Η Δίκη των Έξι (Θ’): Τα παζάρια για την τύχη των κατηγορουμένων συνεχίζονται

Δευτέρα 7 Νοεμβρίου 1922. Έβδομη μέρα συνεδρίασης του Στρατοδικείου.Mετά την απολογία του αρχιστρατήγου της Στρατιάς  Μικράς Ασίας Γ.Χατζανέστη ήρθε η σειρά του πρώην υπουργού Στρατιωτικών Ν. Θεοτόκη.

του Γιώργου Καραγιάννη-www.imerodromos.gr

Η απολογία του ήταν μικρότερη σε διάρκεια από αυτή του Χατζανέστη. Ο Θεοτόκης απάντησε σε ένα προς ένα στα σημεία του κατηγορητηρίου που τον αφορούσαν.

Στα δύο πρώτα , αυτά για τη διενέργεια του δημοψηφίσματος για την επαναφορά του βασιλιά Κωνσταντίνου και τη μη κατάληψη της Βορείου Ηπείρου περιορίστηκε να δηλώσει πως δεν ήταν υπουργός , δεν τα γνώριζε και δεν έχει ευθύνη. Επίσης αρνήθηκε ότι ως υπουργός Στρατιωτικών απέκλεισε από καίριες θέσεις ικανούς αξιωματικούς αντιπάλους των αντιβενιζελικών κυβερνήσεων. Υποστήριξε ακόμη ότι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος δεν παρενέβαινε στη διοίκηση της Στρατιάς Μικράς Ασίας. Στο σημείο αυτό η δίκη διεκόπη για το επόμενο πρωί.

 Παζάρια για την τύχη των κατηγορουμένων

Στο μεταξύ η κυβερνητική κρίση συνεχίζεται παράλληλα με τις διαβουλεύσεις και τα παζάρια για την τύχη των κατηγορουμένων. Ο Κροκιδάς μετά από κοινή συνεδρίαση του υπουργικού Συμβουλίου και των μελών της Επαναστατικής Επιτροπής, επισκέπτεται τον Αλέξανδρο Ζαίμη σε μια ύστατη αλλά ανεπιτυχή προσπάθεια να τον μεταπείσει. Η ανακοίνωση που εκδίδει το Γραφείο Τύπου της Επαναστατικής Επιτροπής αφήνει καθαρά να εννοηθεί πως το θέμα της κυβέρνησης  παραμένει ανοικτό. Ιδιαίτερα δραστήριος είναι εκείνη τη μέρα ο υπουργός Εξωτερικών . Ο Πολίτης επισκέπτεται στα ανάκτορα Τατοίου τον βασιλιά Γεώργιο Β΄, γιό του Κωνσταντίνου  και τον ενημερώνει για το περιεχόμενο της απάντησης στη βρετανική διακοίνωση. Δημοσιογραφικές πληροφορίες θέλουν τον Γεώργιο να σκέπτεται το ενδεχόμενο να παραιτηθεί.

Kατεβαίνοντας στην Αθήνα ο Πολίτης συναντάται με τον Bρετανό πρεσβευτή Λίντλει και αμέσως μετά βλέπει τον Πλαστήρα και τον πρόεδρο του Στρατοδικείου Οθωναίο τους οποίους ενημερώνει ότι οι Βρετανοί επιμένουν  στο περιεχόμενο της διακοίνωσής τους και στην απαίτηση να μην γίνουν εκτελέσεις κατηγορουμένων. Η συζήτηση που κράτησε δυο ώρες είναι έντονη. Ο Πλαστήρας πιστεύει πως οι Σύμμαχοι δεν θα φτάσουν τα πράγματα σε ρήξη. Υπενθυμίζει ακόμη στον Πολίτη το κλίμα που επικρατεί στο Στράτευμα αλλά δεν πείθει τον υπουργό Εξωτερικών που επιμένει να ζητά την εξεύρεση λύσης  χωρίς να γίνουν εκτελέσεις. Την ίδια ώρα οι «αδιάλλακτοι» της Επαναστατικής Επιτροπής επιμένουν και σε νέες δίκες.

Από «αρμόδια πηγή» της Ανακριτικής Επιτροπής διαρρέει στον Τύπο η πληροφορία πως αμέσως μετά τη «δίκη των οκτώ» θα ακολουθήσει η δεύτερη μεγάλη δίκη με κατηγορούμενους τον πρίγκιπα Ανδρέα , τους πολιτικούς Ι. Ράλλη, Βοζίκη και Τσαλδάρη και τον υποστράτηγο Πάλλη.

Πρακτικά καθ’ υπάγόρευσιν

Θέμα δημιουργείται και με το κείμενο των απολογιών των κατηγορουμένων που διανέμεται στις εφημερίδες με την υποχρέωση να δημοσιεύεται «χωρίς αλλοιώσεις». Οι αντιβενιζελικές εφημερίδες αντιδρούν.

Στο τέλος των κειμένων των απολογιών που δημοσιεύονται στο «Σκριπ» αναφέρονται και τα εξής: « Ουδόλως ευθυνόμεθα δια το ασύντακτον των Πρακτικών και την κακήν απόδοσιν φράσεων περιλαμβανομένων εις αυτάς, καθόσον είμεθα υποχρεωμένοι να δημοσιεύωμεν ταύτα επί λέξει».  

