Η μοίρα το ήθελε δύο από τις πιο πολυσυζητημένες ταινίες της σεζόν να ανοίξουν ταυτόχρονα στις αίθουσες. Στη μία, τον «Joker» βλέπεις μια νέα, φρέσκια πρόταση πάνω σε έναν αντιήρωα των κόμιξ. Στην άλλη, το «Ενήλικοι στην αίθουσα», αναζητείς τον παλιό καλό σκηνοθέτη της.
του Γιάννη Ζουμπουλάκη*
Joker (ΗΠΑ, 2019).
Δραματική περιπέτεια του Τοντ Φίλιπς
Είναι πολύ χαρμόσυνο που επιτέλους, επιτέλους (!) βλέπουμε μια ταινία που αντιμετωπίζει ήρωα παρμένο από «ενήλικο» κόμιξ – της DC Comics εν προκειμένω – σαν έναν άνθρωπο με ψυχή, σάρκα, οστά και όχι σαν μια πλαστική ρέπλικα ανθρώπου, όπως συμβαίνει με την πλειοψηφία των ταινιών αυτών, τόσο όμοιων μεταξύ τους. Ο Τοντ Φίλιπς, σκηνοθέτης της αριστουργηματικής κωμωδίας «The hangover», μας έδωσε ένα δεύτερο αριστούργημα, αυτό το ανατριχιαστικό, σκληρό ψυχολογικό δράμα, που σκαλίζει το παρελθόν ενός (αντι) ήρωα τον οποίο ως τώρα γνωρίζαμε ως κάτι δεδομένο για να καταλήξει σε μια δική του εκδοχή για την «προϊστορία» του. Ο Φίλιπς και ο Σκοτ Ρούντιν (συνυπογράφουν το σενάριο) αναρωτιούνται για το πως θα μπορούσε να ήταν ο Τζόκερ προτού γίνει ο Τζοκερ, δηλαδή η διάσημη nemesis του Μπάτμαν του εκδικητή της νύχτας και προστάτη των αδικημένων. Είναι τόσο κυρίαρχη δε η μορφή του Τζόκερ σε αυτή την ταινία, που όταν ο Μπάτμαν κάποια στιγμή εμφανίζεται, δείχνει παρείσακτος, ξένο σώμα..
Με την συμβολή του πραγματικά υπέροχου Χοακίν Φίνιξ, ο Φίλιπς έπλασε ένα άτομο με καταθλιπτικές τάσεις και πολύ σκοτεινά παιδικά χρόνια που παίρνει ψυχοφάρμακα, ζει με την άρρωστη μάνα του και προσπαθεί να επιβιώσει, εντελώς μόνος μέσα σε μια πόλη απολύτως εχθρική και ρυπαρή. Εϊναι η Γκόθαμ Σίτι των αρχών της δεκαετίας του 1980 και αυτός είναι ο Αρθουρ Φλεκ, ένας κλόουν της κακιάς ώρας, ο οποίος δουλεύει είτε φορώντας διαφημιστικές πινακίδες στους δρόμους (όπου συχνά κινδυνεύει η σωματική του ακεραιότητα), είτε σε νοσοκομεία όπου προσφέρει «γέλιο» της κακιάς ώρας σε παιδιά με καρκίνο. Ονειρό του η επιτυχία στην stand up κωμωδία…
Κατατρεγμένος, καταπιεσμένος, καταραμένος. Το ταξίδι του σε συνεπαίρνει διότι με αυτή τη βουτιά στο κλονισμένο μυαλό του Αρθουρ Φλεκ, ο Φίλιπς δικαιολογεί απολύτως την μετάλλαξή του. Ο θεατής συμπάσχει με το Αρθουρ, θα μπορούσες να πεις ότι αδημονεί να τον δει κάποια στιγμή να ξεσπάει και όταν αυτό γίνεται, είναι έτοιμος να χειροκροτήσει.
Ολα αυτά μέσα σε μια μουχλιασμένη Γκόθαμ Σίτι, που θυμίζει τρομερά τη Νέα Υόρκη (γενέτειρα του Φίλιπς) στην περίοδο ανάμεσα στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και τις αρχές του 1980. Με διακριτικότητα ο Φίλιπς προσθέτει ενδιαφέρουσες αναφορές σε ταινίες των ‘70ς και των ‘80ς, από τον «Ταξιτζή» και τον «Βασιλιά της κωμωδίας» του Μάρτιν Σκορσέζε, μέχρι τον «Εκδικητή της νύχτας» του Μάικλ Γουίνερ με τον Τσαρλς Μπρόνσον.
Σε δεύτερο ρόλο ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο (σε μια σχεδόν αυτοαναφορική ερμηνεία) υποδύεται τον διάσημο κωμικό, οικοδεσπότη τηλεοπτικού σόου, ο οποίος καλεί στην εκπομπή του τον Τζόκερ. Για όσους δεν θυμούνται έναν αντίστοιχο ήρωα είχε υποδυθεί ο Τζέρι Λούις στον «Βασιλιά της κωμωδίας», όπου σαν ένας άλλος Τζόκερ, ο εκεί ήρωας του Ντε Νίρο αναζητούσε, απεγνωσμένα,την φήμη…
Η ερμηνεία του Φίνιξ είναι καταπληκτική με όλη την σημασία της λέξης. Εκτός από το ότι έχασε πάρα πολλά κιλά για να δείχνει λιπόσαρκος και σκελετωμένος (άρα ακόμη πιο φοβιστικός), δούλεψε τόσο καλά μέσα του αυτόν τον χαρακτήρα που εκπέμπει μια ενέργεια η οποία σχεδόν σου ζητά να την απολαύσεις. Ένα Οσκαρ για αυτήν την ερμηνεία θα ήταν το λιγότερο για τον ηθοποιό. Για όσους αναρωτιούνται αν τελικά χρειαζόμαστε μια ακόμη ταινία με τον Τζόκερ, θα απαντήσω ολόψυχα, ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια κόμιξ ταινία που επιτέλους, να σου δίνει την εντύπωση ότι αφορά τον κόσμο μας, τον πραγματικό κόσμο, διότι αυτό συμβαίνει με τον «Joker».Βαθμολογία: 5
Ενήλικοι στην αίθουσα (Γαλλία/ Ελλάδα, 2019).
