Το ισχύον τελωνειακό καθεστώς ως προς την επανεισαγωγή & επανεξαγωγή προϊόντων (Μελέτη-Α’ μέρος)

Έννοια και σκοπός του καθεστώτος.

1. Το καθεστώς της Τελειοποίησης προς Επανεξαγωγή (Ενεργητική Τελειοποίηση), αποτελεί ειδικό ανασταλτικό τελωνειακό καθεστώς, που έχει ως βασική του αρχή την αναστολή επιβολής των επιβαρύνσεων, που αναλογούν σε προϊόντα (πρώτες ύλες  κλπ.) τα οποία προέρχονται από τρίτες χώρες και τα οποία εισάγονται στο Ενωσιακό τελωνειακό έδαφος με σκοπό να υποστούν μία ή περισσότερες εργασίες τελειοποίησης και στην συνέχεια να επανεξαχθούν, ως μεταποιημένα προϊόντα, πάλι σε τρίτες χώρες με οριστική απαλλαγή τους από επιβαρύνσεις.[1]
2. Συγκεκριμένα, το καθεστώς αυτό επιτρέπει την προσωρινή εισαγωγή   μη ενωσιακών εμπορευμάτων στο τελωνειακό έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, προκειμένου να υποβληθούν σε  συγκεκριμένες εργασίες τελειοποίησης, χωρίς αυτά να υπόκεινται σε εισαγωγικούς δασμούς ή άλλες επιβαρύνσεις (π.χ. ΦΠΑ, Φόροι Κατανάλωσης) ή σε εφαρμογή μέτρων εμπορικής πολιτικής, εφόσον τα μέτρα αυτά δεν απαγορεύουν την είσοδο ή την έξοδο στο ή από το τελωνειακό έδαφος της Ε.Ε. (βλ. άρθρο 256§1 του Κώδικα)
3. Η πιο πάνω ευεργετική μεταχείριση, που επιφυλάσσει το ειδικό αυτό καθεστώς στις μεταποιητικές και εξαγωγικές επιχειρήσεις των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει ως προφανή σκοπό την οικονομική και παραγωγική ενδυνάμωση των επιχειρήσεων αυτών, έτσι ώστε να παράγουν προϊόντα ανταγωνιστικά στο παγκόσμιο επιχειρηματικό περιβάλλον. Απώτερος στόχος είναι να δοθεί, με τον τρόπο αυτό, αποτελεσματική ώθηση στις εξαγωγές των Ενωσιακών χωρών προς τρίτες χώρες, προς αντιμετώπιση του διαρκώς αυξανόμενου διεθνούς εμπορικού ανταγωνισμού. Είναι  αυτονόητο  ότι ενδεχόμενη επιβάρυνση των εμπορευμάτων αυτών με δασμούς και φόρους θα έθετε, λόγω του απαγορευτικού τους κόστους, σε πρόδηλα δυσχερέστερη θέση τις επιχειρήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε σύγκριση με τις επιχειρήσεις τρίτων χωρών, για τα προϊόντα που προορίζονται να διατεθούν στη διεθνή αγορά.
4. Από τον σκοπό που υπηρετεί ο θεσμός της ενεργητικής τελειοποίησης καθίσταται αυτονόητη η εξαιρετική σημασία του όχι μόνο για τις μεταποιητικές και εξαγωγικές επιχειρήσεις αλλά και γενικότερα για την εθνική οικονομία των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που αποτελεί και τον θεμελιώδη λόγο που η Ένωση και τα κράτη αυτά θέτουν σε δεύτερη μοίρα την είσπραξη σημαντικών δασμοφορολογικών επιβαρύνσεων επί των συγκεκριμένων εισαγόμενων εμπορευμάτων. Εξυπακούεται, ασφαλώς, ότι, σε περίπτωση μη τήρησης  κάποιας υποχρέωσης από αυτές που αναφέρονται στο άρθρο 79 του Κώδικα, (π.χ.  η απομάκρυνση των εμπορευμάτων από τη μεταποίηση ή διάθεσή τους εντός του  ενωσιακού τελωνειακού εδάφους κλπ.) γεννάται   τελωνειακή οφειλή με ταυτόχρονη επιβάρυνση της επιχείρησης με πρόστιμα και προσαυξήσεις.

