Η θέα προς την Ακρόπολη είναι μοναδική, ακόμη και από το επίπεδο του αγωνιστικού χώρου, από την οποία δεν υστερεί σε ιστορία και συμβολισμούς, ενώ το «πάντρεμα» με τους γειτονικούς κατάφυτους λόφους, το Ζάππειο και τον Εθνικό Κήπο δημιουργεί τη μεγαλύτερη όαση πράσινου στην καρδιά της πρωτεύουσας που αγγίζει τα 800 στρέμματα. Κατασκευάστηκε στην ανατολική όχθη του Ιλισού, τα νερά του οποίου εξακολουθούν να κυλούν κάτω από τη λεωφόρο Β. Κωνσταντίνου.
Της Χαράς Τζαναβάρα
Το Στάδιο αναπτύσσεται σε έναν αυχένα της επτάλοφης Αθήνας. Στη νότια πλευρά του βρίσκεται ο Αρδηττός, που οφείλει το όνομά του στον ομώνυμο ήρωα, ο οποίος –σύμφωνα με τη Μυθολογία– είχε καλέσει στην περιοχή τους Αθηναίους και τους είχε επιβάλει να υπογράψουν όρκο συμφιλίωσης, θέτοντας τέλος στη διχόνοια. Στις κατάφυτες πλαγιές του συνεδρίαζαν οι Ηλιαστές, οι δικαστές της αρχαιότητας, που εκδίκαζαν υποθέσεις με φονικά, λαμβάνοντας υπόψη την ετυμηγορία των 6.000 ενόρκων που ψήφιζαν διά βοής.
Απέναντί του είναι η περιοχή της Αγρας, που κατά τους μυθικούς χρόνους έφτανε ώς τη σημερινή οδό Αναπαύσεως και περιλάμβανε τον παραμελημένο χώρο του ιερού της Αγροτέρας Αρτέμιδος. Από την αρχαιότητα είχε ήδη περιοριστεί στον λόφο της βόρειας πλευράς του Σταδίου και σε αυτόν διαμορφώθηκε το μνημείο που έστησαν οι Αθηναίοι για να τιμήσουν τον Φειδιππίδη, ο οποίος έπεσε νεκρός λίγο μετά το «Νενικήμαμεν» επί των Περσών στη Μάχη του Μαραθώνα.
Ο πρώτος που αξιοποίησε τη γεωλογική πτύχωση ήταν ο Αθηναίος πολιτικός και ρήτορας Λυκούργος (390-324 π.Χ.), ο οποίος το 330 π.Χ. χρειάστηκε μόλις μία διετία για να διαμορφώσει χώρο για τους γυμνικούς αγώνες, τα αγωνίσματα του σημερινού στίβου, που περιλάμβαναν τα Μεγάλα Παναθήναια, η μεγαλύτερη γιορτή της πόλης που τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια.
Το μήκος του αγωνιστικού διαδρόμου ήταν 184,95 μέτρα και ήταν ίσο με το αττικό «στάδιο», τη μονάδα μέτρησης της αρχαιότητας που αντιστοιχούσε σε 600 πόδια. Από τα δύο αυτά χαρακτηριστικά στοιχεία προέρχεται η ονομασία Παναθηναϊκό Στάδιο, η οποία βεβαίως δεν έχει καμία σχέση με την έδρα του «τριφυλλιού» στη λεωφόρο Αλεξάνδρας…
Στις επόμενες ιστορικές περιόδους, οι αθλητικές υποδομές εγκαταλείφθηκαν και μόλις το 140 μ.Χ. τις επανέφερε στο προσκήνιο ο Ηρώδης ο Αττικός, ο πλούσιος γαιοκτήμονας από τον Μαραθώνα που αναδείχθηκε σε μεγάλο ευεργέτη της Αθήνας. Το Στάδιο είχε σχήμα πετάλου, με στίβο συνολικού μήκους 204,07 μέτρα και πλάτος 33,35 μέτρα. Διέθετε μαρμάρινες κερκίδες για 50.000 θεατές, οι οποίες διακόπτονται από χτιστές κλίμακες.
Στη σφενδόνη, αλλά και στην είσοδό του υπήρχαν στοές με κίονες δωρικού ρυθμού. Το πιο καθοριστικό χτύπημα ήρθε το 1778, όταν ο Χασεκής, ο μισητός βοϊβόδας της Αθήνας, λεηλάτησε τα μνημεία για την κατασκευή του περίφημου «τείχους» που έφερε το όνομά του.
Τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Τούρκους, η ευρύτερη περιοχή είχε εξαφανιστεί από επιχώσεις και φιλοξενούσε τα… σφαγεία της πόλης! Οι πρώτες προσπάθειες για να αποκαλυφθούν τα «σημάδια» της Ιστορίας ανάγονται στο 1870 και οφείλονται στον πολυμήχανο αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλερ, που τότε είχε επισκεφθεί για πρώτη φορά την Αθήνα από την αγάπη του για τις αρχαιολογικές ανασκαφές.
