Μια κουβέντα με την Ceyda Torun, με αφορμή το ντοκιμαντέρ της που παίχτηκε και στην Ελλάδα
του Άρη Δημοκίδη
Οι «Γάτες της Κωνσταντινούπολης» παίχτηκαν το 2017 στους ελληνικούς κινηματογράφους και μ’ άρεσαν πολύ. Στο φιλμ (παρ)ακολουθούμε 7 τελείως διαφορετικές γάτες της Πόλης και βλέπουμε την καθημερινότητά τους. Και μπορεί να νομίσετε ότι θα αρέσει μόνο σε γατόφιλους ή παθιασμένους με την Κωνσταντινούπολη, όμως πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ ενδιαφέρον για όλους, ταυτόχρονα αστείο και ποιητικό.
Πρωταγωνιστούν οι γάτες :
1. Bengu – Η ερωμένη
2. Aslan Parcasi – Ο κυνηγός
3. Psikopat – Η ψυχοπαθής
4. Duman – Ο τζέντλεμαν
5. Deniz – Ο υπέρ-κοινωνικός
6. Sari – Η καταφερτζού
7. Gamsiz – Ο «παίχτης»
«Από την αρχή ο στόχος μας ήταν να κάνουμε μια ταινία για γάτες που όμως θα εξερευνούσε και θέματα όπως η αγάπη, η απώλεια, η χαρά, η μοναξιά και η αίσθηση του ανήκειν» μου λέει η σκηνοθέτις του Kedi η Ceyda Torun. «Μας βγήκε ζεστό και αισιόδοξο. Ωστόσο η ζωή στο δρόμο δεν είναι εύκολη, και οι αδέσποτες γάτες δεν ζουν για πολλά χρόνια. Άνθρωποι και γάτες ζουν παράλληλες ζωές. Όταν ήμουν παιδί η Κωνσταντινούπολη είχε 4 εκατομμύρια κατοίκους και τώρα έχει 20. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τις γάτες. Όμως και οι δυο βρήκαν τρόπους να προσαρμοστούν.»
Γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη, η Ceyda πέρασε υπέροχα παιδικά χρόνια ανάμεσα στις γάτες του δρόμου, ενώ η μητέρα της ανησυχούσε ότι θα κολλήσει λύσσα και η αδελφή της ότι θα έφερνε σπίτι ψύλλους. Η οικογένειά της έφυγε από την Τουρκία όταν εκείνη ήταν έντεκα χρονών. Η Ceyda έζησε στο Αμμάν της Ιορδανίας και κατέληξε στη Νέα Υόρκη όπου πήγε στο Γυμνάσιο – εκεί ποτέ δεν συνάντησε ούτε μια γάτα στο δρόμο. Σπούδασε Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη ως βοηθός του σκηνοθέτη Reha Erdem και στη συνέχεια στο Λονδίνο, όπου συνεργάστηκε με τον παραγωγό Chris Auty. Επέστρεψε στις Η.Π.Α. και μαζί με τον κινηματογραφιστή Charlie Wuppermann ίδρυσαν την Termite Films.
Εξακολουθεί να νοσταλγεί τις γάτες που της κρατούσαν συντροφιά κι ενθουσιάζεται κάθε φορά που βλέπει μια γάτα στους δρόμους του Λος Άντζελες.
— Αλήθεια, πώς αποφάσισες να γυρίσεις το ντοκιμαντέρ;
Ήθελα να κάνω μια ταινία για τις γάτες και την Πόλη που θα έδειχνε μια διαφορετική της πλευρά απ’ό,τι δείχνουν οι ταξιδιωτικοί οδηγοί και τα άρθρα στον τύπο. Αυτό το θέμα ήταν για μένα ένας τρόπος να αγγίξω μια σειρά από ζητήματα και να κάνω ένα φιλοσοφικό φιλμ που θα εξερευνά τις γάτες, τη φύση και τις σχέσεις των ανθρώπων. Μεγάλωσα στην Πόλη και οι γάτες ήταν σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητας μου. Περνούσα πολλές ώρες έξω, παίζοντας μαζί τους και νομίζω η ζωή μου θα ήταν τελείως διαφορετική αν δεν είχα αυτή την εμπειρία σαν παιδί.
— Βλέποντας την ταινία θαύμασα το πώς καταφέρατε να τη γυρίσετε…
Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας διαπιστώσαμε πόσο επώδυνη δουλειά είναι να κρατάς την κάμερα τόσο κοντά στο έδαφος και πόσο επικίνδυνο, μπορεί ανά πάσα στιγμή να σε πατήσει αυτοκίνητο, αλλά ο,τι απαθανατίσαμε ήταν υπέροχα κινηματογραφικό και σημαντικό για την ιστορία. Έτσι ο Charlie έφτιαξε ένα κρέμαστρο που λειτούργησε σαν πλατφόρμα με μόνιτορ και ένα μακρύ χερούλι που τους βοηθούσε να ελέγχουν το ζουμ. Οι γάτες κινούνται κάθετα αλλά και οριζόντια μέσα στην πόλη και έπρεπε να έχουμε συνέχεια τα μάτια μας πάνω τους για να ξέρουμε που βρίσκονται, ενώ πολύ συχνά αναγκαστήκαμε να χτυπήσουμε πόρτες για να τις ψάξουμε σε μπαλκόνια και υπόγεια.