[1] Ήδη ο νέος Ενωσιακός Τελωνειακός Κώδικας (Καν Ε.Ε. 952/2013), εφεξής αναφερόμενος ως ‘Κώδικας’, επιτρέπει την εξαγωγή των τελειοποιημένων προϊόντων και σε άλλες χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πλην όμως μετά από καταβολή των σχετικώς οφειλόμενων δασμών.

Ισχύον θεσμικό πλαίσιο.

1. Το ισχύον σήμερα κανονιστικό πλαίσιο, εντός του οποίου αναπτύσσεται και λειτουργεί το ειδικό καθεστώς της ενεργητικής τελειοποίησης (ΙP), ως προς την αναστολή των δασμών, είναι ο Ενωσιακός Τελωνειακός Κώδικας, δηλαδή ο Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 952/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 9ης Οκτωβρίου 2013 για τη θέσπιση του Ενωσιακού Τελωνειακού Κώδικα (ΕΕ L 269, 10.10.2013), ο οποίος  ισχύει από 1/5/2016 και αναφέρεται  στη χρήση και λειτουργία όλων των ειδικών τελωνειακών καθεστώτων, πλην της διαμετακόμισης (κύριες κοινές διατάξεις για όλα τα καθεστώτα: άρθρα 22-30, 55, 79, 82,  85-86, 89-90, ειδικές διατάξεις για καθεστώς τελειοποίησης: άρθρα 210-225, 241, 255-258).
2.  Επίσης, εφαρμογή έχουν ο εκτελεστικός Κανονισμός (ΕΕ) 2447/2015 (για θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής ορισμένων διατάξεων του Κανονισμού (ΕΕ) 952/13) και οι  κατ’ εξουσιοδότηση εκδοθέντες Κανονισμοί (ΕΕ) αριθ. 2446, και 341/2016 (για τη συμπλήρωση του Κανονισμού (ΕΕ) 952/13). Διαφωτιστική   για το ισχύον τελωνειακό καθεστώς  είναι  η εκδοθείσα Εγκύκλιος  Της Γενικής Δ/σης Τελωνείων και Ε.Φ.Κ. του Υπουργείου Οικονομικών ΔΔΘΤΟΚ Δ 1067367/26-4-2016.
3. Ωστόσο, ο θεσμός του πιο πάνω ειδικού ανασταλτικού καθεστώτος δεν είναι πρόσφατος, αφού προβλεπόταν και πριν από τον ισχύοντα Κώδικα και συγκεκριμένα στο πλαίσιο του Κανονισμού ΕΟΚ 2913/1992, που καταργήθηκε από τον ισχύοντα Κώδικα, καθώς και στο πλαίσιο των Κανονισμών ΕΟΚ 2228/1991 και 1999/85.
4. Όσον αφορά στην αναστολή επιβολής του φόρου προστιθέμενης αξίας, οι σχετικές προβλέψεις απαντώνται στο ν. 1642/1986 και ήδη στον κωδικοποιητικό του νόμο 2859/2000 (άρθρα 25, 10 και 17), ενώ ειδικότερα θέματα με την εν λόγω αναστολή ρυθμίζονται στην κανονιστική απόφαση του Γεν. Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων ΠΟΛ.1020/ 19.01.2015 (ΦΕΚ 225Β/17.02.2015), επί της οποίας έχει εκδοθεί η ερμηνευτική εγκύκλιος ΠΟΛ 1111/2015).

Δραστηριότητες της ενεργητικής τελειοποίησης.