Δραματική πολιτική ταινία του Κώστα Γαβρά.
H κριτική της ταινίας «Ενήλικοι στην αίθουσα» που ακολουθεί είναι αναδημοσίευση του κειμένου που δημοσιεύθηκε κυκλοφόρησε στο ΒΗΜΑ της Κυριακής 30 Σεπτεμβρίου
Οπως το «Ζ» πριν από 50 χρόνια, έτσι και η τελευταία, ήδη πολυσυζητημένη ταινία του Κώστα Γαβρά γυρίστηκε πολύ κοντά στο αληθινό γεγονός με το οποίο καταπιάνεται. Στην παλιά ταινία το γεγονός ήταν η υπόθεση δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, εδώ είναι οι διαπραγματεύσεις του 2015 ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ενωση για το ελληνικό χρέος. Στην πρόσφατη ταινία βέβαια το γεγονός δεν έχει ακόμη τελειώσει, αφού η Ελλάδα εξακολουθεί να υποφέρει όπως εξάλλου η ταινία στο τέλος επισημαίνει.
Οι ομοιότητες με το «Ζ» δεν σταματούν εκεί. Ο αναβρασμός του πανικού στους δρόμους του «Ζ» αντικαθίσταται από έναν μόνιμο πυρετό κεκλεισμένων των θυρών στις αίθουσες συσκέψεων του Eurogroup, ενώ το παρακράτος που εκτέλεσε τον Λαμπράκη έχει εδώ τη μορφή των κοστουμαρισμένων ευρωπαίων πολιτικών και οικονομολόγων με αποστολή την εκτέλεση της Ελλάδας (Σόιμπλε – Ούλριχ Τούκουρ, Ντάισελμπλουμ – Ντάαν Σούμανς, Ντράγκι – Φραντσέσκο Ακουαρόλι).
Και το σημαντικότερο, κεντρικός ήρωας στο «Ενήλικοι στην αίθουσα» είναι ο πρώην υπουργός Οικονομικών επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ Γιάνης Βαρουφάκης (Χρήστος Λούλης), στο βιβλίο του οποίου, «Ανίκητοι ηττημένοι», το σενάριο βασίστηκε. Εφόσον ο συγγραφέας που επωμίστηκε το βάρος των διαπραγματεύσεων είναι ο παλμός της καρδιάς του βιβλίου (του), αναπόφευκτα θα ήταν και ο βασικός ήρωας της ταινίας.
Ωστόσο αυτό που σε προβληματίζει (κάποιους θα τους θυμώσει) είναι ότι ο Γαβράς τον αντιμετωπίζει περίπου σαν τον εισαγγελέα του Ζαν-Λουί Τρεντινιάν στο «Ζ»• σαν τον Χρήστο Σαρτζετάκη. Δεν τον αγιοποιεί, σίγουρα όμως τον ηρωοποιεί. Με τη συμβολή του πολύ καλού και πολύ άνετου στην αγγλική Λούλη (σε έναν ρόλο που θα τον «κυνηγά» σε όλη του την καριέρα), ο σκηνοθέτης έφτιαξε το πορτρέτο ενός αντάρτη των σαλονιών, ενός Αλέξη Ζορμπά ντυμένου με στυλάκι, έτοιμου να αυτοθυσιαστεί για την πατρίδα του όπου πολύς κόσμος την ίδια ώρα καταστρεφόταν.
Προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στο «πραγματικό» και στη μυθοπλασία, ο Γαβράς έκανε μια ταινία που τελικά δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Είναι η αμήχανη προσπάθεια ενός αριστερού καλλιτέχνη να εκφραστεί για κάτι που τον καίει χωρίς να είναι σίγουρος για τη διατύπωσή του. Και αφήνω στην άκρη επί μέρους αδυναμίες όπως η φολκλόρ (α λα «Αλέξης Ζορμπάς») μουσική του Αλεξάντρ Ντεσπλά, η διεκπεραιωτική φωτογραφία του Γιώργου Αρβανίτη και η άστοχη επιλογή του Αλέξανδρου Μπουρδούμη στον ρόλο του Αλέξη Τσίπρα που στην ταινία θυμίζει χαμηλόβαθμο κομισάριο επί σοβιετικού καθεστώτος, αφού μάλλον έτσι ο κ. Βαρουφάκης τον αντιμετώπιζε.Βαθμολογία: 2
Βαθμολογία 5: εξαιρετική, 4: πολύ καλή, 3: καλή, 2: ενδιαφέρουσα, 1: μέτρια, 0: απαράδεκτη
*Ο Γιάννης Ζουμπουλάκης είναι κριτικός κινηματογράφου στην εφημερίδα
το ΒΗΜΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ
