Από το 1824, λίγο μετά την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό, η εξασφάλιση στέγης για τη δικαστική εξουσία ήταν θέμα κύριας προτεραιότητας.
της Χαράς Τζαναβάρα
Πολύ σύντομα όμως… παρακάμφθηκε και η χώρα απέκτησε πρώτα ανάκτορα, αργότερα κτίριο για το Βουλευτικό, αλλά χρειάστηκαν πάνω από 150 χρόνια για να εξασφαλίσει αξιοπρεπή στέγη για τη δικαστική εξουσία, ακόμη και στην κορυφαία έκφρασή της, όπως ο Αρειος Πάγος και το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Αφετηρία αυτής της πολυδαίδαλης -αλλά και συμβολικής- διαδρομής ήταν μια… εκκλησία.
Στην πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, λόγω έλλειψης κτιρίων, αρκετοί βυζαντινοί και μεταγενέστεροι ναοί επιστρατεύτηκαν για να στεγάσουν δημόσιες υπηρεσίες.Από αυτό τον άγραφο κανόνα δεν ξέφυγε ούτε το εκκλησάκι της Αγίας Ελεούσας, στου Ψυρρή.
Από τον «ευρύχωρον και καλοκτισμένον» ναό, όπως αναφέρει ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Γ. Πραΐδης σε επιστολή του προς τον Οθωνα, είχαν απομείνει μόνον το ιερό και οι εξωτερικοί τοίχοι, ενώ η στέγη είχε καταρρεύσει κατά τη διάρκεια των σκληρών συγκρούσεων ανάμεσα στα τουρκικά στρατεύματα και τα ασκέρια των εξεγερμένων Ελλήνων.
Είχε όμως το προνόμιο να βρίσκεται στο κέντρο της πιο πυκνοκατοικημένης περιοχής της Αθήνας, σε ένα από τα οκτώ «πλατώματα», τις γειτονιές της.
Από τον 18ο αιώνα η περιοχή είχε αρχίσει να αναπτύσσεται χάρη στα πρώτα εργαστήρια και τις υποτυπώδεις βιοτεχνίες.
Οι ιδιοκτήτες τους είχαν κάποια οικονομική άνεση και γρήγορα απέκτησαν τα όμορφα σπίτια, που διέθεταν δύο ορόφους, μπαλκόνι και εσωτερική αυλή.
Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα μετά την απελευθέρωση αναβαθμίστηκε όταν έγιναν γνωστά τα σχέδια για χωροθέτηση των ανακτόρων στον γειτονικό Κεραμεικό.Γρήγορα όμως η ιδέα εγκαταλείφθηκε και μαζί ήρθε η παρακμή, αφού στην περιοχή άρχισαν να συχνάζουν οι «κουτσαβάκηδες», οι περιθωριακοί τύποι της εποχής.
Η εκκλησία της Αγίας Ελεούσας θεμελιώθηκε πάνω στον αρχαίο βωμό του Οίκτου και είχε κατασκευαστεί κατά τη διάρκεια της τουρκικής κατοχής, αφού υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες ότι στον περίβολό της είχε ταφεί ο Αθηναίος ως προς την καταγωγή πατριάρχης Ιεροσολύμων Παρθένιος ο Γερένης, που είχε αποβιώσει περί το 1770.Χαρακτηρίζεται ενοριακός ναός, αλλά ανήκε στην οικογένεια του Προκοπίου Μακρή, πρόξενου της Αγγλίας στην Αθήνα.Το όνομά του έμεινε όμως στην Ιστορία γιατί ήταν ο πατέρας της πανέμορφης «Κόρης των Αθηνών», της Θηρεσίας ή Τερέζας Μακρή.
Μετά τον θάνατό του, στα τέλη του 1799, η χήρα του είχε αναγκαστεί να νοικιάζει δωμάτια σε περιηγητές που έφταναν τότε στην πόλη, προκειμένου να συντηρήσει τις τρεις κόρες της.
Το 1810 στο διώροφο αρχοντικό της οικογένειας Μακρή στην οδό Αγίας Θέκλας διέμεινε ο φιλέλληνας λόρδος Βύρωνας, ο οποίος ερωτεύτηκε παράφορα την τότε 13χρονη Τερέζα και της αφιέρωσε το περίφημο ποίημά του.
Οι περιγραφές για την ίδια την εκκλησία και τις ωραίες τοιχογραφίες της είναι μεταγενέστερες και προέρχονται από αναφορές ιστορικών για το Κακουργιοδικείο.
Η πιο χαρακτηριστική είναι αυτή του πρεσβύτερου Οικονόμου εξ Οικονόμων, ο οποίος με επιτιμητική διάθεση σημειώνει ότι στους χώρους της «αντί του θείου λόγου ακούεις αντιλογίας δικηγόρων».
