Ιδρύθηκε πριν από 145 χρόνια για να υποστηριχτούν τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα που είχαν αυξηθεί, γιατί το νεοσύστατο ελληνικό κράτος είχε ήδη βιώσει μια χρεοκοπία και πολλές άλλες κοινωνικές Συμπληγάδες. Με «προίκα» εκατοντάδες ακίνητα, τα οποία εκτιμάται ότι ξεπερνούν τα 500 και στην πλειονότητά τους παραμένουν αναξιοποίητα, τα τελευταία χρόνια των μνημονίων έβαλε «λουκέτο» σε εννέα από τα συνολικά δώδεκα περίπτερα και μείωσε τον αριθμό των τροφίμων. Οι «γκρίζες» ζώνες της παλαιότερης διαχείρισης έχουν παραπεμφθεί στη Δικαιοσύνη, ενώ αποκαλύφθηκε ότι το 2008 υπήρχαν σχέδια για μετατροπή του ακινήτου σε εμπορικό κέντρο!
Το Γηροκομείο είναι ένα από τα πιο γνωστά τοπόσημα της πρωτεύουσας, αλλά παραμένει άγνωστη η πορεία του ιδρύματος το οποίο διαχειρίζεται την πέτρινη «πολιτεία» που αναπτύσσεται πίσω από τα κάγκελα στη δυτική πλευρά της λεωφόρου Κηφισίας, κοντά στα όρια των Δήμων Αθήνας και Ψυχικού.Λειτουργεί σε αυτή την περιοχή από το 1907, η ιστορία του όμως ξεκινά από το 1864, όταν η Εν Αθήναις Ελεήμων Εταιρεία συγκρότησε το Πτωχοκομείο για να παρέχει στέγη, τροφή και περίθαλψη στους πολίτες που είχαν βρεθεί στο περιθώριο της κοινωνίας.
Ως τότε το ελληνικό κράτος είχε ζήσει την οικονομική χρεοκοπία του 1843. Ηταν η χρονιά που ο Οθωνας κήρυξε στάση πληρωμών και ήρθε αντιμέτωπος με την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου.
Ο ίδιος το 1832 είχε υποχρεωθεί να δανειστεί από τον βρετανικό οίκο Ρότσιλντ, με στόχο να βελτιώσει την οικονομία και να αποπληρώσει τα δύο δάνεια που είχε πάρει η Ελλάδα την περίοδο 1824-1825, που σε μεγάλο μέρος τους είχαν καταλήξει σε… ιδιωτικές τσέπες.
Είχε πάρει επίσης αντιλαϊκά μέτρα, που πυροδότησαν τις πολιτικές εξελίξεις οι οποίες οδήγησαν στην εκθρόνιση του νεαρού μονάρχη και στη θεσμοθέτηση του πρώτου Συντάγματος.
Τα πρώτα βήματα
Πίσω από τις κλειστές πόρτες, οι διοικήσεις εκπονούσαν σχέδια «αξιοποίησης» του ακινήτουΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Εκτός από τον επαχθή δανεισμό, ο λαός είχε δοκιμαστεί και από τον ναυτικό αποκλεισμό του 1850 που είχαν επιβάλει οι «σύμμαχοι» Βρετανοί με αφορμή τις παράλογες διεκδικήσεις Πορτογάλου διπλωμάτη! Είχε επίσης ζήσει μια επιδημία χολέρας (1855) και δύο δύσκολες χρονιές για την αγροτική παραγωγή (1851 και 1853).
Το Πτωχοκομείο στεγάστηκε στην αρχή στο σπίτι του Γερμανού φιλέλληνα γιατρού Ερικ Τράιμπερ, που είχε προσφέρει πολλά κατά την περίοδο της Επανάστασης και στα χέρια του ξεψύχησε ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Βρισκόταν στην Ερμού, κοντά στην πλατεία Ασωμάτων, κατασκευάστηκε το 1837 και κατεδαφίστηκε το 1960.
Οι χώροι του όμως δεν επαρκούσαν και το 1875 το ίδρυμα εγκαταστάθηκε σε κτίριο που κατασκευάστηκε με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού σε οικόπεδο που είχε παραχωρήσει η Μονή Πετράκη. Βρίσκεται επί της Β. Σοφίας, στη θέση που αργότερα ανεγέρθηκε το νεοκλασικό της πρεσβείας της Βρετανίας.
Το 1903, πάλι με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού, αγοράστηκε στην τότε εκτός σχεδίου περιοχή των Αμπελοκήπων μια έκταση 76 στρεμμάτων, αλλά έχουν απομείνει 50 γιατί τα υπόλοιπα απαλλοτριώθηκαν το 1957 για τις ανάγκες της ΔΕΗ.
Τρία χρόνια αργότερα λειτούργησαν τα πέντε πρώτα περίπτερα, που αποτέλεσαν τον πυρήνα του Γηροκομείου.
Από αυτά διασώζονται τα τρία και ξεχωρίζει αυτό που φέρει το όνομα του αμφιλεγόμενου ευεργέτη, στο οποίο στεγάζεται η διοίκηση του ιδρύματος.
Το περίπτερο «Ανδρέας Συγγρός», με επιφάνεια 1.854 τετραγωνικά, είναι πετρόχτιστο και διαθέτει μεγάλη σκεπαστή είσοδο με τριγωνική μορφή, που αποτελεί και το σήμα κατατεθέν του Γηροκομείου. Τα πρώτα κτίρια επικοινωνούν με στοές και διαθέτουν μεγάλες τζαμαρίες που εξασφαλίζουν φυσικό φωτισμό στο εσωτερικό τους.
