Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 1922. Δέκατη τέταρτη μέρα της δίκης. Στο Στρατοδικείο αγορεύουν οι τελευταίοι συνήγοροι υπεράσπισης Σωτηριάδης και Τσουκαλάς και ακολουθούν οι συμπληρωματικές απολογίες των κατηγορουμένων
του Γιώργου Καραγιάννη-www.imerodromos.gr
Ο Γούδας δηλώνει ότι ουδέν έχει να προσθέσει πέραν αυτών που είπε ο συνήγορος του Σωτηριάδης : πως δηλαδή τα βασικά σημεία της κατηγορίας δεν τον αφορούν γιατί δεν είχε τις συγκεκριμένες στιγμές υπεύθυνες θέσεις. Ο Μπαλτατζής απαντά σε επιμέρους ζητήματα της κατηγορίας. Ο Στρατηγός λέει πως είχε το «ατύχημα» να σπουδάσει στη Γερμανία «και διότι υπηρέτησε εις το Επιτελείον να χαρακτηρίζεται ως γερμανόφιλος». Σύντομες είναι και οι συμπληρωματικές απολογίες των Θεοτόκη και Πρωτοπαπαδάκη. « Εις το δικαστήριον σας αφήνω την τιμήν εμού και των εν ατυχία συναδέλφων μου», λέει ο Στράτος, ενώ ο Χατζανέστης κλείνει τη δευτερολογία του με τα παρακάτω λόγια: « Αλλ’ αισθάνομαι την ανάγκην να είπω και κάτι τι , το οποίον πιέζει τα στήθη μου. Ουδεμία ποινή , ούτε η βαρυτέρα , δεν θα είναι οδυνηροτέρα από τους διαρκείς εξευτελισμούς και τας ταπεινώσεις και το μαρτύριον , το οποίον υφίσταμαι επί 1 ½ μήνα όχι μόνον ως άτομον , αλλά και ως αντιστράτηγος ιδίως!».
«Μακεδονία» 15 Νοεμβρίου 1922
Ο πρόεδρος ερωτά τον συνήγορο του Γούναρη, Σωτηριάδη , αν έχει να προσθέσει κάτι. Η απάντηση είναι αρνητική και κηρύσσεται η λήξη των συζητήσεων.
Ακριβώς τα μεσάνυχτα οι Στρατοδίκες αποσύρονται σε σύσκεψη. Δυο ώρες μετά δυο φορτηγά μεταφέρουν τους κρατούμενους στις φυλακές Αβέρωφ.
Την ώρα των αγορεύσεων των τελευταίων συνηγόρων ορκίζεται η νέα κυβέρνηση ενώ το αγγλικό αντιτορπιλικό που μεταφέρει τον πλοίαρχο Τζέραλντ Τάλμποτ πλησίαζε στα ελληνικά χωρικά ύδατα στο Ιόνιο.
Η ύστατη προσπάθεια του Λίντλεϊ
Η αναγγελία του σχηματισμού της νέας κυβέρνησης και η ορκωμοσία της ανησύχησαν τον Βρετανό πρεσβευτή Λίντλεϊ που βλέπει τις προσπάθειες του να ναυαγούν γιατί οι νέοι υπουργοί δείχνουν αποφασισμένοι να αγνοήσουν τα διαβήματα του.
Το ίδιο απόγευμα ο Λίντλεϊ σπεύδει στο υπουργείο Εξωτερικών για να συναντήσει τον διάδοχο του Ν. Πολίτη , τον Κ. Ρέντη, παρά το ότι η ανάληψη των καθηκόντων του τελευταίου δεν είχε ακόμη αναγγελθεί επισήμως στα μέλη του Διπλωματικού Σώματος. Επί μισή ώρα ο Λίντλεϊ αναπτύσσει τις αγγλικές θέσεις.
Ο Ρέντης απαντά με ένα σχέδιο που αποτελεί παραλλαγή του αρχικού σχεδίου του προκατόχου του Ν. Πολίτη: Οι κατηγορούμενοι θα καταδικαστούν σε ισόβια εξορία, θα επιβιβαστούν σε αγγλικό πολεμικό και θα μεταφερθούν στα βρετανικά νησιά. Από την πλευρά της η κυβέρνηση του Λονδίνου θα αναλάβει να παρεμποδίσει εσαεί την επάνοδό τους στην Ελλάδα.
