και παρέστη ανάγκη εις την διαταγήν αυτήν να τεθή και η υπογραφή του υπουργού των Εσωτερικών…
Κακοποιήσεις Ελλήνων μουσουλμάνων
Αποκαλυπτική για την κατάσταση του ηττημένου στρατού ήταν και η κατάθεση του επόμενου μάρτυρα Κλεάνθη Γεωργιάδη τμηματάρχη του υπουργείου Εσωτερικών.
Από την υποδοχή του βασιλιά Κωνσταντίνου στις 12 Ιουνίου 1920
Στράτος: Ώστε το όλον ζήτημα της ενεργείας μου, νομίζετε ότι ήτο συνθετικόν καλής καταστάσεως του Κράτους , ή αποσυνθετικόν της καταστάσεως;
Γεωργιάδης: Συνθετικόν καλής καταστάσεως. Ήκουσα τον κ. Στράτον να καταφέρεται κατά μέτρων ( σ.σ. κατά των αντιπάλων της κυβέρνησης) τα οποία είχε λάβει ο στρατηγός Κωνσταντινόπουλος ( σ.σ. ο φρούραρχος των Αθηνών) κατακρίνων αυτόν.
Στράτος: Ήθελον παρακαλέσει επίσης το εξής: Εάν ενθυμήσθε την 24ην-25ην Αυγούστου ελήφθη τηλεγράφημα της Γενικής Διοικήσεως Θράκης περί αθρόων λιποταξιών, αίτινες είχον λάβει χώραν εν Θράκη εκ της Μεραρχίας Σκαρλάτου. Εξακριβωθέντος ότι οι λιποτάκται αυτοί είχον διασπαρή εις την χώραν και εκακοποίουν πολίτας Ελληνας το γένος και Μουσουλμάνους, Έλληνας υπηκόους, εστάλησαν διαταγαί βιαίας συλλήψεως;
Γεωργιάδης: Εγράψατε την διαταγήν με τα χέρια σας. Εδιατάξατε απόσπασμα ιππικού να σταλή προς καταδίωξιν , και εστάλη διαταγή σας εις την Ανωτέραν Διοίκησιν Χωροφυλακής Θράκης υπ’ αριθμόν εμπιστευτικού πρωτοκόλλου , καθώς και εις το 4ον Σώμα Στρατού και εις την Γενικήν Διοίκησιν.
Ο φόβος για τους εξεγερμένους στρατιώτες
Στράτος: Επίσης αν ενθυμήσθε την 28ην Αυγούστου , ημέραν κατά την οποίαν ήμην παρητημένος μετά της όλης Κυβερνήσεως, ήλθον εις Πειραιά τρία ατμόπλοια , έν προ μεσημβρίας , έτερον το απόγευμα , έτερον την εσπέραν πλήρη στρατού ασυντάκτου, πυροβολούντος και διαταράσσοντος την τάξιν εν Πειραιεί και μετέβην εις Πειραιά.
Γεωργιάδης: Όταν ήλθεν το τηλεγράφημα αυτό μας ήλθεν καταρράκτης , διότι δεν εγνωρίζαμεν τι να κάμωμεν, διότι ήτο στρατός ασύντακτος, ο οποίος ηδύνατο να εκτραπή εις βιαιοπραγίας και δεν ήσαν στρατιώται εις Πειραιά να τους αναχαιτίσουν , και ομολογώ ότι κατήλθατε μόνος σας εις τον Πειραιά και ημποδίσατε την αποβίβασιν των στρατιωτών παρά τας αποδοκιμασίας των.
Στράτος: Γνωρίζετε αν προέβην εις αποκλεισμόν ιδιοχείρως;
Γεωργιάδης: Μάλιστα.
Στράτος: Γνωρίζετε αν η μετάβασίς μου εις τον Πειραιά εγένετο δια να εποπτεύσω εις την διανομήν των φύλλων αδείας ή ως υπουργός των Εσωτερικών να συντονίσω την ενέργειαν του αφοπλισμού;
Γεωργιάδης: Μάλιστα.
Στράτος: Είχον αρμοδιότητα να εποπτεύσω εις την διανομήν των αδειών;
Γεωργιάδης: Βεβαίως , διότι είναι ζήτημα τάξεως.
