Η Πλατεία Αμερικής είναι μια από τις εμβληματικές πλατείες της Αθήνας – η ιστορία της είναι μια σύνοψη της ιστορίας του αστικού ιστού της πρωτεύουσας. Κοιτώντας την, βλέπει κανείς σε κάτοψη τις κοινωνικές επιστρωματώσεις της πόλης.
Του Παύλου Μεθενίτη
Παλιότερα η Πλατεία Αμερικής ονομαζόταν Πλατεία Αγάμων. Ομως, πριν ονομαστεί έτσι, ο λαός την ονόμαζε ανεπίσημα Πλατεία Ανθεστηρίων, επειδή τα παλιά χρόνια οι Αθηναίοι πήγαιναν εκεί και γιόρταζαν την Πρωτομαγιά. Το 1887, όταν η περιοχή ήταν ακόμα εξοχική, στο σημείο που έκανε τέρμα ο ιπποτροχιόδρομος, δηλαδή το ιππήλατο τραμ, υπήρχε ένα μικρό καφενείο στο οποίο σύχναζε μια παρέα ώριμων Αθηναίων, που όλοι τους, χωρίς εξαίρεση, ήταν άγαμοι.
Μόνον ένας απ’ αυτούς, κάποιος Γεώργιος Περπινιάς, στις αρχές της άνοιξης του 1887, αποσκίρτησε από τους ορκισμένους εργένηδες και παντρεύτηκε, αλλά πολύ νωρίς, την πρώτη νύχτα του γάμου του, κατάλαβε πως η γυναίκα του ήταν φοβερά δύστροπη. Ετσι, το επόμενο πρωί, τη φόρτωσε σε ένα κάρο μαζί με όλα τα πράγματά της και την έστειλε πίσω στους γονείς της, για να επανέλθει δριμύτερος στη συντροφιά των αγάμων.
Αυτό έγινε αμέσως πρώτο θέμα στην «Εφημερίδα των Κυριών», την οποία εξέδιδε η γνωστή Καλλιρρόη Παρρέν, η οποία είχε ήδη προτείνει να ψηφιστεί ένας νόμος που να φορολογεί όλους τους άγαμους άνδρες από τριάντα χρόνων και πάνω, επειδή υπήρχαν πολλές ανύπαντρες γυναίκες που ήθελαν να κάνουν οικογένεια και δεν έβρισκαν γαμπρούς.
Η πλατεία αυτή λοιπόν μέχρι τότε δεν είχε κανένα επίσημο όνομα. Ονομάστηκε επισήμως Πλατεία Αγάμων στις αρχές της δεκαετίας του 1890, οπότε και έγινε ο τόπος διαμαρτυρίας των αγάμων λίγο πριν από την πτώχευση του 1893, όταν το κράτος επιχείρησε για πρώτη φορά να φορολογήσει τους άγαμους, και επίσης όσους σύχναζαν σε οίκους ανοχής ή παρόμοια στέκια, με τη δικαιολογία ότι οι παντρεμένοι πληρώνουν περισσότερους φόρους επειδή έχουν οικογένειες.
Τότε, στα τέλη του 19ου αιώνα, οι ιθύνοντες σκέφτηκαν πως με τη φορολογία αυτή επί της κεφαλής των ανύμφευτων ανδρών, θα αβγάτιζαν κατά πολλά εκατομμύρια δραχμές τα δημόσια έσοδα, καταπολεμώντας συγχρόνως το δημογραφικό πρόβλημα.Το σημερινό της όνομα, Πλατεία Αμερικής, το έλαβε το 1927 προς τιμήν των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τον φιλελληνισμό τον οποίο είχαν επιδείξει οι κάτοικοι των ΗΠΑ.
