Το «λουκέτο» αποδείχτηκε προσωρινό για το ιστορικό κτίριο της οδού Ακαδημίας, έδρα του πρώτου λυρικού θεάτρου της χώρας, που φιλοξένησε σπουδαίες παραστάσεις όπερας αλλά και όλα τα έργα της αθηναϊκής οπερέτας.
Της Χαράς Τσαναβάρα*
Από τον Μάιο του 1944 έγινε η έδρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και με μικρά διαλείμματα, λόγω ανακατασκευής του οικοδομήματος, παρέμεινε ώς τον περασμένο Μάιο, οπότε μετακόμισε οριστικά στο ιδιόκτητο «σπίτι» της στο Φάληρο, στο Κέντρο Πολιτισμού-Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Λίγο πριν από την εκπνοή του 2017, η δημοτική αρχή της Αθήνας ανακοίνωσε ότι μίσθωσε για μία δεκαετία το κτίριο από την Επιτροπή Αξιοποίησης Ακινήτων της Τραπέζης της Ελλάδος και θα το αξιοποιήσει για την παρουσίαση της δουλειάς των πολιτιστικών φορέων της χώρας.
Η αλλαγή σκυτάλης ήταν η καλύτερη αφορμή για ένα φλας μπακ στην ιστορία του κτιρίου, που για δεκαετίες ήταν το «σπίτι» της όπερας, ενώ τις ημέρες των χριστουγεννιάτικων γιορτών φιλοξενούσε παιδικές παραστάσεις υψηλού επιπέδου και οι χώροι του πλημμύριζαν από χαρούμενες φατσούλες.
Μάριος Βαλασόπουλος
Η ιστορία του ακινήτου ξεκινά από το 1903, αφού ώς τα μέσα του 19ου αιώνα η πολύβουη οδός Ακαδημίας ήταν το βόρειο όριο της Αθήνας!
Τα υπαίθρια θέατρα, που γνώριζαν ιδιαίτερη άνθηση από τα πρώτα βήματα της νέας πρωτεύουσας, είχαν αναπτυχθεί στις παρυφές της, με έμφαση στη ζώνη γύρω από τις τότε ανοιχτές όχθες του Ιλισού.
Το 1900 όμως η γεωγραφία τους άλλαξε, όταν λειτούργησε η Νέα Σκηνή του Χρηστομάνου στην περιοχή της Ομόνοιας, που αποτέλεσε την αφορμή για τη θεατρική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.
Μερικά χρόνια αργότερα τα σκήπτρα πέρασαν στο εντυπωσιακό Θέατρο Ποικιλιών στην οδό Ακαδημίας, του επιχειρηματία Λεωνίδα Αρνιώτη.
Λίγα πράγματα είναι γνωστά για την καταγωγή του, αλλά είναι δεδομένο ότι έζησε για πολλά χρόνια στο εξωτερικό όπου δούλεψε ως ιπποδαμαστής σε τσίρκο.
Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1893 και ασχολήθηκε με τα θεάματα. Το 1908 απέκτησε αρνητική δημοσιότητα όταν απέτυχε δύο φορές να απογειώσει από το Τατόι ένα αεροσκάφος τύπου «Μπερλιό», με κινητήρα 30 ίππων.
Δεν απογοητεύτηκε και δύο χρόνια αργότερα κατάφερε να απογειώσει το πρώτο «θαλασσοπλάνο» από τον φαληρικό όρμο, όπως αναφέρει η ηλεκτρονική εφημερίδα «Ο μικρός Ρωμηός».
Ο παράτολμος επιχειρηματίας είχε αποκτήσει με δύο συμβόλαια (1902 και 1904) το προνομιακό οικόπεδο 1.295 τετραγωνικών επί της οδού Ακαδημίας, που ήδη ήταν βασικός οδικός άξονας λόγω της επέκτασης της πρωτεύουσας προς τους τότε οικισμούς… αυθαιρέτων, τη Νεάπολη και τα Εξάρχεια.
Από το βιβλίο της καθηγήτριας Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ «Η αρχιτεκτονική του νεοελληνικού θεάτρου» διαβάζουμε ότι ο Αρνιώτης προσέλαβε έναν διάσημο αρχιτέκτονα για να σχεδιάσει τη σκηνή του υπαίθριου θεάτρου που έφερε το όνομα του επιχειρηματία.
Ο Πάνος Καραθανασόπουλος είχε ήδη σχεδιάσει το εντυπωσιακό ξενοδοχείο «Ακταίον» στο Νέο Φάληρο, ιδιοκτησίας Ι. Πεσμαζόγλου, καθώς και τις δύο επαύλεις της σημαντικής οικογένειας τραπεζιτών στην Κηφισιά. Δυστυχώς έχει διατηρηθεί μόνο ένα από τα τρία σημαντικά κτίρια.
Το θέατρο διέθετε περίτεχνη σκηνή, που παρέπεμπε σε θέατρα της ιταλικής όπερας, πλατεία και εξώστη με 1.000 θέσεις, καθώς και πλούσιο διάκοσμο με αγάλματα.