Στράτος: Η πράξις μου αύτη, την οποίαν εξετέλεσα , ήτο πράξις εκθέτουσα την κεφαλήν μου , εκθέτουσα με εις ένα τυχαίον κίνδυνον;
Γεωργιάδης: Ήτο πράξις , εκθέτουσα την κεφαλήν σας, όπως λέγετε.
Το βασιλικό παρακράτος
Ζουρίδης ( επαναστατικός επίτροπος): Παρ’ όλα αυτά τα χαρίσματα του κ. Στράτου , τα οποία αναγνωρίζω και εγώ, έχετε γνώσιν αν υπάρχει μία παρακυβέρνησις υπό τον κ. Κωνσταντινόπουλον και άλλα πρόσωπα, διαφόρους προέδρους διαφόρων συλλόγων , οι οποίοι έδρων εκ των παρασκηνίων;
Γεωργιάδης: Όσον εξηρτάτο από αυτόν τον εκτύπησεν. Ελάμβανε μέτρα αμέσως. Αλλά γνωρίζω ότι δεν εξηρτάτο από το Υπουργείον των Εσωτερικών.
Ζουρίδης: Έχετε γνώσιν ότι η παρακυβέρνησις αύτη είχε προκαλέσει τοιαύτην αγανάκτησιν και εις τας τάξεις των κυβερνητικών , ώστε ο διοικητής της Αναπληρωματικής Διοικήσεως υποστράτηγος Κούτσης και ο συνταγματάρχης Σπυρόπουλος , αρχηγός της καταδιώξεως , την είχον καταγγείλει εις την Κυβέρνησιν ;
«Εμπρός» 8 Νοεμβρίου 1922
Στράτος: Κατά το διάστημα αυτό δεν ήμην υπουργός.
Ζουρίδης: Και την είχον καταγγείλει και είχον παραιτηθή.
Γεωργιάδης: Έλαβον γνώσιν ανεπισήμως.
Ζουρίδης: Αυτή η τρομοκρατία , την οποίαν ήσκει αυτή η παρακυβέρνησις, υφίσταται και επί των ημερών του κ. Στράτου.
Γεωργιάδης: Όχι , δηλαδή εφ’ όσον έφθανον μέχρι της ακοής του τα ημπόδιζεν , αλλά δεν ηδύνατο να ενεργήση διότι δεν ήτο εις την δικαιοδοσίαν του.
Ζουρίδης : Δι’ ένα υπουργόν νέων αντιλήψεων , όπως θέλετε να εμφανισθή ο κ. Στράτος , δεν είναι κατάπτωσις να υπάρχη μία Κυβέρνησις τρομοκρατική, η οποία ν’ ασκή και δολοφονίας , προστατεύουσα τους αγνώστους δολοφόνους; Αυτή η παρακυβέρνησις εξακολουθούσε υφισταμένη. Επετρέπετο εις ένα άνθρωπον νέων αντιλήψεων να την ανέχεται;
Γεωργιάδης: Δεν ηξεύρω ποίοι ήσαν οι λόγοι , οι οποίοι τον ηνάγκασαν να μετάσχη της Κυβερνήσεως , αλλ’ υποθέτω , ότι ήθελε να δώση μίαν διέξοδον εις την κατάστασιν…
Η κυβέρνηση τελεί υπό παραίτηση
Tην ώρα που κατέθεταν οι τελευταίοι μάρτυρες υπεράσπισης στο Στρατοδικείο στο υπουργείο των Στρατιωτικών συνεδρίαζε το Υπουργικό Συμβούλιο παρουσία των μελών της Επαναστατικής Επιτροπής. Εκεί ο υπουργός Εξωτερικών Πολίτης παρουσίασε το κείμενο της απάντησης στο έντονο βρετανικό διάβημα για τη σωτηρία της ζωής των κατηγορουμένων. Στο κείμενο αναφερόταν ότι η τιμωρία των ενόχων δεν αποτελεί πράξη εκδίκησης αλλά δικαιοσύνης και βεβαίως δεν ικανοποίησε τον πρεσβευτή Λίντλεϊ όταν του επεδόθη.
Στη συνεδρίαση αποφασίστηκε ακόμη να κληθεί ο Ζαΐμης να δώσει μια οριστική και ξεκάθαρη απάντηση αν θα αναλάβει ή όχι την προεδρία της κυβέρνησης.