1. Ο όρος τελειοποίηση (μεταποίηση) προβλέπει οποιαδήποτε μεταποιητική δραστηριότητα, από την απλή επανασυσκευασία προϊόντων έως την πλέον σύνθετη μεταποιητική δραστηριότητα. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 5.37 του Κώδικα, εργασίες τελειοποίησης που μπορούν να εκτελεστούν στα πλαίσια του καθεστώτος αποτελούν:
   α) η κατεργασία εμπορευμάτων, στην οποία περιλαμβάνεται η συναρμολόγηση, η συνένωση και η προσαρμογή τους σε άλλα εμπορεύματα,
   β) η μεταποίηση εμπορευμάτων,
   γ) η καταστροφή εμπορευμάτων,
   δ) η επισκευή εμπορευμάτων, στην οποία περιλαμβάνεται η αποκατάσταση και η θέση τους σε λειτουργία,
   ε) η χρησιμοποίηση ορισμένων εμπορευμάτων, τα οποία δεν περιέχονται μεν στα μεταποιημένα προϊόντα, επιτρέπουν όμως ή διευκολύνουν την παραγωγή των προϊόντων αυτών, ακόμα και αν αναλίσκονται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει κατά τη χρησιμοποίησή τους (βοηθήματα παραγωγής).

2. Επίσης, προβλέπεται ότι το καθεστώς τελειοποίησης προς επανεξαγωγή μπορεί να εφαρμόζεται και σε (α) εμπορεύματα που προορίζονται να υποβληθούν σε εργασίες ώστε να διασφαλισθεί η συμμόρφωσή τους προς τις τεχνικές απαιτήσεις για τη θέση τους σε ελεύθερη κυκλοφορία, (β) εμπορεύματα τα οποία πρέπει να υποβληθούν σε συνήθεις εργασίες σύμφωνα με το άρθρο 220 του Κώδικα (άρθρο 256§3).

Διαδικαστικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις υπαγωγής στο καθεστώς τελειοποίησης.

α. Διαδικαστικές προϋποθέσεις υπαγωγής.

1. Η υπαγωγή των εμπορευμάτων στο καθεστώς της τελειοποίησης προς επανεξαγωγή προϋποθέτει την έκδοση σχετικής άδειας (άρθρα 210 και 211 του Κώδικα), ύστερα από αίτηση του ενδιαφερομένου στην αρμόδια τελωνειακή αρχή, δηλαδή στο Τελωνείο που έχει αρμοδιότητα στην περιοχή του οποίου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις όπου θα διενεργηθούν οι εργασίες τελειοποίησης, δηλαδή στο Τελωνείο Ελέγχου.
2. Αίτηση μπορεί να υποβληθεί από το πρόσωπο που πραγματοποιεί την μεταποίηση ή από το πρόσωπο εκείνο που έχει αναλάβει να εκτελέσει τις εργασίες τελειοποίησης, εκ μέρους κάποιου άλλου. Απαραίτητη προϋπόθεση για την παραδεκτή υποβολή της αίτησης αποτελεί η σαφής αναγραφή σε αυτή από τον αιτούντα εάν επιθυμεί, σε περίπτωση γένεσης τελωνειακής οφειλής, να υπολογιστεί το ποσό των επιβαρύνσεων σύμφωνα με τη δασμολογική κατάταξη, τη δασμολογητέα αξία, την ποσότητα, τη φύση και την καταγωγή των εμπορευμάτων που είχαν υπαχθεί στο καθεστώς (άρθρο 86§3 του Κώδικα).
3. Το καθεστώς της τελειοποίησης προς επανεξαγωγή προβλέπει και τη δυνατότητα μεταποίησης των εισαγομένων προϊόντων σε περισσότερα του ενός Κράτη-Μέλη, μετά από αίτηση του ενδιαφερόμενου και έκδοση ανάλογης άδειας που θα καλύπτει το σύνολο της μεταποιητικής διαδικασίας (Ενιαία άδεια).

4.Επίσης, σύμφωνα με το άρθρο 211, παρ. 3, σημείο (γ) του Κώδικα, απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση της άδειας αποτελεί και η παροχή εγγύησης από την επιχείρηση, για την ενδεχόμενη γένεση τελωνειακής οφειλής. Το ύψος της εγγύησης πρέπει να καλύπτει, ανά πάσα στιγμή, το ποσό του δασμού, που αντιστοιχεί στις τελωνειακές οφειλές και στις λοιπές επιβαρύνσεις και πρέπει να παρέχεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 89 του Κώδικα.

