Το διατηρητέο της οδού Αμερικής εγκαινιάστηκε πριν από 90 χρόνια, αλλά έμεινε κλειστό για μια δεκαπενταετία και άνοιξε πριν από μερικούς μήνες τις πύλες του για να φιλοξενήσει τις υποδομές για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας που δημιούργησε το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Αθήνας. Το 1982, με απόφαση της τότε υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, είχε χαρακτηριστεί έργο τέχνης για την εξαιρετική αρχιτεκτονική αξία του και κυρίως τα υπέροχα βιτρό του
Της Χαράς Τζαναβάρα*
Μόνον οι πολύ παρατηρητικοί διερχόμενοι από την οδό Αμερικής έχουν διαπιστώσει πως τους τελευταίους μήνες «απελευθερώθηκε» το δεξιό πεζοδρόμιο από τις σκαλωσιές που είχαν κάνει… κατάληψη εδώ και πολλά χρόνια.
Για να απολαύσουν όμως την αρχιτεκτονική ομορφιά του ιστορικού κτιρίου στον αριθμό 8, λίγο μετά τη γωνία με την οδό Πανεπιστημίου, πρέπει να περάσουν στην απέναντι πλευρά του δρόμου και να εστιάσουν το βλέμμα τους στον δεύτερο και τον τρίτο όροφο όπου κυριαρχεί το τριπλό βιτρό, το οποίο είναι σήμα κατατεθέν για τον ιδιοκτήτη του μεγάρου, που είναι το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Αθήνας (ΕΒΕΑ).
Η σχέση του ακινήτου με το μεγαλύτερο Επιμελητήριο της χώρας ξεκινά από το 1925. Τότε το Επιμελητήριο στεγαζόταν στον δεύτερο όροφο ενός μικρού κτιρίου στην οδό Καραγεώργη Σερβίας στην πλατεία Συντάγματος.
Η πρωτοβουλία για την αγορά του κεντρικού, αλλά μόλις 320 τετραγωνικών, οικοπέδου ανήκει στη δυναμική ηγεσία του φορέα, που αποτελούσαν ο πρόεδρος Εμμανουήλ Χαρίλαος, με αντιπροέδρους τους Ανδρέα Χατζηκυριάκο και Κλέαρχο Μανέα.
Η πυκνοδομημένη σήμερα περιοχή είχε σταδιακά ενταχθεί στο σχέδιο από τα τέλη του 19ου αιώνα.
Η προνομιακή θέση της, σε σχέση με τα ανάκτορα και την πλατεία Συντάγματος, ήταν η αφορμή για να κατασκευαστούν μερικά από τα ωραιότερα νεοκλασικά της πρωτεύουσας, κυρίως κατά μήκος της Πανεπιστημίου. Η πάνω πλευρά της όμως, ώς τις παρυφές του Λυκαβηττού, είχε ελάχιστα σπίτια.
Η γειτονιά με τα πανάκριβα ακίνητα ήταν ακόμη η περιοχή του Βοϊδοπνίχτη, όπως σημειώνει ο Κώστας Μπίρης στο βιβλίο του «Αι τοπωνυμίαι της πόλεως και των περιχώρων των Αθηνών».
Είχε πάρει το όνομά της από τον ομώνυμο χείμαρρο, που ξεκινούσε από τη δυτική πλευρά του λόφου και διέθετε δύο κλάδους, που είναι οι μετέπειτα οδοί Δημοκρίτου και Λυκαβηττού.
Ακολουθούσαν παράλληλη πορεία ώς την οδό Ακαδημίας και στη συνέχεια κατέληγαν στο τότε βαθύ ρέμα, που δεν είναι άλλο από τη Σταδίου.
Ο αρχιτέκτονας
Τα σχέδια της πρώτης ιδιόκτητης στέγης του ΕΒΕΑ είχαν ανατεθεί στον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά (1862-1937).Σπούδασε στη Δρέσδη, την Καρλσρούη και το Παρίσι, ενώ θεωρείται ο σπουδαιότερος εκφραστής του εξελιγμένου ελληνικού ύφους, το οποίο άρχισε να κερδίζει έδαφος από τον νεοκλασικισμό που από τις αρχές του 20ού αιώνα κατέγραφε φθίνουσα πορεία.Συνέδεσε το όνομά του με τα σπουδαιότερα μέγαρα της Βασ. Σοφίας, που χτίστηκαν για τη βασιλική οικογένεια και την άρχουσα τάξη της εποχής.
Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν το Μουσείο Μπενάκη και οι πρεσβείες της Γαλλίας και της Ιταλίας. Στην πλούσια αρχιτεκτονική συμβολή του περιλαμβάνονται το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, το κτίριο της ΑΣΟΕΕ στην Πατησίων, αλλά και τα κατεδαφισμένα προπύλαια του Παναθηναϊκού Σταδίου.
Το μέγαρο στην οδό Αμερικής, με συνολική δομημένη επιφάνεια 1.720 τετραγωνικών, είναι πενταώροφο με υπόγειο και εσοχή.
«Εκφράζει σωστά τον χαρακτήρα του δημοσίου κτιρίου», επισημαίνει ο ακαδημαϊκός και καθηγητής του Πολυτεχνείου Σόλων Κυδωνιάτης στο βιβλίο του «Αι Αθήναι, παρελθόν και μέλλον» και παρατηρεί ότι «κακώς εγκιβωτίστηκε στο συνεχές οικοδομικό σύστημα», αποδίδοντας την επιλογή στο περιορισμένης επιφάνειας οικόπεδο.
