Την ένατη μέρα της δίκης , την Τετάρτη 9 Νοεμβρίου 1922 απολογήθηκε ο Νικόλαος Στράτος. Ο «πρωθυπουργός των έξι ημερών» ( 3.5- 9.5.1922), υπουργός των Εξωτερικών και των Στρατιωτικών απολογήθηκε λες και βρισκόταν στο βήμα του Κοινοβουλίου.
του Γιώργου Καραγιάννη-www.imerodromos.gr
Ο Στράτος πίστευε ότι στο τέλος θα αποφύγει την εκτέλεση λόγω των καλών σχέσεων που διατηρούσε με στελέχη της βενιζελικής παράταξης. Τα στελέχη αυτά είχαν δραστηριοποιηθεί τις τελευταίες μέρες για τη σωτηρία του.
Λεωνίδας Σπαής
Την παραμονή της απολογίας του ο ταγματάρχης Σπαής που είχε καταθέσει ως μάρτυρας κατηγορίας και ο υποφρούραρχος του Στρατοδικείου Μπέλιας που ήταν και βαφτιστικός του Στράτου έκαναν παράσταση για την σωτηρία της ζωής του στον Πλαστήρα. Οι ίδιοι πρότειναν στον Στράτο να οργανώσουν σχέδιο απόδρασης , αλλά ο ίδιος τους απέτρεψε γιατί πίστευε πως δεν κινδυνεύει η ζωή του. Μάλιστα, σύμφωνα με δημοσιογραφικές της εποχής , τους κάλεσε και για… τσάι στο σπίτι του μετά την απαλλαγή του !
Λες και ήταν στη… Βουλή!
Η απολογία του Στράτου κράτησε όλη την ημέρα. Θύμιζε, όπως γράφουμε και παραπάνω , περισσότερο κοινοβουλευτική αγόρευση παρά απολογία ενός πολιτικού που παιζόταν το κεφάλι του. Μίλησε για το 1902 που ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως πολιτικός , πέρασε στο κίνημα στο Γουδί το 1909, προχώρησε στο Διχασμό, απάντησε σε ένα προς ένα σημεία της κατηγορίας και απευθυνόμενος στους στρατοδίκες είπε:
Νικόλαος Στράτος
«Οι πολιτικοί άνδρες δεν αξιούσιν επιείκειαν , διότι δεν διαπράττουσι κοινόν έγκλημα, όταν ενοχοποιούνται δι έγκλημα εσχάτης προδοσίας. Οι πολιτικοί άνδρες δικάζονται μεθ όλης της αυστηρότητος , αλλ’ επί τη βάσει της αληθείας των γεγονότων (…) Δεν είνε δυνατόν να κριθή μία πράξις πολιτικού ανδρός εν τη εκτιμήσει πολιτικών ενεργειών , ως κρίνεται μιά κοινή πράξις ενός ιατρού ενώπιον ενός δικαστηρίου (…) Η έξωθεν ενισχυομένη οργή , η επιζητουμένη Νέμεσις , ουδεμίαν σχέσιν έχει εν τω δικαστηρίω τούτο , του οποίου την ατμόσφαιραν προσπαθούν να θολώσωσι (…) Αλλ’ η Νέμεσις , η οποία έξωθεν του δικαστηρίου , θέλει να εισέλθει υπό τους θόλους αυτού, η Νέμεσις αύτη εισάγει μόνον εις τον εφαρμόζοντα ταύτην τας Ερινύας εις το δικαστήριον».
Πόλεμος νεύρων για την τύχη του πρίγκιπα Ανδρέα
Ο πρίγκηπας Ανδρέας
Έξω από την αίθουσα του Στρατοδικείου η Επαναστατική Επιτροπή κατέβαλε προσπάθειες να ξεπεράσει την κυβερνητική κρίση. Τα μέλη της είχαν αλλεπάλληλες συναντήσεις με παράγοντες του αντιβασιλικού στρατοπέδου ( Σοφούλη, Δαγκλή, Καφαντάρη, Παπαναστασίου κ.α.). Η παραίτηση του Πολίτη από το υπουργείο Εξωτερικών θεωρείται από όλους δεδομένη. Μάλιστα τα μέλη της Επιτροπής συναντήθηκαν και με τον πρώην υπουργό Απ. Αλεξανδρή που θεωρούνταν ο πιθανότερος διάδοχός του στο υπουργείο Εξωτερικών. Παράλληλα, συνεχίζεται και ο πόλεμος νεύρων για την τύχη του πρίγκιπα Ανδρέα και στις εφημερίδες δημοσιεύονται πληροφορίες ότι θα δικαστεί μόνος του και μάλιστα μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα.
Ο πρίγκιπας Ανδρέας είχε μεταφερθεί από την Κέρκυρα με το αντιτορπιλλικό «Ασπίς» και τέθηκε υπό κράτηση σε διαμέρισμα του Ανακτόρου του πρίγκηπος Γεωργίου. Η κράτηση του αποφασίσθηκε μετά από τα όσα επιβαρυντικά κατέθεσε γι αυτόν στην ανακριτική επιτροπή ο πρώην αρχιστράτηγος Αναστάσιος Παπούλας.
Η απολογία του Γούναρη
Την Τετάρτη 9 Νοεμβρίου η κατάσταση του Γούναρη επιδεινώθηκε. Οι γιατροί που διέγνωσαν και πνευμονία χαρακτήριζαν την κατάστασή του σοβαρότατη. Ο ίδιος επέμενε να πάει στο δικαστήριο και να απολογηθεί. Όμως δεν μπόρεσε να εμφανισθεί.