Αν τρύπωναν σε απαγορευμένη περιοχή, όπως ράγες τρένων ή εγκαταλελειμμένα κτίρια έπρεπε να χωριστούμε και να καλύψουμε όλες τις πιθανές εξόδους. Γενικά, οι άνθρωποι που γνωρίσαμε ήταν και οι πληροφοριοδότες μας- μας έπαιρναν τηλέφωνο να μας πουν ότι μια συγκεκριμένη γάτα εμφανίστηκε και πρέπει να τρέξουμε. Πολύ συχνά θα έφταναν ακριβώς πάνω στην ώρα που θα άνοιγε ένα καφέ ή εστιατόριο και εμφανιζόταν αυτός που τις τάιζε. Μάλλον έχουν αίσθηση του χρόνου.
Η όλη μου προσπάθεια να τις «σκηνοθετήσω» ήταν να κάθομαι κοντά τους και να τις χαϊδεύω όσο ο Charlie και ο Alp θα έπαιρναν θέση και θα ετοίμαζαν τη λήψη ενώ εγώ σιγά σιγά έβγαινα απ’το πλάνο΄Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να τις πλησιάσουμε χωρίς να θέλουν να τις χαϊδέψουμε ή να πηδήξουν στην αγκαλιά μας.
Γάτες της Κωνσταντινούπολης- Βίντεο από το youtube:
– Οι κάτοικοι στην Πόλη θεωρούνται πολύ φιλικοί με τα αδέσποτα. Είναι παράδοση;
Όταν μας ήρθε η ιδέα για το ντοκιμαντέρ αυτό που μας έκανε εντύπωση ήταν ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν τα αδέσποτα εκεί, όπως και τις αγελάδες στην Ινδία. Για τον κυρίως μουσουλμανικό πληθυσμό οι γάτες έχουν μια φήμη ιερή γιατί αναφέρονται πολύ συχνά σε ιστορίες με τον Μωάμεθ. Σε σύγκριση με τον αποστειρωμένο τρόπο που ακολουθούμε στη Δύση, μοιάζει σαν ένας διαφορετικός τρόπος προσέγγισης της ζωής.
— Ποιες ήταν οι δυσκολίες του να κινηματογραφείς γάτες;
Προσπαθήσαμε να μην τις κάνουμε να παίξουν κάποιο ρόλο και πραγματικά δεν χρειάστηκε γιατί ήταν πολύ απασχολημένες με την συνήθη ρουτίνα τους. Είχαμε πάντα δυο κάμερες πάνω τους, ο Charlie και ο Alp αποφάσιζαν ποιο φακό θα χρησιμοποιήσουν οπότε ήξεραν ποιος παίρνει τα κοντινά και ποιος τα μακρινά όποτε συνέβαινε κάτι.
Οι αδέσποτες γάτες στην Κωνσταντινούπολη είναι γενικά πολύ άνετες με τους ανθρώπους και ανταποκρίθηκαν πολύ θετικά στους κάμεραμαν που τις ακολουθούσαν. Δεν ήταν πολύ άνετες με το τηλεκατευθυνόμενο αυτοκίνητο με την κάμερα που χρησιμοποιήσαμε-είτε έτρεχαν μακριά, είτε ήθελαν να παίξουν, είτε του έκαναν επίθεση. Φαίνεται να ερωτεύτηκαν τον μεγάλο φακό της κάμερας και κρατούσαν οπτική επαφή μαζί του για πολλή ώρα. Μάλλον το είδαν σαν ένα γιγάντιο μάτι και τους άρεσε να βιντεοσκοπούνται
— Τι έμαθες απ’ την εμπειρία;
Συνειδητοποίησα ότι οι ιστορίες μου για τις γάτες της Πόλης δεν είναι μοναδικές. Όποιος επέτρεψε στον εαυτό του αποκτήσει μια στενή σχέση με αυτά τα πλάσματα είδε τη ζωή με διαφορετική ματιά. Ο βαθμός αυτής της αλλαγής ποικίλει από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά ένα πράγμα παραμένει σταθερό, ότι είχαμε την ευκαιρία να συνυπάρξουμε με ένα πλάσμα γοητευτικό, έξυπνο και αυτάρκη.
— Οι επιστήμονες λένε συνήθως ότι δεν έχει νόημα να κρίνουμε τα ζώα με ανθρώπινους όρους, αλλά εσύ παρουσίασες τις γάτες σαν να είχαν ανθρώπινο χαρακτήρα…
Φυσικά οι άνθρωποι δίνουν στις γάτες χαρακτηριστικά που βλέπουν στους εαυτούς τους ή που αντιπαθούν. Το κάνουμε αυτό με όλα τα πράγματα γύρω μας (δίνουμε ακόμη και ονόματα στις γάτες) γι αυτό πιστεύω ότι είναι τόσο συναρπαστικό να ακούς ανθρώπους να μιλάνε για γάτες. Αυτή η διαδικασία μας επιτρέπει όχι μόνο να γνωριζόμαστε μεταξύ μας αλλά να γνωρίζουμε και τους εαυτούς μας.
Επίσης νομίζω ότι η διαφορά από το τι πιστεύουν οι άνθρωποι για τις γάτες με το πως πραγματικά είναι δείχνει και την περιορισμένη αντίληψη μας για τον κόσμο. Πιστεύω ότι οι γάτες, όπως και όλα τα ζώα, έχουν προσωπικότητα μόλις τα γνωρίσεις. Είναι στενόμυαλο να πιστεύουμε ότι όλες οι γάτες είναι το ίδιο – έχω γνωρίσει γάτες που είναι πιστές, έρχονται κοντά σου όταν τις φωνάζεις και θα σε παρηγορήσουν όταν είσαι λυπημένος και ξέρω και γάτες που είναι καθίκια! Πιστεύω ότι ο λόγος που θαυμάζουμε τις γάτες είναι ότι τις εκμεταλλευτήκαμε λιγότερο -σε σχέση με τους σκύλους που τους διασταυρώνουμε εδώ και εκατοντάδες χρόνια- κι έτσι είναι πιο κοντά στη φύση τους.