Ηταν αυτός που αγόρασε από κτηματία της εποχής την έκταση του αρχαίου Σταδίου και έφερε στο φως τη διαμόρφωση του Ηρώδη Αττικού, αλλά και τα καμίνια που λειτουργούσαν επί Τουρκοκρατίας για την παραγωγή δομικών υλικών από τα υλικά του Σταδίου!
Ο πρώτος που είχε την ιδέα της ανακατασκευής του Σταδίου ήταν ο Ευάγγελος Ζάππας, αλλά το 1857 η δωρεά που είχε υποσχεθεί δεν έγινε επειδή οι ρουμανικές αρχές προχώρησαν σε κατάσχεση της περιουσίας του. Λίγα χρόνια αργότερα και με δεδομένο ότι η Αθήνα είχε αναλάβει τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896, των πρώτων στη σύγχρονη εποχή, η ελληνική κυβέρνηση απευθύνθηκε στον ευεργέτη Γεώργιο Αβέρωφ, ομογενή έμπορο στην Αίγυπτο, που δέχτηκε να διαθέσει το αστρονομικό για την εποχή ποσό του ενός εκατομμυρίου δραχμών για το Στάδιο, και οι αρχές τον τίμησαν τοποθετώντας τον ανδριάντα του στη δεξιά πλευρά του Σταδίου.
Τα έργα είχαν ανατεθεί στον αρχιτέκτονα των Ανακτόρων, Αναστάσιο Μεταξά, που ήταν πολιτικός και είχε πλούσια δράση στον αθλητισμό. Σεβάστηκε τα δεδομένα που είχε φέρει στο φως η ανασκαφή του Τσίλερ, προσθέτοντας μόνο μια δωρική στοά στην περίμετρο της σφενδόνης, που θα φιλοξενούσε εκθέσεις και τη γλυπτοθήκη, αλλά τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα ένα πρόπυλο, στην είσοδο του Σταδίου, με ευτελή υλικά και γι’ αυτό κατεδαφίστηκε το 1952.
Στα έργα δούλεψαν πάνω από 500 μαρμαροτεχνίτες, ενώ εξορύχτηκαν μεγάλες ποσότητες πεντελικού μαρμάρου, που έφτασαν τα 15.000 κυβικά, λόγω των οποίων το Στάδιο αποκαλείται και Καλλιμάρμαρο. Στην πραγματικότητα, όμως, η αναμαρμάρωση ολοκληρώθηκε το 1900, τέσσερα χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες!
Μάρμαρο πρόλαβε να τοποθετηθεί μόνο στις δύο πρώτες σειρές καθισμάτων και στις υπόλοιπες χρησιμοποιήθηκε ξύλο, γεγονός που ενέπνευσε τον Γεώργιο Σουρή και έγραψε το σατιρικό τετράστιχο: «Χαίρε, λοιπόν, ω Στάδιον/ της δόξης μας Παλλάδιον/ και θαύμα δυσθεώρητον του τρέχοντος αιώνος/ μαρμάρινον και πέτρινον και ξύλινον συγχρόνως».
1. Η Εργατική Πρωτομαγιά του 1893
Ο πρώτος γιορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στη χώρα μας έγινε το 1893, με πρωτοβουλία του Σοσιαλιστικού Συλλόγου, που τον είχε ιδρύσει έναν χρόνο πριν ο Σταύρος Καλλέργης. Πάνω από 2.000 άτομα πλημμύρισαν το Στάδιο, όπου δεν είχαν καν ξεκινήσει οι εργασίες αναμαρμάρωσης. Η συγκέντρωση αποφασίστηκε να γίνει στις 2 Μαΐου, που ήταν Κυριακή. «Πολύ ήσυχοι άνθρωποι», «ενδεδυμένοι ευπρεπώς και κατά το πλείστον με ερυθράς κονκάρδας», έγραφαν εφημερίδες της εποχής. «Οι συγκεντρωθέντες εν τω αρχαίω Σταδίω», μεταξύ άλλων, ζητούσαν «να κλείνωσι την Κυριακήν τα καταστήματα και οι πολίται ν’ αναπαύονται».
2. Η πέτρινη γέφυρα
Ο Ηρώδης ο Αττικός ήταν αυτός που διαμόρφωσε και την προϋπάρχουσα πέτρινη γέφυρα πάνω από τον Ιλισό, η οποία μεγάλωσε και απέκτησε τρία τόξα και ήταν ορατή ώς το 1778 στις απεικονίσεις της Αθήνας από ξένους περιηγητές. Ο τάφος του βρίσκεται στην κορυφή του λόφου του Αρδηττού.
3. Ο Δισκοβόλος
Απέναντι από την είσοδο του Σταδίου, στη νησίδα της λεωφόρου, τοποθετήθηκε το χάλκινο άγαλμα του Δισκοβόλου, έργο του 1924 από τα χέρια του σπουδαίου γλύπτη Κωνσταντίνου Δημητριάδη. Από το καλούπι του, που έγινε στο Παρίσι, χυτεύθηκαν άλλα δύο αγάλματα, το ένα βρίσκεται σε πάρκο της Νέας Υόρκης και το άλλο στη γαλλική πόλη Ντιζόν.
Πηγή: http://www.efsyn.gr/