Οι λεπτομέρειες
Η πρόσοψή του ακολουθεί τον γενικό κανόνα της συμμετρίας, αλλά τον «πειράζει» με την τοποθέτηση της εισόδου στη νότια άκρη, που αξιοποιεί την κλίση του εδάφους για την ευκολότερη πρόσβαση στο κτίριο.
Οι τοίχοι της είχαν καλυφθεί με παχύ στρώμα τσιμεντοκονίας, που διακόπτεται από αρμούς ώστε να δίνει την αίσθηση ότι αποτελείται από ογκόλιθους.
Καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού τοίχου ανάμεσα στον δεύτερο και τον τρίτο όροφο, που στο εσωτερικό έχουν ενωθεί για να δημιουργηθεί η ψηλοτάβανη αίθουσα συγκεντρώσεων η οποία στις τρεις υπόλοιπες πλευρές της πλαισιώνεται από εσωτερικό εξώστη με περίτεχνα κάγκελα από συμπαγές σίδερο.Έργο του σπουδαίου «μάστορα» του είδους Φ. Μάγερ, το βιτρό είναι ορατό στην πρόσοψη αλλά αποκαλύπτει τη μοναδική τεχνική του στο εσωτερικό του.
Το κεντρικό και μεγαλύτερο τμήμα του απεικονίζει τον Κερδώο Ερμή, που είναι το σύμβολο του ΕΒΕΑ, την κουκουβάγια που είναι το έμβλημα της πόλης των Αθηνών και μικρά στολίδια στο στιλ της art deco.
Στα μικρότερα τμήματα που το πλαισιώνουν αποτυπώνονται ένα εργοστάσιο και ένα ιστιοφόρο, αφού τότε το Επιμελητήριο ήταν ο φορέας των επιχειρήσεων της βιομηχανίας αλλά και της ναυτιλίας.
Παρά την αρχιτεκτονική, αλλά και τη συμβολική του αξία, το 1979 με απόφαση του τότε υπουργού Πολιτισμού το μέγαρο δεν κρίθηκε διατηρητέο και άνοιξε ο δρόμος για την κατεδάφισή του, όπως είχε γίνει για σπουδαία νεοκλασικά εκείνη την περίοδο της εμπορευματοποίησης της γης.
Η απαράδεκτη επιλογή ανακλήθηκε το 1982, με απόφαση που φέρει την υπογραφή της Μελίνας Μερκούρη, με την οποία χαρακτηρίστηκε «έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία», σημειώνεται ότι αποτελεί «αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγμα της περιόδου του όψιμου κλασικισμού» και γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στα βιτρό.
1 Ο φορέας
Το ΕΒΕΑ, με βάση τη συμμετοχή αλλά κυρίως το ειδικό βάρος, είναι ο μεγαλύτερος φορέας του επιχειρηματικού κόσμου της χώρας, αλλά όχι και ο αρχαιότερος.
Ιδρύθηκε το 1841, αφού είχαν προηγηθεί πριν από μια πενταετία τα Επιμελητήρια του Ναυπλίου, της Ερμούπολης και της Πάτρας, τα οποία συνδέονται με την προσωρινή πρωτεύουσα και τα δύο μεγαλύτερα οικονομικά κέντρα της εποχής.
2 Χρηματοδότηση
Το μέγαρο της οδού Αμερικής ήταν έδρα του Επιμελητηρίου της Αθήνας ώς τα τέλη της δεκαετίας του 1980, οπότε μεταφέρθηκε στο πολυώροφο κτίριο της οδού Ακαδημίας, που κάλυπτε τις αυξανόμενες δραστηριότητές του.
Το ιστορικό κτίριο μισθώθηκε ώς το 1998 στο «Atheneum» που έχει την ευθύνη για τον διεθνή διαγωνισμό προς τιμήν της Μαρίας Κάλλας.
Ενα χρόνο μετά υπέστη σοβαρές ζημιές από τον σεισμό της Πάρνηθας. Η μελέτη, που εκπονήθηκε το 2000 και προέβλεπε τη μετατροπή του σε Κέντρο Επιχειρηματικότητας, υλοποιήθηκε με μεγάλη καθυστέρηση λόγω έλλειψης κονδυλίων, τα οποία εξασφαλίστηκαν από την Περιφέρεια Αττικής το 2014, ενώ τα έργα υλοποιήθηκαν με την τεχνική και οικονομική συμβολή του Δήμου Αθηναίων.
3 Η Αμερικής
Η οδός Αμερικής είναι το πρώτο τμήμα του στενού κάθετου άξονα της Σταδίου, που μετά τη Σκουφά συνεχίζει ως οδός Λυκαβηττού.
Τον Ιούλιο του 1946 είχε πάρει το όνομα του πρωθυπουργού του Καναδά Μακένζι Κινγκ, το οποίο ξεχάστηκε, όπως έγινε και με άλλα «βαφτίσια» οδικών αξόνων της μεταπολεμικής περιόδου που είχαν επιλεγεί για πολιτικούς λόγους.
Πηγή: https://www.efsyn.gr/