 β. Ουσιαστικές προϋποθέσεις υπαγωγής.

1. Σύμφωνα με το άρθρο 211§3α’, δικαίωμα ένταξης στο ειδικό καθεστώς έχουν φυσικά πρόσωπα ή εταιρείες εγκατεστημένες εντός του τελωνειακού εδάφους της ΕΕ. Σύμφωνα με το άρθρο 5§31, τέτοια πρόσωπα είναι:  α) εάν πρόκειται για φυσικό πρόσωπο, κάθε πρόσωπο που έχει τη συνήθη κατοικία του στο τελωνειακό έδαφος της Ένωσης, β) εάν πρόκειται για νομικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων,  εφόσον έχει στο τελωνειακό έδαφος της Ένωσης την καταστατική του έδρα, την κεντρική του διοίκηση ή τη μόνιμη επιχειρηματική εγκατάσταση. Επίσης χρήση των διατάξεων του ειδικού καθεστώτος μπορούν να κάνουν πρόσωπα ή εταιρείες, οι οποίες  είναι εγκατεστημένες εκτός της Ε.Ε., με την προϋπόθεση ότι τα υπό μεταποίηση εμπορεύματα δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα.
2. Κατά τη ρητή πρόβλεψη του άρθρου 256§2 του Κώδικα, το καθεστώς τελειοποίησης προς επανεξαγωγή μπορεί να εφαρμόζεται σε περιπτώσεις, εκτός της επισκευής και της καταστροφής, μόνον όταν, με την επιφύλαξη της χρησιμοποίησης βοηθημάτων παραγωγής, είναι δυνατόν να εξακριβωθεί στα μεταποιημένα προϊόντα η ταυτότητα των εμπορευμάτων που έχουν υπαχθεί στο καθεστώς.

Επίσης, από το άρθρο 258 του Κώδικα προβλέπεται η, μετά από αίτηση της επιχείρησης, δυνατότητα προσωρινής επανεξαγωγής για περαιτέρω τελειοποίηση των εμπορευμάτων που έχουν υπαχθεί σε καθεστώς τελειοποίησης προς επανεξαγωγή ή των μεταποιημένων προϊόντων με τους όρους που καθορίζονται στις διατάξεις για το καθεστώς της τελειοποίησης προς επανεισαγωγή.

Διάρκεια της χορηγούμενης άδειας.

1. Η διάρκεια ισχύος της άδειας που εκδίδεται κατόπιν υποβολής αίτησης για την υπαγωγή στα ειδικά καθεστώτα (τελειοποίησης προς επανεξαγωγή, τελειοποίησης προς επανεισαγωγή, προσωρινής εισαγωγής, ειδικού προορισμού) δεν μπορεί να υπερβεί τα πέντε (5) έτη και όσον αφορά τα εμπορεύματα του παραρτήματος 71-02 του Καν (ΕΕ) 2446/2015 (δηλ. ευαίσθητα γεωργικά προϊόντα), η διάρκεια ισχύος της άδειας ορίζεται έως τρία (3) έτη (άρθρο 173 του Καν(ΕΕ) 2446/2015).

       Επισημαίνεται ότι οι παραπάνω προθεσμίες αποτελούν τη μέγιστη διάρκεια της άδειας που  μπορεί να χορηγηθεί, οπότε οι τελωνειακές αρχές διατηρούν την ευχέρεια να καθορίζουν τη διάρκεια ισχύος της άδειας κατά περίπτωση σύμφωνα με τα πραγματικά στοιχεία που προσκομίζονται από το πρόσωπο που αιτείται την υπαγωγή των εμπορευμάτων σε καθεστώς.