Έλληνες στρατιώτες κατά την επιστροφή τους από την Μικρά Ασία
Την επόμενη μέρα Κυριακή 6 Νοεμβρίου 1922 οι Πλαστήρας και Σακελλαρόπουλος εκ μέρους της Επαναστατικής Επιτροπής επικοινωνούν με τον Ζαίμη και του ζητούν να ξεκαθαρίσει τη θέση του προειδοποιώντας ότι αν συνεχιστεί η άρνησή του αλλά και οι αντιδράσεις υπουργών, τότε η Επαναστατική Επιτροπή θα προχωρήσει στο σχηματισμό νέας κυβέρνησης με στρατιωτικούς. Ο Ζαΐμης απαντά πως αφού η Επιτροπή κρίνει πως δεν τελείωσε ακόμη το έργο της «δεν κρίνει συμφέρον να αναλάβει την Κυβέρνησιν της χώρας « όπως ανέφερε η επίσημη ανακοίνωση. Από τη στιγμή εκείνη η κυβέρνηση ουσιαστικά τελεί υπό παραίτηση. Το επιβεβαιώνει και ο Κροκιδάς μιλώντας στους δημοσιογράφους.
Η ένσταση για διακοπή απορρίπτεται
Στις 9.30 το πρωί της Δευτέρας 7 Νοεμβρίου , έβδομη μέρα της δίκης με την έναρξη της συνεδρίασης η υπεράσπιση υπέβαλε ένσταση ζητώντας να διακοπεί η δίκη λόγω της απουσίας του ασθενούντος Γούναρη. Όπως είπε ο συνήγορος του Σωτηριάδης , αυτός θα σήκωνε το κύριο βάρος της υπεράσπισης της πολιτικής των αντιβενιζελικών κυβερνήσεων. Με αυτό το δεδομένο πρόσθεσε «αποβαίνει αδύνατος η απολογία και των άλλων κατηγορουμένων , η οποία θεμελιούται εις την πολιτικήν υπεράσπισιν του Γούναρη». Το Στρατοδικείο συνεδρίασε και απέρριψε το αίτημα της υπεράσπισης διότι όπως αναφέρεται στην ομόφωνη απόφασή του «η επ’ ακροατηρίω απολογία του εκ των κατηγορουμένων Δημ. Γούναρη αναπληρούται εκ της εν τη ανακρίσει τοιαύτης, εν συνδυασμώ προς τα εν τη δικογραφία έγγραφα συνεπώς, μη παραβλαπτομένης κατά την κρίσιν του Δικαστηρίου , της ορθής απονομής του ουσιαστικού δικαίου , ως εκ της επ’ ακροατηρίου ελλείψεως της απολογίας του περί ου πρόκειται κατηγορουμένου , η υπό κρίσιν ένστασις τυγχάνει απορριπτέα».
Η απολογία Χατζανέστη
Πρώτος κλήθηκε να απολογηθεί ο Γεώργιος Χατζανέστης. Όρθιος επί ώρες ο πρώην αρχιστράτηγος υπερασπίστηκε τον εαυτό του λέγοντας ότι μέσα σε μια κατάσταση διάλυσης έκανε το ανθρωπίνως δυνατόν για να αποτρέψει την καταστροφή: Κύριε Πρόεδρε, κύριοι Στρατοδίκαι! Μοι απηγγέλθη μία κατηγορία τόσον βαρεία , τόσον αποτροπαία, , ώστε ομολογώ ότι δεν θέλω να πιστεύσω ότι πρόκειται να απολογηθώ επί ταύτης. Αν δε δεν επρόκειτο περί ζητήματος σπουδαιοτάτου, μιας εθνικής συμφοράς, η οποία εκλόνισεν και συνεκίνησεν όλον τον Ελληνισμόν, θα σας έλεγον , κατόπιν των όσων το Δικαστήριον ήκουσε , των καταθέσεων των μαρτύρων και της ιδικής μου καταθέσεως: Κύριοι , κρίνατε, αποφασίσατε, δεν απολογούμαι, διότι είναι, ομολογώ, πολύ πικρόν, πολύ οδυνηρόν ν’ αναγκάζεται τις δι’ επιχειρημάτων ν’ αποδείξη ότι δεν είναι «Προδότης». Ουχ’ ήτον , παρά το τραγικόν της ώρας , αισθάνομαι μίαν ανακούφισιν , διότι την στιγμήν ταύτην την ανέμενον. Αν δε η Επανάστασις δεν με παρέπεμπε , θα εζήτουν εγώ αυτός να παραπεμφθώ, διότι ήθελον να φωτισθή αυτή η υπόθεσις , εις όλα αυτής τα σημεία…».