Η «μεταποίηση» της λαβωμένης εκκλησίας σε δικαστήριο ανατέθηκε στον Δανό αρχιτέκτονα Κρίστιαν Χάνσεν (1803-1883), ο οποίος μαζί με τον πιο δημιουργικό αδελφό του Θεόφιλο, είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα και σχεδίασαν σπουδαία νεοκλασικά, μεταξύ των οποίων η περίφημη «αθηναϊκή τριλογία» που συνθέτουν η Βιβλιοθήκη, το Πανεπιστήμιο και η Ακαδημία. Επέλεξε να σεβαστεί το ιερό, που διατηρείται ώς σήμερα, αλλά κατασκεύασε ένα διώροφο «κοσμικό» κτίριο που ακολουθεί τον νεοκλασικό ρυθμό, χωρίς περιττά στολίδια.
Οι χώροι του αποδείχθηκαν ανεπαρκείς και σε μερικές δεκαετίες το Κακουργιοδικείο μεταστεγάστηκε στο συγκρότημα της οδού Σανταρόζα, που διέθετε μεγαλύτερους χώρους αλλά δεν ήταν σε καλή κατάσταση και δικαίως είχαν χαρακτηριστεί «αχούρι» από τους δικαστικούς.
Το κτίριο της Αγίας Ελεούσας συνέχισε να χρησιμοποιείται για άλλες χρήσεις και απέμεινε μόνον η ονομασία του δρόμου για να ξαφνιάζει τους ανυποψίαστους. Από το 1902 στεγάζει αστυνομικό σταθμό και στη συνέχεια το Ληξιαρχείο, ενώ από το 1935 περνά στην ιδιοκτησία των Δημοσίων Κτημάτων και νοικιάζεται για γραφεία και αποθήκες.
Είκοσι χρόνια αργότερα παραχωρήθηκε στην Εκκλησία, που το χρησιμοποίησε για να στεγάσει τη Χριστιανική Ενωση Εργαζομένης Νεολαίας (ΧΕΕΝ) και άλλες εκκλησιαστικές οργανώσεις.
Το 1974, δύο χρόνια μετά την πλήρη εγκατάλειψή του, χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού και το 1993 καθορίστηκαν οι κανόνες προστασίας του από το τότε υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ.
Τα πρώτα έργα αναστήλωσης ξεκίνησαν μόλις το 2002 και, κατά τη ελληνική «παράδοση», ολοκληρώθηκαν το 2014 και από τότε στεγάζουν τα αρχεία της Αρχιεπισκοπής.
Στο ισόγειο, που καλύπτει 514 τετραγωνικά, φιλοξενούνται 18.500 ιστορικά βιβλία που αναφέρονται στη θεολογία, την τέχνη και το δίκαιο από την αρχαιότητα ώς τους βυζαντινούς χρόνους.
Ο Αρειος Πάγος
Σε εκκλησία, που επίσης διαμορφώθηκε από τον Κρ. Χάνσεν, στεγάστηκε στην αρχή και ο Αρειος Πάγος. Βρίσκεται και αυτή στου Ψυρρή και ανήκε στην οικογένεια Κοπίδη. Ο σημερινός ναός κατασκευάστηκε το 1880 και σε αυτόν συχνά έψελνε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.
Εμεινε στα χαρτιά
Η χωροθέτηση επιβλητικών κτιρίων για τις ανάγκες της Δικαιοσύνης ήταν ένα από τα σχέδια του Χαρίλαου Τρικούπη. Δεκαετίες αργότερα τα υιοθέτησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που ανέθεσε τις μελέτες στον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Νικολούδη. Το δικαστικό μέγαρο προβλεπόταν να κατασκευαστεί στην περιοχή Μακρυγιάννη, αλλά τα νεομπαρόκ, ιδιαίτερα «βαριά» σχέδια προέβλεπαν την κατασκευή… τρούλου με ύψος που ξεπερνούσε τα 65 μέτρα. Ξεσήκωσε έντονες αντιδράσεις και ευτυχώς έμεινε στα χαρτιά…
Οι φυλακές, δικαστικό μέγαρο
Η επιλογή των φυλακών Αβέρωφ στη λεωφόρο Αλεξάνδρας για την έδρα του Αρείου Πάγου έγινε στη δεκαετία του 1960 από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και το μαρμάρινο δημιούργημα φέρει την υπογραφή των αρχιτεκτόνων Ιάσονα Ρίζου και Δημήτρη Καταρόπουλου. Τα έργα ολοκληρώθηκαν το 1981 και αργότερα το συγκρότημα συμπληρώθηκε με τα κτίρια του Ειρηνοδικείου, του Πρωτοδικείου και του Εφετείου. Πιο επιτυχημένη θεωρείται η λύση για το Συμβούλιο της Επικρατείας που στεγάζεται στο ιστορικό συγκρότημα του Αρσακείου, στο κέντρο της πρωτεύουσας.
πηγή :www.efsyn.gr