2. Η χορήγηση άδειας με αναδρομική ισχύ είναι επιτρεπτή (βλ. άρθρα 211§2 του Κώδικα και 172 Καν (ΕΕ) 2446/2015), με την έννοια ότι τα εμπορεύματα έχουν ήδη εισαχθεί πριν από τη χορήγησή της Ωστόσο, η αναδρομικότητα της άδειας ισχύει μέχρι και ένα (1) έτος πριν από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης ενώ για τα αναφερθέντα εμπορεύματα του Παραρτήματος 71-02 μέχρι και τρείς (3) μήνες πριν από την ημερομηνία αποδοχής της αίτησης.

Σημειωτέον ότι οι τελωνειακές αρχές δύνανται να χορηγήσουν άδεια με αναδρομική ισχύ και στις περιπτώσεις που τα υπαγόμενα σε τελωνειακό καθεστώς εμπορεύματα δεν είναι πλέον διαθέσιμα κατά το χρόνο αποδοχής της αίτησης αδείας. Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι η έκδοση της αναδρομικής άδειας επιτρέπεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις και εφόσον συντρέχουν ιδιαίτεροι όροι και προϋποθέσεις.

Μεταβίβαση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων σε τρίτους.

1. Σύμφωνα με το άρθρο 218 του Κώδικα και το άρθρο 266 του Εκτελεστικού Καν. (EE) 2447/15, επιτρέπεται η μεταβίβαση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, πλήρως ή μερικώς, του δικαιούχου του καθεστώτος σε άλλο πρόσωπο, το οποίο, ασφαλώς πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις που ορίζονται για τη χρήση του συγκεκριμένου καθεστώτος. Η πιο πάνω μεταβίβαση υλοποιείται ύστερα από σχετική έγκριση της αρμόδιας Τελωνειακής Αρχής, η οποία θέτει τους όρους που πρέπει να συντρέχουν για την πραγματοποίηση της εν λόγω μεταβίβασης.
2. .Όταν ο δικαιούχος του καθεστώτος είναι ταυτόχρονα και κάτοχος της άδειας (π.χ. καθεστώς τελειοποίησης προς επανεξαγωγή, καθεστώς ειδικού προορισμού, περιπτώσεις ιδιωτικών αποθηκών τελωνειακής αποταμίευσης), η άδεια χρήσης ειδικού καθεστώτος αποτελεί και την έγκριση για τη σχεδιαζόμενη μεταβίβαση, εφόσον έχουν συμπληρωθεί οι σχετικές προϋποθέσεις στο πεδίο 15 της άδειας, όπως αυτό διαμορφώνεται βάσει του Παραρτήματος 12 του Καν. (ΕΕ) 341/16,
3.   Σημειώνεται ότι, για τη μεταβίβαση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, δεν απαιτείται από τον νέο δικαιούχο του καθεστώτος η κατοχή άδειας για τη χρήση του ειδικού καθεστώτος, στο οποίο υπάγονται τα εμπορεύματα.  Επίσης, δεν απαιτείται η υποβολή νέας τελωνειακής διασάφησης εφόσον η βούλησή του είναι τα εμπορεύματα να εξακολουθήσουν να υπάγονται στο συγκεκριμένο ειδικό καθεστώς.

Ισοδύναμα εμπορεύματα.

1. Σύμφωνα με το άρθρο 223 του Κώδικα, το άρθρο 169 του κατ΄ εξουσιοδότηση Καν. (EE) 2446/15 και τα άρθρα 268-269 του Εκτελεστικού Καν. (EE) 2447/15, οι Τελωνειακές Αρχές μπορούν, κατόπιν αίτησης του ενδιαφερομένου, να επιτρέπουν τη χρήση ισοδύναμων εμπορευμάτων στο σύνολο των ειδικών καθεστώτων, υπό τον όρο ότι διασφαλίζεται η δέουσα εφαρμογή της διαδικασίας, ιδίως όσον αφορά την τελωνειακή επιτήρηση.
2. Ως ισοδύναμα εμπορεύματα, σύμφωνα με το άρθρο 223 του Κώδικα νοούνται ενωσιακά εμπορεύματα τα οποία αποθηκεύονται, χρησιμοποι-ούνται ή τελειοποιούνται αντί για τα εμπορεύματα που έχουν υπαχθεί σε ειδικό καθεστώς.
3. Εξαίρεση στη χρήση ισοδύναμων εμπορευμάτων προβλέπεται κυρίως (α) όταν τα εμπορεύματα διέπονται από μέτρα εμπορικής πολιτικής, τα οποία θα είχαν ως αποτέλεσμα την καταβολή των ανάλογων επιβαρύνσεων, εάν αυτά είχαν τεθεί σε ελεύθερη κυκλοφορία (π.χ. προσωρινοί ή οριστικού δασμοί anti-dumping, αντισταθμιστικοί δασμοί κλπ) και (β) όταν διενεργούνται μόνο συνήθεις εργασίες στα πλαίσια του ειδικού καθεστώτος.

