Ως το 1836 η οδός Ακαδημίας ήταν το βόρειο… όριο της Αθήνας. Στην αρχή ήταν η οδός Νοσοκομείου, λόγω του Δημοτικού Νοσοκομείου που λειτουργούσε στο σημερινό Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο πήρε το όνομα του Αμερικανού προέδρου Φραγκλίνου Ρούζβελτ, αλλά δεν υιοθετήθηκε από τους πολίτες και εγκαταλείφθηκε.
Της Χαράς Τζαναβάρα*
Η σταδιακή κατασκευή της Αθηναϊκής Τριλογίας επί της οδού Πανεπιστημίου άλλαξε τα δεδομένα και συνδέθηκε με την ανάπτυξη της «νέας πόλης», της Νεάπολης.
Η Ιπποκράτους είναι πολύ νεότερος δρόμος και, με μήκος σχεδόν δύο χιλιόμετρα, συνδέει το κέντρο με τη λεωφόρο Αλεξάνδρας.
Το γωνιακό οικόπεδο στη διασταύρωση των δύο σημαντικών αθηναϊκών δρόμων, το οποίο ώς τα μέσα της δεκαετίας του 1920 φιλοξενούσε τον θερινό κινηματογράφο «Λουξ», είναι μέρος της μεγάλης δωρεάς του Αντωνίου Παπαδάκη προς το Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Γεννημένος το 1810 στο Ψυχρό Λασιθίου, έχασε πολύ μικρός τον πατέρα του σε επίθεση των Τούρκων, ενώ ο ίδιος μαζί με τα άλλα δύο αδέλφια του, τον Εμμανουήλ και τον Ιωάννη, μεταφέρθηκαν αιχμάλωτοι στην Αλεξάνδρεια.
Ο Αντώνιος μπόρεσε όμως να δραπετεύσει και να φτάσει στην Οδησσό, όπου εργάστηκε στα κτήματα του διπλωμάτη Αλέξανδρου Στούρτζα, αδελφού της Ρωξάνης, του ανεκπλήρωτου έρωτα του Ι. Καποδίστρια. Κατάφερε να σπουδάσει και στη συνέχεια αξιοποίησε τις γνώσεις του στην κτηνοτροφία από την οποία απέκτησε μεγάλη περιουσία.
Το 1848 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου έζησε λιτό βίο ώς τον θάνατό του τον Δεκέμβριο του 1878. Εγινε ο μεγάλος ευεργέτης του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, στο οποίο, εκτός από το μεγάλο χρηματικό ποσό για να εξασφαλιστούν δέκα υποτροφίες σε φοιτητές, διέθεσε ολόκληρη την ακίνητη περιουσία του.
Η Σύγκλητος ως ένδειξη ευγνωμοσύνης τοποθέτησε τη μαρμάρινη προτομή του Αντώνιου Παπαδάκη στη μεγάλη Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου και φρόντισε για τον τάφο του στο Α’ Νεκροταφείο, που βρίσκεται δίπλα στην «Κοιμωμένη» του Χαλεπά.
Στην Αρχιτεκτονική
Η αξιοποίηση του ακινήτου στη διασταύρωση της οδού Ακαδημίας με την Ιπποκράτους ανατέθηκε το 1926 από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου στον σπουδαίο αρχιτέκτονα της εποχής Αλέξανδρο Νικολούδη (1874-1944).
Με καταγωγή από τη Λέρο, ήταν το έκτο παιδί οικογένειας εμπόρων, που εγκαταστάθηκε στη συνέχεια στην Αθήνα. Ο πατέρας του επέκτεινε τις δραστηριότητές του στον ναυτιλιακό τομέα, που του εξασφάλισε μεγάλα εισοδήματα και την είσοδο στην «καλή κοινωνία» της πρωτεύουσας.
Ο νεαρός Νικολούδης στην αρχή ήθελε να γίνει πολιτικός μηχανικός, αλλά υπερίσχυσε η αγάπη του στην αρχιτεκτονική και έτσι βρέθηκε στο Παρίσι όπου φοίτησε στην περίφημη Ecole des Beaux Arts. Επέστρεψε στην Αθήνα σε μια εποχή που είχε αρχίσει η αμφισβήτηση του νεοκλασικισμού στην αρχιτεκτονική και εξελίχθηκε στον «γκουρού» της νέας τάσης του εκλεκτικισμού, που είχε ρίζες στις αρχές του Διαφωτισμού.
Την υπογραφή του φέρουν κτίρια γοήτρου που σφράγισαν την αρχιτεκτονική των αρχών του 20ού αιώνα, με πιο ξεχωριστά το Μέγαρο Λιβιεράτου στην Πατησίων και το Σαρόγλειο Μέγαρο στην πλατεία Ρηγίλλης, καθώς και το ιδιόκτητο οίκημα στην Πανεπιστημίου, στο ισόγειο του οποίου υπάρχει η στοά που φέρει ώς σήμερα το όνομά του.