Δημήτριος Γούναρης
Έτσι την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου, δέκατη μέρα της δίκης ο γραμματέας του Στρατοδικείου διάβασε την απολογία του στη διάρκεια της ανάκρισης. Ένα κείμενο που συντάχθηκε στις 15 και 16 Οκτωβρίου στις φυλακές Αβέρωφ. Κάλυπτε 67 σελίδες και ήταν γραμμένο με ένα κοινό μολύβι.
Στο τελευταίο του πολιτικό κείμενο ο Γούναρης αμφισβήτησε το δικαίωμα του Έκτακτου Στρατοδικείου να τον δικάσει και στη συνέχεια απάντησε στην κατηγορία ότι παρέδωσε στον εχθρό ελληνικά εδάφη:
« Εντελώς ανακριβώς λέγεται ότι υπεστηρίξαμεν την εισβολήν των ξένων στρατευμάτων εις την Ελληνικήν Επικράτειαν και παρεδώκαμεν εις τον εχθρόν πόλεις , φρούρια κ.λπ. Διότι όχι μόνον ουδεμίαν υποστήριξιν παρέσχομεν εις τον εχθρόν , ουδέ παρεδώκαμεν εις αυτόν τίποτε , αλλ’ απεναντίας αντετάξαμεν κατά του εχθρού δια της ημετέρας επιμελούς και αποτελεσματικής ενεργείας παν ό,τι ήτο δυνατόν ν’ αντιταχθή κατά της επιδρομής αυτού (…)
Η κατηγορία, είναι εντελώς αβάσιμος, διότι το επελθόν εν Μ. Ασία στρατιωτικόν ατύχημα επήλθεν όχι συνεπεία οιασδήποτε πράξεως ή παραλείψεως ημών, αλλ’ απεναντίας παρ’ όλας τας ημετέρας προσπαθείας, προσπαθείας των οποίων τα αποτελέσματα υπήρξαν σπουδαιότατα φθάσαντα μέχρι του ανωτάτου δυνατού εις το Ελληνικόν έθνος ορίου, δεν εγένετο δυνατόν να στεφθή υπό επιτυχίας η Μικρασιατική επιχείρησις , εις ήν όχι ημείς, αλλ’ η προκάτοχος ημών Κυβέρνησις είχεν αποδυθή υπό περιστάσεις , ών η ελατωματικότης δεν βαρύνει ημάς , αλλ’ αυτήν».
Η απολογία έκλεινε με αναφορά στη μεταφορά δυνάμεων στη Θράκη και τις κατηγορίες για την ύπαρξη «παρακυβέρνησης» .
Για την «παρακυβέρνση» ο Γούναρης ισχυρίστηκε ότι όλα «διαδόσεις» και «αδέσποτες φήμες». Όσο για τη μεταφορά δυνάμεων στη Θράκη , επικαλέστηκε την ανάγκη «εκβιασμού» μιας διπλωματικής λύσης: «Η επιχείρησις της Θράκης απεφασίσθη ίνα δοθή ώθησις εις τας εκκρεμείς διπλωματικάς και επισπευσθή η λύσις. Είναι περιττόν να αναπτύξω την ανάγκην εις ήν ευρίσκετο η Κυβέρνησις να επισπεύση την λύσιν. Είναι όμως τελείως ανακριβές ότι διενοήθημεν ποτέ να γίνη αυτό δι’ εξασθενίσεως του Μικρασιατικού μετώπου»…
Για το δημοψήφισμα με το οποίο επανήλθε στο θρόνο του ο Κωνσταντίνος ανέφερε: «Είναι πρόδηλον ότι η επελθούσα μεταβολή εν η περιλαμβάνεται και η επάνοδός του τέως Βασιλέως Κωνσταντίνου όχι μόνον δεν συνετέλεσεν εις την αποτυχίαν του Μικρασιατικού αγώνος , αλλά απ’ εναντίας έθεσεν εις την διάθεσιν αυτού δυνάμεις μεγίστας, εις άς ουδέ να ελπίση καν ηδύνατο η προκάτοχος Κυβέρνησις. Αλλ’ ούτε και των Μ. Δυνάμεων της Συνεννοήσεως την πολιτικήν απέναντι της Ελλάδος μετέβαλε (…) Το δημοψήφισμα αποτελεί τόσον πανηγυρικήν εκδήλωσιν της θελήσεως του Ελληνικού Λαού, ώστε είναι αδύνατον καθ’ οιονδήποτε δίκαιον και οιανδήποτε λογικήν το δι’ αυτού αποφασισθέν ν’ αποτελή έγκλημα εσχάτης προδοσίας ή οιονδήποτε άλλο».
Σημείωνε ακόμη ότι : « Ουδείς πρωθυπουργός, ούτε της Αγγλίας ούτε της Γαλλίας , είπεν εις εμέ , ούτε εις τον κ. Μπαλτατζήν , ότι εφόσον ευρίσκεται εις τον Θρόνον ο Κωνσταντίνος , η Ελλάς δεν δύναται να τύχη ουδεμιάς υποστηρίξεως και επομένως ότι θα τύχη τοιαύτης αν απομακρυνθή ο Κωνσταντίνος».
Στο επόμενο: Επαναστατικοί Επίτροποι: «Υπήρξε δόλος και ενοχή αναμφισβήτητος» – Να καταδικασθούν εις θάνατον για εσχάτη προδοσία.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ τα υπόλοιπα μέρη του Αφιερώματος:
ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ 6