Σήμερα, η Πλατεία Αμερικής θα μπορούσε, από ανθρωπογεωγραφική άποψη, να χαρακτηριστεί ένα πολυεθνικό και πολυπολιτιστικό χωριό στην καρδιά της Αθήνας. Αφρικανοί, Ασιάτες, Κεντροευρωπαίοι – η παλιά αστική γειτονιά έχει αλλάξει τελείως χαρακτήρα από τότε που στις πολυκατοικίες της έμενε η ανερχόμενη αστική τάξη: επιστήμονες, γιατροί, επιχειρηματίες, ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι, ακόμα και βιομήχανοι.
Στη δεκαετία του ’60 υπήρχαν αστικές πολυκατοικίες – Πατησίων και Σπάρτης ήταν η πρώτη πολυκατοικία του Λαχείου Συντακτών, αλλά και αρκετές μονοκατοικίες με μπόλικο πράσινο. Το σιντριβάνι στην πλατεία περιβαλλόταν από τραπεζάκια ζαχαροπλαστείων. Στο κάτω μέρος της πλατείας υπήρχε ο κινηματογράφος «Αττικα», ενώ στο πάνω μέρος, το γνωστό ζαχαροπλαστείο του «Κανδηλώρου».
Και βέβαια, πολύ κοντά στην πλατεία είναι η περίφημη οδός Φωκίωνος Νέγρη – ο εμβληματικός δρόμος της αθηναϊκής αστικής τάξης, που φιγουράρισε και στον κινηματογράφο. Παράδειγμα, η ταινία «Το ρεμάλι της Φωκίωνος Νέγρη», γυρισμένη το 1965 από τον Κώστα Καραγιάννη, με τον Αλκη Γιαννακά στον πρώτο ρόλο. Η ταινία αυτή, αλλά και άλλες που καταπιάστηκαν εμμέσως με τις φυλές που κατοικούσαν την Πλατεία Αμερικής πριν από μισό αιώνα μας παρέδωσαν πολύτιμες πληροφορίες για τους κατοίκους της.
Κοσμικοί, καλλιτέχνες, διανοούμενοι, ευκατάστατοι αστοί, πλούσιοι μεγαλοαστοί, ξεπεσμένοι αριστοκράτες που κρατούσαν με νύχια και με δόντια την επίφαση της ευημερίας τους, έξαλλα πλουσιοκόριτσα, οργισμένα νιάτα, τεντιμπόιδες από καλή οικογένεια, αυστηροί στρατιωτικοί, εισοδηματίες από τσιφλίκια του Θεσσαλικού Κάμπου, αλλά και πολιτικοί που τότε έχτιζαν το τζάκι τους, ίσως με έναν καλό γάμο, πριν ξαμοληθούν για τα βόρεια προάστια, προς τις επαύλεις που ανεγέρθηκαν από τις προμήθειες και τις λοιπές μίζες…
Ολη αυτή η παραστατική τοιχογραφία του αστικού ιστού της Πλατείας Αμερικής διατηρήθηκε μέχρι το ’80-’90, όταν και άρχισε η ντεκαντάνς της ιστορικής γειτονιάς. Τα οργισμένα νιάτα που έπιναν το βερμούτ τους στη Φωκίωνος Νέγρη μετακόμισαν, εφόσον μπορούσαν, προς τα βόρεια προάστια, ή προς τον Νοτιά, στη θάλασσα, ενώ οι γονείς κι οι παππούδες μαράζωναν στις πολυκατοικίες που όσο πήγαιναν κι άδειαζαν.
Τα ξενοίκιαστα διαμερίσματα όλο και πλήθαιναν, η συνοικία της Πλατείας Αμερικής όλο και άδειαζε, μέχρι που συνέβησαν κάποιες ριζικές αλλαγές. Είναι γνωστό πως η φύση αντιπαθεί το κενό – όπως και η κοινωνία. Το κενό που άφησε λοιπόν ο κόσμος των αστών στην Πλατεία Αμερικής άρχισε να γεμίζει με μετανάστες και πρόσφυγες, που έδωσαν μια νέα φυσιογνωμία στην παλιά πλατεία των λουλουδιών και των ανύπαντρων ανδρών…
Πηγή: https://www.efsyn.gr/
