Στα 10000 περίπου χρόνια που ζει μαζί με τον άνθρωπο την έχουν συνοδεύσει διάφοροι μύθοι. Ταυτίστηκε με μαγείες, δεισιδαιμονίες, θανατηφόρες αρρώστιες, ψυχικές ασθένειες κ.α. Ευτυχώς, με την πάροδο των αιώνων, η φήμη της αποκαταστάθηκε και οι άνθρωποι την έβαλαν στα σπίτια τους και τη λάτρεψαν όπως της αξίζει.
της Λίνας Θεολογίτου
Πλέον, όποιον και να ρωτήσεις θα σου πει πως η γάτα είναι ένα περήφανο, καθαρό κι ανεξάρτητο ζώο που δεν χαλιναγωγείται και δεν εκπαιδεύεται. Ή μήπως εκπαιδεύεται; Ο δρ. Χρήστος Καραγιάννης, συμπεριφοριολόγος κτηνίατρος και ειδικός στην αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς του σκύλου και της γάτας, μίλησε στην Popaganda για το αγαπημένο μας αιλουροειδές και μας εξήγησε γιατί πρέπει πλέον να καταρρίψουμε έναν ακόμη μύθο.
Χρησιμοποιείτε μεθόδους θετικής εκπαίδευσης;
Δεν το συζητάμε καν, φυσικά είναι θετική η εκπαίδευση, απλώς δεν χρησιμοποιούμε αυτόν τον όρο γιατί είναι ένας τεχνικός όρος που πολύς κόσμος δεν ξέρει τι είναι αλλά και πολλοί επαγγελματίες δεν ξέρουν τελικά τι είναι. Επειδή ακούγεται πολύ ωραίο -άλλωστε όλοι μας θέλουμε να είμαστε θετικοί, κανείς δεν θέλει να είναι αρνητικός- πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τον όρο «θετική εκπαίδευση» ως μάρκετινγκ. Το αποτέλεσμα είναι να έχω δει εκπαιδευτές, οι οποίοι χρησιμοποιούν πνίχτες, μαλώνουν και χτυπάνε πολλές φορές το σκύλο, να αυτοαποκαλούνται «θετικοί» επειδή χρησιμοποιούν ταυτόχρονα και 5 λιχουδιές. Οι 5 λιχουδιές δε σε κάνουν θετικό εκπαιδευτή και δεν κάνουν την εκπαίδευσή σου θετική.
Είναι αλήθεια πως η γάτα εκπαιδεύεται, όπως μπορεί να εκπαιδευτεί κι ένας σκύλος;
Ακριβώς όπως εκπαιδεύεται ένας σκύλος, εκπαιδεύεται και μία γάτα. Η διαφορά είναι ότι η γάτα κουράζεται πιο εύκολα και χρειάζεται λιγότερες επαναλήψεις άρα πρέπει να είσαι αρκετά καλύτερος στο πώς και πότε θα επιβραβεύσεις και πότε όχι. Η βασική εκπαίδευση του σκύλου και της γάτας μοιάζει πολύ με την βασική εκπαίδευση των παιδιών στα σχολεία, δηλαδή τους μαθαίνει κάποια πράγματα που θα χρησιμοποιήσουν ως εφόδια στη ζωή τους. Το θέμα όμως είναι να τους δώσουμε και κάποια κοινωνικά εφόδια γιατί αυτά σε κάνουν μέλος της κοινωνίας. Αυτό ακριβώς κάνουμε κι εδώ. Μαθαίνουμε στις γάτες να μη γρατζουνάνε, να μη δαγκώνουν, να δέχονται τους άλλους ανθρώπους που έρχονται στο σπίτι, τα άτομα της οικογένειας, να μη φοβούνται τα άλλα ζώα, να συνυπάρχουν με σκύλους ή άλλες γάτες, να μάθουν να νιώθουν ότι το περιβάλλον που διαβιώνουν είναι ασφαλές για εκείνες και να δέχονται όλες τις αλλαγές πάντα με θετικό πρόσημο.