Πριν από τον τελευταίο πόλεμο είχε ήδη δει νεοκλασικά να κατεδαφίζονται για να δώσουν τη θέση τους στα πρώτα πολυώροφα μέγαρα και γι’ αυτό έθεσε όρο στη διαθήκη του να παραμείνουν ανέπαφα το κτίριο και η Στοά Νικολούδη.
Καθοριστική ήταν η συμβολή του στην οργάνωση της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου, στην οποία το 1918 διορίστηκε καθηγητής. Συνεργάτης του Ελευθέριου Βενιζέλου, συμμεριζόταν το όραμά του για την οργάνωση των πόλεων και το 1923 παρέδωσε το υποδειγματικό πολεοδομικό σχέδιο για την ανάπτυξη του Ψυχικού, ενώ έθεσε υποψηφιότητα και εκλέχθηκε δύο φορές στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας.
Το κτίριο
Στο τετραώροφο κτίριο της Φοιτητικής Λέσχης, που ολοκληρώθηκε το 1930, ο Αλέξανδρος Νικολούδης κατάφερε να συνδυάσει τα διακοσμητικά χαρακτηριστικά της γαλλικής σχολής με στοιχεία της κλασικής αρχιτεκτονικής.
Επιστράτευσε κορινθιακές παραστάδες και δωρικά αετώματα, τα οποία συνυπάρχουν με το εκλεκτικιστικό γείσο που διαμόρφωσε στη βάση του τελευταίου ορόφου. Είναι στοιχεία που εξασφαλίζουν γραμμικότητα στην όψη του οικοδομήματος και συμπληρώνουν το «παιχνίδι» με τα παράθυρα, που σε κάθε όροφο ακολουθούν τους δικούς τους κανόνες και καταλήγουν σε μια πολυμορφική σύνθεση.
Δίνουν την εντύπωση ότι το σημερινό κτίριο κατασκευάστηκε σε διαφορετικές φάσεις, κάτι το οποίο όμως δεν ευσταθεί όπως πιστοποιούν τα 25 πρωτότυπα αρχιτεκτονικά σχέδια που διασώζονται στα αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.
Στο ισόγειο του κτιρίου διαμορφώθηκαν καταστήματα που εξασφαλίζουν έσοδα στο Πανεπιστήμιο, ενώ προς την πλευρά της οδού Ακαδημίας λειτουργεί ο κινηματογράφος «Ιρις».
Στο εσωτερικό της αίθουσας ξεχωρίζουν τα μικρά θεωρεία, που είναι ελαφρώς υπερυψωμένα σε σχέση με την πλατεία. Θυμίζουν αυτά του «πυρπολημένου» στις διαδηλώσεις κατά του 1ου Μνημονίου κινηματογράφου «Αττικόν» στη Σταδίου, αφού κοινός δημιουργός τους είναι ο Αλέξανδρος Νικολούδης.
1. Περιπλανήσεις
Η πρώτη Φοιτητική Λέσχη είχε συγκροτηθεί το 1921, αλλά ατύπως λειτούργησε από το 1895 σε ένα κτίριο στην Αιόλου, απέναντι από την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην οικία του Σπυρίδωνος Μαγγίνα στην οδό Πειραιώς, που ανήκει στην ιδιοκτησία του Πανεπιστημίου. Από το 1930 εγκαταστάθηκε στο τετραώροφο γωνιακό κτίριο στο κέντρο της Αθήνας, όπου φιλοξενούνται όλα τα τμήματα της πολιτιστικής δράσης των φοιτητών, μέσω του Πολιτιστικού Ομίλου Φοιτητών Πανεπιστημίου Αθηνών (ΠΟΦΠΑ).
2. Το αυθαίρετο
Ο κινηματογράφος «Ιρις» είχε μισθωθεί σε επιχειρηματία από το 1933 ώς το 1973, ο οποίος για να αυξήσει τη χωρητικότητα της αίθουσας κατασκεύασε έναν αυθαίρετο δεύτερο εξώστη, που κατεδαφίστηκε το 1995 όταν ο χώρος ανακαινίστηκε. Το 1999 καθηγητές είχαν επιχειρήσει να χρησιμοποιήσουν τους χώρους για να γίνονται μαθήματα όσο θα διαρκούσαν οι εργασίες στις κανονικές αίθουσες στο γειτονικό κτίριο της Νομικής. Τα σχέδια είχαν ακυρωθεί με κατάληψη της αίθουσας, που διήρκεσε ένα χρόνο.
3. Βήμα
Η Φοιτητική Κινηματογραφική Λέσχη δημιουργήθηκε το 1963 και έχει ακολουθήσει τη δική της ανεξάρτητη διαδρομή. Σκοπός της είναι «η καλλιέργεια της κινηματογραφικής παιδείας στους φοιτητές, ώστε να γίνουν καλοί θεατές της τέχνης του κινηματογράφου». Είναι όμως και ένα βήμα για νέους που έχουν διάθεση να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους, καθώς και ένα ανοιχτό σχολείο μύησης στην 7η Τέχνη, με σεμινάρια, διαλέξεις και το περιοδικό «Μπομπίνα».
Φωτό: Μάριος Βαλασόπουλος