« Ακατάσχετος υποχώρησις, εμπρησμοί, ατιμώσεις, βιασμοί , σφαγαί»
Περιγράφοντας τις προσπάθειες που έκανε μετά την τουρκική επίθεση της 13ης Αυγούστου , να σταματήσει την άτακτη υποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων , ο Χατζανέστης διάβασε μια διαταγή του που εξέδωσε στις 19 Αυγούστου και στην οποία ανέφερε: « Ως να μην ήρκει η ακατάσχετος υποχώρησις, ήτις τείνει να μετατραπή εις φυγήν, εμπρησμοί , ατιμώσεις, βιασμοί, σφαγαί, συμπληρούσι την απαισίαν εικόνα. Οι φυγάδες πληθύνονται , η αποσύνθεσις επεκτείνεται (…) Οι δειλοί , οι άνανδροι, οι φυγάδες ας απέλθωσι συναποφέροντες μετ’ αυτών το αίσχος και την ατίμωσιν, αλλ’ οι πιστοί εις τον όρκον των , οι αληθείς άνδρες , οι Έλληνες όσοι και αν είναι να παραμείνωσιν εκεί ακλόνητοι μέχρι της ελεύσεως των εκ Θράκης και Β. Μετώπου αναμενομένων ενισχύσεων , διότι άλλως βαίνομεν ραγδαίως και αμετακλήτως προς τον όλεθρον και την καταισχύνην».
Και ο αρχιστράτηγος που πίστευε ότι έχει γυάλινα πόδια γι’ αυτό είχε καταφύγει και στη βοήθεια ψυχιάτρων ολοκλήρωσε την απολογία του λέγοντας:
« Διώκησα κύριοι 2 ½ μήνας, διώκησεν ο προκάτοχός μου 20 μήνας. Δεν νομίζετε , ότι επειδή απέθανεν εις τας χείρας μου η Μ. Ασία , είναι άδικον να κατηγορηθώ , και θα ήτο άδικον να κατηγορηθή ο τελευταίος ιατρός ενός πάσχοντος, εις τον οποίον έκαμε κακήν θεραπείαν ένας άλλος , και όταν ο τελευταίος αυτός ιατρός συνηθέστατα είναι και διασημότερος του προκατόχου του; Τι ήτο δυνατόν να γίνη; Όπου ήτο δυνατόν να γίνη τι , έγινε. Εις όλας τας εποχάς , κύριοι στρατοδίκαι, υπήρξαν στρατηγοί επιτυχόντες και στρατηγοί αποτυχόντες. Μεταξύ των πρώτων υπήρξαν δαφνοστεφείς , οι οποίοι έδρεψαν τας δάφνας , αλλά τας εφόρεσαν άλλοι. Υπήρξαν στρατηγοί δαφνοστεφείς , όλως ανεύθυνοι των επιτυχιών, όπως υπήρξαν και στρατηγοί ατυχείς , όλως ανεύθυνοι των ατυχιών. Νομίζω δε ότι δεν ημπορείτε να με κατατάξητε μεταξύ των τελευταίων ».
Και δευτερόλεπτα πριν γυρίσει στο εδώλιο των κατηγορουμένων είπε προς τους στρατοδίκες: «Αλλ’ αισθάνομαι την ανάγκην να σας είπω και κάτι τι , το οποίον πιέζει τα στήθη μου. Ουδεμία ποινή , ούτε η βαρυτέρα , δεν θα είναι οδυνηροτέρα από τους διαρκείς εξευτελισμούς και τας ταπεινώσεις και το μαρτύριον , το οποίον υφίσταμαι επί 1 ½ μήνα όχι μόνον ως άτομον, αλλά και ως αρχιστράτηγος ιδίως!»…