 

«Επλανήθην , ( αλλά) η πρόθεσις ήτο αγνή»

Η συνεδρίαση της Τρίτης 8 Νοεμβρίου 1922, όγδοης μέρας της δίκης,  αρχίζει με τον Ν. Θεοτόκη να ολοκληρώνει την απολογία του λέγοντας: «Εδέχθην ν’ αναμιχθώ εις την πολιτικήν την Ελληνικήν , μακράν της Ελλάδος ευρισκόμενος , και ήλθον ενταύθα επί μία σκέψει (…). Ήλθον με την πρόθεσιν να εργασθώ υπέρ του καλού του τόπου τούτου. Η πρόθεσις υπήρξεν αναμφισβητήτως αγνή και πατριωτική. Αλλ’ εις την πολιτικήν αι προθέσεις δεν δύνανται να κριθώσι παρά εκ των αποτελεσμάτων. Τα νυν αποτελέσματα δυστυχώς με πείθουσι ότι επλανήθην εις τας πεποιθήσεις μου και ότι ηπατήθην εις ταύτας. Αλλ’ ομολογών το τοιούτον, είμαι υποχρεωμένος να τονίσω, με όσην δύναμιν έχω , ότι η πρόθεσις υπήρξεν αγνή, ότι η πρόθεσις υπήρξεν πατριωτική, ότι ουδέποτε ηγωνίσθην περί κόμματος».

Τον Θεοτόκη διεδέχθη ο Ξενοφών Στρατηγός ο οποίος αναφέρθηκε στα τρία «στάδια» της συμμετοχής του στην υπόθεση της εκστρατείας στη Μικρά Ασία. Από τις εκλογές του Νοεμβρίου 1920 έως τον Μάρτιο του 1921, οπότε ήταν απότακτος  αξιωματικός και βουλευτής Κερκύρας , στη συνέχεια στο διάστημα από τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου , οπότε επανήλθε στο Στράτευμα, και τέλος στην περίοδο που ήταν υπουργός Στρατιωτικών.

Για το πρώτο «στάδιο» είπε ότι ουδεμία ευθύνη φέρει σε σχέση με το κατηγορητήριο. Το ίδιο είπε και για την υπηρεσία του σε επιτελικές θέσεις του Στρατού. Απέκρουσε επίσης την κατηγορία ότι ήταν το κύριο όργανο της προσπάθειας για την απόκρυψη της αλήθειας από το λαό για να αποφευχθεί η εξέγερση κατά του βασιλιά Κωνσταντίνου και των κυβερνήσεών του. Και ολοκλήρωσε την απολογία του λέγοντας: « Εξήντλησα πάσαν σωματικήν και πνευματικήν δύναμιν υπέρ της Πατρίδος. Ήδη παραδίδω την τιμήν και την υπόληψίν μου εις ένδεκα τιμίους αξιωματικούς της Ξηράς, του Ναυτικού και της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης».

Ο Μιχ. Γούδας που ακολούθησε είπε πως εναντίον του δεν διατυπώθηκε «ιδιότυπος κατηγορία» , το κατηγορητήριο δεν τον αφορά και επαφίεται στα όσα θα πει η υπεράσπισή του «επιφυλλασσόμενος ίνα κατά την υστάτην φάσιν αυτής της δίκης προσθέση τι όπερ ήθελε παραλειφθή».

 

Ο πρωθυπουργός των ημερών της καταστροφής

Ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης , ο πρωθυπουργός των τελευταίων τραγικών ημερών της καταστροφής, ήταν ιδιαίτερα αναλυτικός και μεθοδικός στην απολογία του. Ιδιαίτερα στάθηκε στην απόκρουση της κατηγορίας για διασπάθιση του δημοσίου χρήματος , την παραίτηση από τις συμμαχικές πιστώσεις , τη μη χορήγηση χρημάτων στο Στρατό και το σχέδιο για εκστρατεία στην Κωνσταντινούπολη.

Όταν έφθασε στη 14^η κατηγορία για τη δράση «παρακυβερνήσεως» ( ουσιαστικά βασιλικού παρακράτους ) επανέλαβε κατηγορηματικά αυτό που είχε πει και στην ανάκριση πως δηλαδή δεν είχε ιδέα γι αυτό το θέμα και αναφέρθηκε σε συνάντησή του με τον Βρετανό πρεσβευτή Λίντλει  ο οποίος του μετέφερε την ανησυχία της κυβερνήσεώς  του μετά από καταγγελίες που έκαναν  οι βενιζελικοί.

Η δολοφονία του δημοσιογράφου Καβαφάκη

Στη διάρκεια της αναφοράς στο θέμα αυτό οι στρατοδίκες υπενθύμισαν στον Πρωτοπαπαδάκη τη δολοφονία του βενιζελικού δημοσιογράφου και εκδότη της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος» Ανδρέα Καβαφάκη στις 21  Φεβρουαρίου του 1922 ( τον σκότωσαν δύο άγνωστοι με στρατιωτικές στολές  βράδυ έξω από το σπίτι του στο οποίο επέστρεφε από την εφημερίδα του).