Πώς γίνεται επομένως η εκπαίδευση της γάτας;
Χρησιμοποιούμε επιβράβευση με λιχουδιές, χρησιμοποιούμε παιχνίδια, χρησιμοποιούμε ο,τιδήποτε αρέσει στη γάτα. Το βασικό δεν είναι να μάθουμε σε μια γάτα να κάθεται, να δίνει το χέρι της ή να ξαπλώνει, το οποίο είναι αρκετά εύκολο όσο κι αν σας κάνει εντύπωση, το σημαντικό είναι να μάθουμε στη γάτα να δέχεται το καινούργιο και να μάθει να μαθαίνει. Δεν θέλουμε να μάθει ότι αυτό είναι το σπίτι της και ότι δεν αλλάζει και ότι δεν μπαίνουν άλλοι άνθρωποι στο χώρο της. Θέλουμε να μάθει ότι η ζωή έχει να κάνει με την αλλαγή. Γιατί αν μάθει μια γάτα την αλλαγή από μικρή ηλικία, εδραιώνεται στο νευρικό της σύστημα και τη βοηθάει να δεχτεί το στρες, το οποίο άλλοτε είναι θετικό κι άλλοτε αρνητικό, κι έτσι να μπορεί να προσαρμοστεί σε οποιεσδήποτε θεωρητικά συνθήκες.
Το χάδι για τη γάτα είναι επιβράβευση; Το αντιλαμβάνεται έτσι, το δέχεται;
Όπως θα το δεχόμασταν κι εμείς. Αν δεχτούμε ένα χάδι από τη μαμά μας, το μπαμπά μας, το φίλο μας θα χαρούμε, αν όμως το κάνει κάποιος ξένος ή αν το κάνει κάποιος άτσαλα, δεν θα χαρούμε. Το χάδι στη γάτα φυσικά και είναι μέσο επιβράβευσης αλλά πρέπει να γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο και σε συγκεκριμένα μέρη του σώματός της, τα οποία δεν είναι για όλες τις γάτες τα ίδια. Κάποιες γάτες για παράδειγμα, επ’ουδενί δεν θέλουν να τις ακουμπάμε στο πίσω μέρος του σώματός τους. Συνήθως, οι περισσότερες γάτες θέλουν αργές κινήσεις, για μικρό χρονικό διάστημα και κυρίως στο κεφάλι που νιώθουν μεγαλύτερο έλεγχο ή στα μαγουλάκια τους από όπου παράγουν τις φερομόνες. Αυτό που βλέπουμε συχνά να κάνουν οι γάτες, να χαϊδεύονται με τα μαγουλάκια τους στα πόδια μας ή στα έπιπλα, δεν το κάνουν ούτε για να μας χαϊδέψουν, ούτε για να χαϊδευτούν. Αυτό το κάνουν για να αφήσουν τις φερομόνες τους που είναι καποιες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούν οι γάτες για να επικοινωνούν μεταξύ τους και είναι διαφόρων ειδών. Αυτές που παράγονται από τα μάγουλά τους έχουν να κάνουν με την οικειότητα. Ουσιαστικά θέλουν να μας οικειοποιηθούν, να μυρίσουμε με το δικό τους άρωμα για να νιώσουν πιο άνετα.
Ποιές προβληματικές συμπεριφορές της γάτας μπορούμε να βελτιώσουμε;
Ούρηση και αφόδευση εκτός αμμοδόχου, επιθετική συμπεριφορά σε ανθρώπους και ζώα, γάτες που κυνηγάνε την ουρά τους, περιποιούνται υπερβολικά το τρίχωμά τους σε σημείο να αυτοτραυματίζονται κ.α. Τα αίτια μπορεί να είναι είτε παθολογικά, είτε ψυχολογικά, είτε συνδυασμός αυτών των δύο. Τα πιο συχνά προβλήματα που καλούμαι να αντιμετωπίσω αφορούν γάτες που είναι επιθετικές σε άλλους ανθρώπους ή μεταξύ τους και γάτες που δεν χρησιμοποιούν την αμμοδόχο τους. Ένα ακόμα πρόβλημα που συναντάμε συχνά είναι το δάγκωμα. Αυτό συμβαίνει γιατί πολλοί άνθρωποι, όσο ένα γατάκι είναι μικρό, βρίσκουν πολύ χαριτωμένο το να δαγκώνει ή να γρατζουνάει κι ενώ πολλές φορές μπορεί ακόμα και να ματώσουν, επειδή το γατάκι είναι μικρούλι και τρυφερό θεωρούν πως δεν αποτελεί πρόβλημα. Μεγαλώνοντας όμως η γάτα μαθαίνει να χρησιμοποιεί έτσι το στόμα της κι αυτό μπορεί να αποδειχθεί σοβαρό πρόβλημα.