Φράνσις Λίντλεϊ
Ο Λίντλεϊ επέστρεψε στην βρετανική πρεσβεία για να ενημερώσει τηλεγραφικά την κυβέρνησή του ενώ παράλληλα ζήτησε επιτακτικά από τον Ρέντη να του εξασφαλίσει μια ιδιαίτερη συνάντηση με τον Πλαστήρα.
To απόγευμα γίνεται η πρώτη κυβερνητική σύσκεψη παρουσία του Πλαστήρα. Ο Ρέντης μεταφέρει στον αρχηγό της Επανάστασης το αίτημα του Λίντλεϊ για κατ’ ιδίαν συνάντηση.
«Δεν τον δέχομαι» απαντά κατηγορηματικά ο αρχηγός της Επανάστασης. Ο Γονατάς και οι υπουργοί προσπαθούν να τον μεταπείσουν και να δεχθεί τον Βρετανό διπλωμάτη. Ο Πλαστήρας παραμένει αμετάπειστος: «Αυτός ο κύριος επεμβαίνει στα εσωτερικά μας σαν ν’ απευθύνεται σε Κάφρους. Το διάβημά του αποτελεί περιφρόνηση του ελληνικού λαού. Δεν το δέχομαι».
Την ώρα εκείνη ο Λίντλεϊ ο οποίος έβλεπε να περνάει η ώρα χωρίς απάντηση από τον Πλαστήρα τηλεφωνεί στον Ρέντη. Επαναλαμβάνει την παράκλησή του να γίνει δεκτός από τον αρχηγό της Επανάστασης για να του μεταφέρει το κατεπείγον μήνυμα της κυβέρνησής του.
«Πες του να έρθει», λέει ο Πλαστήρας στον Ρέντη.
Σε λίγα λεπτά ο Βρετανός διπλωμάτης βρίσκεται σε ένα δωμάτιο δίπλα σ’ αυτό που συνεδριάζουν οι υπουργοί. Στο δωμάτιο μπαίνουν ο Πλαστήρας και ο Ρέντης. Ο Λίντλεϊ δεν μεταφέρει κάποια καινούργια πρόταση. Για μια ακόμη φορά προειδοποιεί για διακοπή των διπλωματικών σχέσεων αν συνεχισθεί η δίκη.
Ο Πλαστήρας οργίζεται και μιλάει σκληρά στον Λίντλεϊ. Του επισημαίνει πως θεωρεί απαράδεκτη τη φράση «δικαστικός φόνος» που χρησιμοποίησε ο διπλωμάτης και προσθέτει ότι η Μεγάλη Βρετανία έπρεπε να δείξει το ενδιαφέρον της όταν τα πληρώματα των πολεμικών της παρακολουθούσαν ασυγκίνητα τη σφαγή των Ελλήνων στη Σμύρνη:
Ενώ οι δίκη συνεχίζεται οι πρόσφυγες περνούν δραματικές ώρες στους πρόχειρους καταυλισμούς.
« Τη συμπάθεια σας και το ενδιαφέρον σας το είδαμε όταν τα πολεμικά σας πλοία παρακολουθούσαν σαν θέαμα τις σφαγές των Ελλήνων στη Σμύρνη. Και το είδαμε ακόμα και στους όρους που μας επιβάλατε για την υπογραφή της ανακωχής με τον Κεμάλ» ( σ.σ. Εννοούσε την συνθήκη ανακωχής των Μουδανιών και την παράδοση της Ανατολικής Θράκης στους Τούρκους. Οι «σύμμαχοι» είχαν προσυμφωνήσει με την τουρκική αντιπροσωπεία τους όρους της συνθήκης και όταν εμφανίστηκε η ελληνική αντιπροσωπεία βρέθηκε μπροστά σε τετελεσμένα).
Ένα παράθυρο συνεννόησης: Τη Θράκη για τις ζωές των κατηγορουμένων
Ωστόσο ο Πλαστήρας αφήνει ανοιχτό ένα παράθυρο συνεννόησης : « Αν όμως η Αγγλία δέχεται να υποστηρίξει την παραμονή της Θράκης στην Ελλάδα, δέχεται και η Επανάσταση να παραδώσει τους κατηγορουμένους στην Αγγλία ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα».