Πρωτοπαπαδάκης: … Μετά τρεις  ημέρας έφθασεν ο νυν πρέσβυς της Αγγλίας , ο οποίος μ’ επεσκέφθη. Μου ανέφερεν τα αυτά και επανέλαβον και εις αυτόν τας αυτάς διαβεβαιώσεις. Αυτό είναι εκείνο το οποίο ηδυνήθην να σχετίσω οπωσδήποτε με , το της παρακυβερνήσεως, το αναφερόμενον εις το κατηγορητήριον , διότι επαναλαμβάνω ότι ουδέν απολύτως  ουδέποτε ήκουσα περί παρακυβερνήσεων  υφισταμένων παρά την Κυβέρνησιν, την κανονικήν, του Κράτους.

Χαβίνης ( στρατοδίκης) : Αυτό είναι τον Δεκέμβριον του 1921.

Πρωτοπαπαδάκης: 18 Δεκεμβρίου 1921.

Χαβίνης: Μετά δυό μήνας ήλθεν ο Πρωθυπουργός Γούναρης δια να επιβάλη την τάξιν. Την ιδίαν εσπέραν της αφίξεώς του  εφονεύετο ο διευθυντής του «Ελευθέρου Τύπου» Καβαφάκης. Δεν είναι έτσι;

Γ. Μπαλτατζής ( κατηγορούμενος): Όχι την ιδίαν μέραν.

Πρωτοπαπαδάκης: Λέγει ο κ. Μπαλτατζής  ότι ο φόνος του Καβαφάκη δεν έγινε την ιδίαν ημέραν.

Χαβίνης: Ακριβώς την ιδίαν εσπέραν.

Στο τέλος της απολογίας του ο Πρωτοπαπαδάκης είπε : «Θα ηδίκουν πράγματι τον εαυτόν μου , θα ηδίκουν πράγματι την κοινωνικήν τάξιν εις την οποία ανήκω , θα ήμην ανάξιος των ανωτάτων αξιωμάτων εις τα οποία με ανεβίβασεν η Πατρίς μου, εάν επεχείρουν να σας πείσω ότι δεν την πρόδωσα (…). Αντί απολογίας , κύριοι Δικασταί, δια την κατηγορίαν της εσχάτης προδοσίας , η οποία μας απεδόθη , επιτρέψατέ μοι να εκφράσω μίαν ευχήν , η οποία θ’ αποτελέση και τας τελευταίας λέξεις του πολιτικού μου σταδίου. Επιτρέψατέ μοι να ευχηθώ, όπως ο εξευτελισμός, τον οποίον υπέστησαν μέχρι σήμερον τ’ανώτατα  αξιώματα του Κράτους εν τω προσώπω μου και εν των συναδέλφων μου, μη παρεμποδίση όσους ακόμη δύνανται να προσφέρωσιν υπηρεσίας εις την Πατρίδα να τας προσφέρωσι».

Ο Γ. Μπαλτατζής αφού δήλωσε πως οι πρώτες κατηγορίες δεν τον αφορούν αφού δεν ήταν μέλος της κυβέρνησης το διάστημα στο οποίο διαπράχθηκαν τα συγκεκριμένα αδικήματα, στάθηκε ιδιαίτερα στα ζητήματα εξωτερικών σχέσεων της χώρας υποστηρίζοντας: « Δεν αφέθημεν μόνοι, διότι μετεβλήθη το καθεστώς εν Ελλάδι, απλώς συνεχίσαμεν μίαν πολιτικήν , την οποίαν εύρωμεν και της οποίας τας υποχρεώσεις ήμεθα αναγκασμένοι να αναλάβωμεν».

Η διάσκεψη στη Λωζάννη

Την ίδια μέρα άρχισε και η διάσκεψη Ειρήνης στη Λωζάννη. Ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών λόρδος Κώρζον συναντάται  με τον Βενιζέλο και του ζητεί να παρέμβει για να μη γίνουν εκτελέσεις. Ο Βενιζέλος του μεταφέρει το κλίμα που επικρατεί στην Αθήνα κυρίως μέσα στους κόλπους του Στρατού. Ανήσυχος ο Κώρζον ζητέι να σπεύσει στη Λωζάννη ο πλοίαρχος Τζέραλντ Τάλμποτ  ο οποίος γνωριζόταν προσωπικά με τον Πάγκαλο. Ο Τάλμποτ θα αναλάμβανε ειδική αποστολή να πείσει τους επαναστάτες αξιωματικούς. Στην Αθήνα οι Πλαστήρας, Γονατάς και Σακελλαρόπουλος συσκέπτονται και πάλι με τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου. Λύση στο κυβερνητικό πρόβλημα δεν φαίνεται στον ορίζοντα…

Στο επόμενο: Η Νέμεσις και οι Ερινύες

ΔΙΑΒΑΣΤΕ  τα υπόλοιπα μέρη του Αφιερώματος:  

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ 6