Συχνά ακούμε κηδεμόνες ζώων να λνε ότι πολύ θα ήθελαν να υιοθετήσουν κι ένα δεύτερο ζωάκι αλλά δεν θα το δεχτεί ή γάτα τους και θα δημιουργηθεί πρόβλημα. Αυτό είναι κάτι που λύνεται; Είναι μέσα στα πλαίσια της εκπαίδευσης;
Δεν θα έλεγα οτι είναι μέσα στα πλαίσια της εκπαίδευσης. Διαχωρίζουμε από τη μία πλευρά τα θέματα της εκπαίδευσης που έχουν να κάνουν με το να μάθουν γνωσιακά οι γάτες καποιες εντολές όπως «κάτσε», «ξάπλωσε» κτλ, και από την άλλη πλευρά τα προβλήματα συμπεριφοράς που έχουν να κάνουν με τα συναισθήματα της γάτας. Μια γάτα μπορεί να εκνευρίζεται με έναν άλλο σκύλο, μπορεί να αγχώνεται, μπορεί να φοβάται, που αυτό για να το αλλάξουμε πρέπει να διαγνώσουμε ποιά είναι τα συναισθήματα που οδηγούν τη γάτα σε αυτήν τη συμπεριφορά για να το αντιμετωπίσουμε κατάλληλα. Δεν είναι παθογνωμονικό οτι αυτή η γάτα έχει αυτήν τη συμπεριφορά άρα θα κάνουμε αυτά τα 5 πράγματα και θα λύσουμε το πρόβλημα. Δεν υπάρχουν συνταγές, πρέπει να έχουμε τη διάγνωση. Η κοινωνία της γάτας έτσι κι αλλιώς δεν δέχεται εύκολα άλλα ζώα. Αν και είναι το μόνο αιλουροειδές μαζί με το λιοντάρι που είναι κοινωνικό ζώο δεν μπορεί να δεχτεί εύκολα καινούργια ζώα. Για να το μάθει αυτό και να το δεχτεί είναι μια διαδικασία που γίνεται σταδιακά, που πρέπει να γίνουν κάποια πολύ στοχευμένα πράγματα που και πάλι μπορεί να μην είναι στόχος μας να γίνουν οι καλύτεροι φίλοι απλά να μπορούν να συνυπάρξουν χωρίς πρόβλημα..
«Αν και είναι το μόνο αιλουροειδές μαζί με το λιοντάρι που είναι κοινωνικό ζώο δεν μπορεί να δεχτεί εύκολα καινούργια ζώα…»
Μια γάτα μπορεί να είναι ευτυχισμένη κλεισμένη μέσα σε ένα σπίτι;
Εμείς μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι κλεισμένοι συνεχώς μέσα σε ένα σπίτι; Είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Μπορεί να είναι ευτυχισμένη όμως αν της δώσουμε τα κατάλληλα ερεθίσματα, αν έχει την παρέα μας, αν έχει παιχνίδια, αν έχει το φαγητό που θέλει με τον τρόπο που θέλει. Μια γάτα, όταν είναι στη φύση, τη μισή μέρα κυνηγάει. Επομένως, με κάποιον τρόπο, σε μια γάτα που ζει σε ένα διαμέρισμα πρέπει να της καλύψουμε αυτήν την ανάγκη. Οι περισσότερες γάτες αν τις βγάλουμε ξαφνικά έξω, περισσότερο θα αγχωθούν παρά θα χαρούν. Έχουν ανάγκη όμως τα καινούργια ερεθίσματα. Οχι τόσο από καινούριες μυρωδιές όπως ο σκύλος αλλά από ένα διαφορετικό τρόπο παιχνιδιού παραδείγματος χάριν. Να ασκηθεί δηλαδή με έναν καινούριο τρόπο. Η γάτα είναι κυνηγός. Θελει να κυνηγήσει και δεν θέλει απαραίτητα να έχει ένα μπολ τροφής πάντα γεμάτο. Πρέπει να της το κάνουμε όσο πιο ενδιαφέρον γίνεται. Μπορούμε να της κρύβουμε τροφή σε κάποια σημεία ή σε καποια ειδικά παιχνίδια και να φροντίζουμε να υπάρχει εναλλαγή στη ρουτίνα της ωστε να την κρατάμε σε εγρήγορση.