Ο «Κήπος του Αρνιώτη» εξελίχθηκε σε σπουδαίο χώρο ποικιλιών, στον οποίο ο επιχειρηματίας συχνά ανέβαζε παραστάσεις με εκπαιδευμένα ζώα.
Ηταν η πολυτελέστερη σκηνή της πρωτεύουσας, που φιλοξένησε παραστάσεις του συνθέτη Χατζηαποστόλου και του σκηνοθέτη Καραντινού. Η επιχείρηση όμως δεν μακροημέρευσε και το 1910 το ακίνητο βγήκε σε πλειστηριασμό.
Το 1915 στον χώρο του, σε σχέδια του Κωνσταντινουπολίτη αρχιτέκτονα Σταύρου Χρηστίδη, κατασκευάστηκε το πρώτο χειμερινό θέατρο «Ολύμπια», που διέθετε εξαιρετική διακόσμηση και έφερε στην Αθήνα τη φινέτσα των παριζιάνικων σκηνών.
«Το δάπεδο ήταν στρωμένο με παρκέ και τα καθίσματά του πολυτελέστατα με βελούδο στρωμένα», έγραφαν εφημερίδες της εποχής.
Είχε 24 θεωρεία και θαυμάσια αίθουσα χορού, αλλά και ένα μειονέκτημα: μικρών διαστάσεων σκηνή. Το λάθος κλήθηκε να διορθώσει το 1942 ο σπουδαίος μοντερνιστής αρχιτέκτονας Κίμων Λάσκαρις, που είχε ήδη σημαντικό έργο, μεταξύ του οποίου περιλαμβάνονται οι προσφυγικές πολυκατοικίες στη λεωφόρο Αλεξάνδρας.
Το 1950 το θέατρο, που στέγαζε ήδη με μακροχρόνια μίσθωση τις παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, περιήλθε στην ιδιοκτησία του Μετοχικού Ταμείου των υπαλλήλων της Τραπέζης της Ελλάδος και κλήθηκε ο Πάνος Τσολάκης να σχεδιάσει το κτίριο που ήδη γνωρίζουμε.
Απόφοιτος της περίφημης Σχολής Καλών Τεχνών του Παρισιού, ο μετέπειτα καθηγητής της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης έδωσε στο κτίριο νέα πνοή.
Εχοντας από τη μητέρα του μουσικές καταβολές, φρόντισε να διαμορφώσει τη νέα σκηνή με βάση τις προδιαγραφές των παραστάσεων της όπερας και να εξασφαλίσει τους απαραίτητους υπόγειους χώρους για τα πλούσια σκηνικά.
Διπλασιάστηκαν επίσης οι χώροι για το κοινό και στο φουαγέ κυριαρχούν οι εντυπωσιακές δίδυμες σκάλες που αναπτύσσονται σε κυκλικό σχήμα.
1. Ο Κήπος
Ο «Κήπος του Αρνιώτη» διέθετε εντυπωσιακή σκηνή, με κίονες κορινθιακού ρυθμού και δύο αυλαίες που δούλευαν με ηλεκτροκίνητο μηχανισμό. Στη θαυμάσια αυλή του υπήρχαν πολλά δέντρα, που τα αναδείκνυε ο -τότε άγνωστος- τεχνητός φωτισμός, καθώς και δύο σιντριβάνια.
2. Διατηρητέο
Το θέατρο «Ολύμπια», με απόφαση του 2003, έχει κηρυχθεί διατηρητέο ως προς τη χρήση του. Οπως αναφέρει η σχετική υπουργική απόφαση (ΦΕΚ 1927 Β’), λειτούργησε για περίπου 100 χρόνια ως χώρος αφιερωμένος στο Λυρικό Θέατρο και «ως τέτοιος παγιώθηκε στη συνείδηση της κοινωνίας, αποτελώντας αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής ιστορίας του τόπου».
3. Η Κάλλας
Η Λυρική Σκηνή ιδρύθηκε το 1940 ως παράρτημα του Εθνικού Θεάτρου. Την ίδια χρονιά ενέταξε στο δυναμικό της τη μετέπειτα ντίβα Μαρία Κάλλας, η οποία υπέγραψε το πρώτο της συμβόλαιο και πολλές φορές στη συνέχεια στήριξε με την παρουσία της την πρώτη όπερα της χώρας. Ανεξαρτητοποιήθηκε και μετονομάστηκε σε Εθνική Λυρική Σκηνή. Η πρώτη της παράσταση στο «Ολύμπια» δόθηκε τον Μάιο του 1944 με τη «Ρέα» του Σπυρίδωνος Σαμάρα και με ίδιο έργο κατέβασε την αυλαία τον περασμένο Μάιο για να εγκατασταθεί στο συγκρότημα του Φαλήρου, που σχεδίασε ο διάσημος αρχιτέκτονας Ρέντσο Πιάνο.
*Πηγή: http://www.efsyn.gr/