Το 1930 ακολουθεί νέα δωρεά, αυτή τη φορά από το ζεύγος Παλμύρας και Ευστάθιου Λάμψα. Ο αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας από ένα χωριό των Καλαβρύτων είχε σπουδάσει μαγειρική στο Παρίσι και επέστρεψε στην Αθήνα για να αποκτήσει το 1878 τις πρώτες του μετοχές στο εμβληματικό ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία», στην πλατεία Συντάγματος.
Χρηματοδότησε το κεντρικό, επίσης πετρόχτιστο περίπτερο «Ευγηρίας Πρόνοια», που δεσπόζει στην είσοδο του Γηροκομείου, ενώ το όνομά του δόθηκε στον δρόμο που διατρέχει το νότιο άκρο του ακινήτου και καταλήγει στη λεωφόρο Κηφισίας.
Ακολούθησαν και άλλες δωρεές κι έτσι στα τέλη της δεκαετίας του 1990 το ίδρυμα έφτασε να διαθέτει συνολικά 12 περίπτερα. Ξεχωρίζει η «Εστία», που εγκαινιάστηκε το 1989, είναι τριώροφη και αναπτύσσεται σε 1.835 τετραγωνικά, προσφέροντας υπηρεσίες VIP!
Από το 2007, με βάση τα επίσημα στοιχεία του ιδρύματος, ξεκινά το σταδιακό κλείσιμο των περιπτέρων και το 2013, στη δίνη της τελευταίας οικονομικής κρίσης, λειτουργούσαν μόνον τρία και αυτά με λιγότερους τρόφιμους σε σχέση με τις υποδομές τους.
Μεγάλες μειώσεις καταγράφονται στο προσωπικό, ενώ υπάρχουν αντιδράσεις για την ποιότητα της παρεχόμενης τροφής και των υπηρεσιών καθαριότητας, που σταδιακά άρχισαν να εκχωρούνται σε ιδιώτες.
Εμπορικό κέντρο
Οι επιλογές αυτές αποδείχθηκε ότι είχαν «αναπτυξιακούς» στόχους. Αποκαλύφθηκε αργότερα ότι το 2008 η διοίκηση είχε προχωρήσει σε συζητήσεις με επενδυτές με στόχο να αξιοποιηθεί το «φιλέτο» ως εμπορικό κέντρο!
Τα σχέδια πάγωσαν λόγω της οικονομικής κρίσης, αλλά δεν μπήκαν στο συρτάρι, αφού στη Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας βρέθηκε έγγραφο του 2014 με το οποίο οι αρμόδιοι του Γηροκομείου ζητούσαν να αλλάξουν οι όροι δόμησης και οι χρήσεις γης προς τη νοτιοδυτική πλευρά, με προφανή στόχο την ανοικοδόμηση καταστημάτων και διαμερισμάτων με θέα στο πάρκο του ιδρύματος.
1 Στη δικαιοσύνη
Οι «γκρίζες» ζώνες της διαχείρισης των προηγούμενων διοικήσεων έχουν παραπεμφθεί από το 2016 στη Δικαιοσύνη, αλλά οι δίκες δεν έχουν ξεκινήσει λόγω των συνεχών αναβολών, από τις οποίες η τελευταία δόθηκε την περασμένη εβδομάδα. Στο μικροσκόπιο βρίσκεται επίσης η συρρίκνωση του φιλανθρωπικού έργου του Γηροκομείου, αφού από το 2007 οι τρόφιμοι έχουν μειωθεί κατά 70%. Να σημειωθεί ότι το ίδρυμα διαθέτει από δωρεές πάνω από 500 ακίνητα, από τα οποία πολλά έχουν μεγάλη αξία. Νοικιασμένα είναι μόνον 190, αλλά τα έσοδα είναι περιορισμένα γιατί είναι πολλά τα «φέσια» από τους ενοίκους…
2 Η διάσωση
Η «αξιοποίηση» του ακινήτου του Γηροκομείου είχε συνδεθεί με παλιότερα σχέδια της ΔΕΗ για το γειτονικό ΚΑΠΑΨ, στη διασταύρωση των οδών Τριφυλίας και Λάμψα. Πρόκειται για 10 στρέμματα που το 2003 είχαν δεσμευτεί για κατασκευή σχολείου και χώρους πρασίνου, αλλά η απόφαση είχε προσβληθεί από την Εταιρεία η οποία σχεδίαζε να κατασκευάσει συγκρότημα γραφείων. Η απόρριψη της ένστασης από το ΣτΕ, μετά από πολύχρονους αγώνες των κατοίκων και των φορέων των Αμπελοκήπων, διέσωσε τον χώρο, ο οποίος διαμορφώθηκε από τον δήμο και από το 2016 αποτελεί το «βασίλειο» των παιδιών.
3 Η πλατεία
Στη βόρεια πλευρά του Γηροκομείου, επί της λεωφόρου Κηφισίας, έχει διαμορφωθεί η πλατεία Ρώμης. Το όνομά της παραμένει άγνωστο ακόμη και για τους περιοίκους, όπως και η νεότερη αλλαγή του ονόματος σε πλατεία Μάνου Χατζιδάκι.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Πηγή: Χαρά Τζαναβάρα – https://www.efsyn.gr/