Γένεση της τελωνειακής οφειλής.

α. Προϋποθέσεις γένεσης της οφειλής.

Σύμφωνα με το άρθρο  79 του Κώδικα,  για τα εμπορεύματα που υπόκεινται σε εισαγωγικό δασμό, γεννάται τελωνειακή οφειλή κατά την εισαγωγή λόγω της μη τήρησης οποιουδήποτε από τα εξής: α) μιας από τις υποχρεώσεις που καθορίζονται στην τελωνειακή νομοθεσία όσον αφορά την είσοδο μη ενωσιακών εμπορευμάτων στο τελωνειακό έδαφος της Ένωσης, την απομάκρυνσή τους από την τελωνειακή επιτήρηση ή τη διακίνηση, μεταποίηση, αποθήκευση, προσωρινή εναπόθεση, προσωρινή εισαγωγή ή διάθεση των εμπορευμάτων αυτών εντός του εν λόγω εδάφους, β) μιας από τις υποχρεώσεις που ορίζονται στην τελωνειακή νομοθεσία σχετικά με τον ειδικό προορισμό εμπορευμάτων εντός του τελωνειακού εδάφους της Ένωσης και γ) ενός όρου που έχει καθορισθεί για την υπαγωγή μη ενωσιακών εμπορευμάτων σε τελωνειακό καθεστώς ή τη χορήγηση, λόγω του ειδικού προορισμού των εμπορευμάτων, δασμολογικής απαλλαγής ή μειωμένου συντελεστή εισαγωγικού δασμού

β. Τόπος γένεσης της τελωνειακής οφειλής.

1. Κατά το άρθρο 87, η τελωνειακή οφειλή γεννάται στον τόπο υποβολής της τελωνειακής διασάφησης ή της γνωστοποίησης επανεξαγωγής που αναφέρονται στα άρθρα 77, 78, και 81. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, ο τόπος γένεσης της τελωνειακής οφειλής είναι ο τόπος στον οποίο λαμβάνουν χώρα οι πράξεις που γεννούν την οφειλή αυτή.

Αν δεν είναι δυνατόν να καθορισθεί ο τόπος αυτός, η τελωνειακή οφειλή γεννάται στον τόπο όπου οι τελωνειακές αρχές διαπιστώνουν ότι τα εμπορεύματα βρίσκονται σε κατάσταση η οποία γεννά τελωνειακή οφειλή.

γ. Εκκαθάριση ειδικού καθεστώτος.

Σύμφωνα με το άρθρο 215, σε περιπτώσεις άλλες εκτός από το καθεστώς διαμετακόμισης και με την επιφύλαξη του άρθρου 254 (καθεστώς ειδικού προορισμού), ένα ειδικό καθεστώς εκκαθαρίζεται όταν τα εμπορεύματα, που έχουν υπαχθεί στο καθεστώς ή τα μεταποιημένα προϊόντα υπάγονται σε επόμενο τελωνειακό καθεστώς, εξέρχονται από το τελωνειακό έδαφος της Ένωσης, ή καταστρέφονται χωρίς να αφήσουν κατάλοιπα ή εγκαταλείπονται υπέρ του Δημοσίου σύμφωνα με το άρθρο 199.

Μελέτη: Γλυκερία-Χριστίνα Τερζή, δικηγόρος