Όμως ο Λίντλεϊ δηλώνει πως δεν έχει εξουσιοδότηση για να προχωρήσει σε μια τέτοια συμφωνία. Η χώρα του δεν μπορούσε να αναλάβει αυτή τη δέσμευση. Το ίδιο ίσχυε και με την πρόταση να αναλάβουν οι Βρετανοί την υποχρέωση να εμποδίσουν την επάνοδο των κατηγορουμένων στην Ελλάδα γιατί , όπως υποκριτικά υποστήριξε ο Λίντλεϊ, θα ήταν αντίθετο με τις βρετανικές παραδόσεις.
Παρ’ όλα αυτά ο Βρετανός διπλωμάτης ζητούσε επίμονα την διαβεβαίωση του αρχηγού της Επανάστασης ότι δεν θα υπάρξουν θανατικές καταδίκες.
Η αποδοχή της ευθύνης για τις εκτελέσεις
Το απόσπασμα από την «Ελευθερία» της 4ης Ιανουαρίου 1953, με τη δήλωση του Ν. Πλαστήρα
Τριάντα χρόνια μετά , στις 19 Δεκεμβρίου του 1952, λίγο πριν πεθάνει ο Νικόλαος Πλαστήρας ανέλαβε αυτός όλη την ευθύνη για την εκτέλεση των έξι. Ο δημοσιογράφος και ιστορικός συγγραφέας Γρ. Δαφνής τον ρώτησε: « Αρχηγέ διατί έχετε δεχθή να βαρύνεσθε με την εκτέλεσιν των έξι, ενώ είναι γνωστόν ότι εσείς δεν την ηθελήσατε και σας επεβλήθη από τους θερμοαίμους αξιωματικούς , με επικεφαλής τον Πάγκαλον;». Και η απάντηση του Πλαστήρα: « όταν με επεσκέφθη ο τότε πρεσβευτής της Αγγλίας , και μου εζήτησε να επέμβω για να ματαιωθή η δίκη ή να πιέσω τους στρατοδίκας και εκδώσουν αθωωτικήν απόφασιν , του εδήλωσα ότι τίποτε από αυτά δεν μπορούσα να κάμω. Του πρόσθεσα ότι θα περίμενα την απόφασιν του Στρατοδικείου και θα την εκτελούσα, οποιαδήποτε και αν ήτο»
Και ο Δαφνής συνεχίζει την αφήγηση της συζήτησης που είχε με τον Πλαστήρα: « Ο κ. Πλαστήρας εν συνεχεία μου είπε: Ο Άγγλος πρέσβυς επέμενε να τον διαβεβαιώσω ότι δεν θα υπάρξη θανατική καταδίκη. Του απήντησα: Αν το Σρατοδικείον τους καταδικάση εις θάνατον θα την εκτελέσω την αποφασιν. Όπως και αν τους αθωώση , σας εγγυώμαι ότι κανείς δεν θα τολμήση να τους πειράξη. Το ίδιο σας εγγυώμαι ότι θα συμβή και αν καταδικασθούν εις φυλάκισιν . Η απόφασις του Στρατοδικείου θα είναι απολύτως σεβαστή» ( Γρ. Δαφνή δημοσίευση στην «Ελευθερία» , 4/1/1953).
Ο Λίντλεϊ ρώτησε τον Πλαστήρα: Και δεν φοβάστε εξέγερση του λαού;
Για να λάβει την απάντηση: «Εξέγερση του λαού; Ως αυτή την ώρα κυκλοφορούν για την τάξη μερικές περίπολοι. Μόλις εκδώσει το δικαστήριο την απόφασή του , θα τις αποσύρω και αυτές , έστω κι αν η απόφαση είναι θάνατος. Και σας βεβαιώνω πως κανείς δεν θα κινηθεί».
Μετά από αυτές τις εξελίξεις η τύχη των κατηγορουμένων έχει κριθεί.
Στο επόμενο: Η ολονύκτια δραματική συνεδρίαση των στρατοδικών
ΔΙΑΒΑΣΤΕ τα υπόλοιπα μέρη του Αφιερώματος:
ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ 6
