Κατασκευάστηκε σε ένα προνομιούχο οικόπεδο στα βορειοανατολικά όρια του κέντρου της πρωτεύουσας και γρήγορα εξελίχθηκε σε τοπόσημο για τη γύρω περιοχή. Θεμελιώθηκε στις 13 Ιουνίου 1968 και παραδόθηκε στους ενοίκους του μέσα σε λιγότερα από τέσσερα χρόνια. Ο ελληνικός ουρανοξύστης έχει 28 ορόφους και φτάνει τα 103 μέτρα, παραμένοντας εδώ και μισό αιώνα το ψηλότερο κτίριο της χώρας. Διαθέτει και ένα μικρότερο «αδελφάκι», με κοινά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, αλλά είναι δωδεκαώροφο και έχει ύψος 65 μέτρα. Ο πρωτοποριακός αντισεισμικός σχεδιασμός του κτιριακού συγκροτήματος απέδειξε την υπεροχή του απέναντι στα χτυπήματα του Εγκέλαδου.
Της Χαράς Τζαναβάρα
Το ύψος των νέων οικοδομών άρχισε να γίνεται σημείο αντιπαράθεσης στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν έκανε την εμφάνισή του το μπετόν που επέτρεψε την κατασκευή τριώροφων και αργότερα τετραώροφων μεγάρων.
Η πρώτη απόπειρα ελέγχου αποδίδεται στη βασίλισσα Αμαλία, η οποία στη δεκαετία του 1850 επέβαλε το «ψαλίδισμα» του τελευταίου ορόφου σε υπό κατασκευή νεοκλασικό στην κάτω πλευρά της πλατείας Συντάγματος, γιατί θα μείωνε τη θέα από τα ανάκτορα…
Ο πρώτος νόμος πάντως που έθεσε όριο στο ύψος των οικοδομών συνδέεται με την κατασκευή του μεγάρου Γιάνναρου, στη γωνία των οδών Οθωνος και Φιλελλήνων. Το νέο κτίριο θεωρήθηκε ότι θα αλλοίωνε την έως τότε «ήρεμον όψιν» της πλατείας Συντάγματος και προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, με αποτέλεσμα την παρέμβαση του τότε αρμόδιου υπουργείου Συγκοινωνιών.
Με την υπογραφή του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, θεσμοθετήθηκε το 1919 το 858 διάταγμα, που συνέδεε το ύψος των οικοδομών με τις διαστάσεις του δρόμου και όριζε ότι δεν μπορεί να υπερβαίνει τα δώδεκα δέκατα του πλάτους του, θέτοντας ανώτατο όριο τα 22 μέτρα.
Το 1922 αυξήθηκε στα 26 μέτρα και πέντε χρόνια αργότερα, πάντα στο όνομα της στεγαστικής αποκατάστασης των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, θεσμοθετήθηκαν και οι πρώτες παρεκκλίσεις…
Στη δεκαετία του 1950 έφτασε τα 35 μέτρα, αυτή τη φορά για την εξυπηρέτηση του ελληνικής έμπνευσης συστήματος της αντιπαροχής. Με τον Οικοδομικό Κανονισμό του 1955, έφτασε στα 54 μέτρα αποκλειστικά και μόνο για το «Χίλτον», που με το ύψος του προκάλεσε το 1963 θύελλα αντιδράσεων που ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα.
Η υψηλή σεισμικότητα, τα μικρά οικόπεδα και κυρίως η εμβληματική εικόνα του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης, που φτάνει μόλις τα 150 μέτρα, ήταν οι βασικοί λόγοι που διαμόρφωσαν το πλαφόν του ύψους στα 32 έως 35 μέτρα.
Η μόνη παραφωνία είναι ο νόμος 395 του 1968, που φέρει τη σφραγίδα της χούντας και ήταν η βασική αιτία της μαζικής κατεδάφισης των νεοκλασικών. Επέτρεψε να ψηλώνουν τα κτίρια, στο όνομα της… ενίσχυσης των επενδύσεων, αρκεί να άφηναν μεγαλύτερο ελεύθερο χώρο στο οικόπεδο.
Χάρη στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο, την ίδια χρονιά ξεκίνησε η κατασκευή του Πύργου των Αθηνών στην αρχή της λεωφόρου Μεσογείων, στη διασταύρωση με την οδό Σινώπης.
Αποτελείται από δύο ανισοϋψή κτίρια και κοινά αρχιτεκτονικά στοιχεία, τα οποία συνδέονται με κλειστή «γέφυρα» στο ύψος του πρώτου ορόφου και αφήνουν σε κοινή χρήση το μεγαλύτερο μέρος του εκτεταμένου οικοπέδου.
Τα σχέδια ανατέθηκαν στον νεαρό αλλά ανερχόμενο αρχιτέκτονα Ιωάννη Βικέλα, που συνεργάστηκε με τον Ιωάννη Κυπρίτη.
Γόνος εύπορου επιχειρηματία, ο Ι. Βικέλας γεννήθηκε το 1931 στο Παρίσι, αλλά γρήγορα μαζί με την οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου σπούδασε στο Πολυτεχνείο.
Στην πλούσια σταδιοδρομία του περιλαμβάνονται έργα που καλύπτουν όλες τις πτυχές της αρχιτεκτονικής δημιουργίας: υπουργεία, νοσοκομεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, επαγγελματικά συγκροτήματα, ιδιωτικές κατοικίες, πλατείες και ναοί.
Ταυτίστηκε όμως με τα ψηλά κτίρια, παρ’ όλο που ο ίδιος ο δημιουργός τους φροντίζει να διευκρινίζει ότι σε αυτό το μεγάλο κεφάλαιο της ενδιαφέρουσας διαδρομής του εντάσσονται μόνον 23 από τα περισσότερα από 800 έργα του.
Ο Πύργος των Αθηνών, με βάση την περιγραφή που υπάρχει στην τιμητική έκδοση για το έργο του Ι. Βικέλα, ακολουθεί τις αρχές της μινιμαλιστικής αρχιτεκτονικής.
Ηταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε γυψοσανίδες για την εσωτερική διαμόρφωση των χώρων, επιλογή που επιτρέπει την εύκολη αναδιάταξή τους με βάση τις νέες ανάγκες, αλλά, το σπουδαιότερο, μειώνει το ειδικό βάρος της πολυώροφης κατασκευής.
Οι εξωτερικές όψεις της χαρακτηρίζονται από έξυπνη εναλλαγή μαρμάρινων και γυάλινων επιφανειών που στηρίζονται σε καφέ φύλλα ανοδιωμένου αλουμινίου και δημιουργούν μια σύνθεση που διαχέει τον όγκο της.
Καινοτόμος για την εποχή του ήταν και ο σχεδιασμός του σκελετού του κτιριακού συγκροτήματος, που υπογράφει ο κορυφαίος στατικός της εποχής Αρίσταρχος Οικονόμου, καθηγητής της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών.
Για να εξασφαλίσει μεγαλύτερη αντοχή σε σεισμούς, επέλεξε να «παντρέψει» διαφορετικά δομικά υλικά και να στηρίξει σε κολόνες από χάλυβα τις πλάκες των ορόφων, που κατασκευάστηκαν από το παραδοσιακό μπετόν.
«Είναι μια εξελιγμένη απόδοση του προπολεμικού απλοποιημένου κλασικισμού», σημειώνει ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Δημήτρης Φιλιππίδης στο βιβλίο του «Νεοελληνική Αρχιτεκτονική» και προσθέτει: «Ο Πύργος των Αθηνών ανήκει στην κατηγορία της υψηλής εμπορικής αρχιτεκτονικής, μιας αρχιτεκτονικής που ναι μεν αποθέωνε την τότε νέα τεχνολογία, χρησιμοποιώντας ένα σύγχρονο για την εποχή λεξιλόγιο, αλλά απώτερος σκοπός ήταν ο εντυπωσιασμός και η μεγιστοποίηση της εμπορικής αξίας του ακινήτου με γνώμονα το κέρδος».
Διαφορετική είναι η προσέγγιση της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ελένης Φεσσά-Εμμανουήλ. Στο βιβλίο της «Νέα Ελληνική Αρχιτεκτονική» σημειώνει ότι η λιτή και μοντέρνα αισθητική του αντέχει στον χρόνο και μάλιστα με μεγαλύτερη άνεση σε σχέση με μεταγενέστερα γυάλινα κτίρια.
1 Πρωτιά
Ο Πύργος των Αθηνών θεμελιώθηκε στις 13 Ιουνίου 1968 και τότε ήταν το ψηλότερο κτίριο στα Βαλκάνια, πρωτιά που έχασε στη συνέχεια, κυρίως από τους ουρανοξύστες της Κωνσταντινούπολης.
Ο πρωτοποριακός σκελετός του ολοκληρώθηκε μέσα σε έναν χρόνο και το 1971 άνοιξε τις πύλες του για να στεγάσει γραφεία και εμπορικές χρήσεις, που υποδέχονταν σε καθημερινή βάση τον πληθυσμό μιας μικρής πόλης.
Με το ύψος, την αρχιτεκτονική και τη λειτουργία του, πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε τοπόσημο για τη γύρω περιοχή.
2 Ο Βικέλας
Στο πλούσιο βιογραφικό του, ο Ι. Βικέλας δικαιολογημένα καμαρώνει για την πολυώροφη, ανεξάρτητη προσθήκη στο υπουργείο Εξωτερικών, που στέκεται με σεβασμό απέναντι στη Βουλή, ενώ στο βάθος του κάδρου υπάρχει η Ακρόπολη.
Το πιο κομψό δημιούργημά του θεωρείται το συγκρότημα Atrina, στον Παράδεισο Αμαρουσίου, που έγινε γνωστό στο πανελλήνιο όταν χρησιμοποιήθηκε ως πλάνο για τους τίτλους δημοφιλούς σαπουνόπερας.
«Παραμένει σταθερός στην αναζήτηση του καινούργιου και μάλιστα ανεξάρτητα από το ρίσκο που συνεπάγεται», όπως αναφέρεται στον τιμητικό τόμο για το έργο του, που εξέδωσε το μουσείο Μπενάκη.
3 Nέοι ουρανοξύστες
Η συζήτηση για τα ψηλά κτίρια επανήλθε με αφορμή τα σχέδια για το Ελληνικό, που περιλαμβάνουν έξι ουρανοξύστες 200 μέτρων στην περίμετρο του μητροπολιτικού πάρκου. Η ίδια μελέτη αναφέρει ότι στο Λεκανοπέδιο, εκτός του κέντρου, υπάρχουν μόνον 11 κτίρια με ύψος 62-103 μέτρα.
Φωτό: ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Πηγή: https://www.efsyn.gr/
