Ο γνωστός ηθοποιός και σκηνοθέτης Περικλής Μουστάκης κάνει τη διαφορά ανεβάζοντας το πολυαγαπημένο βιβλίο του Σταύρου Ζουμπουλάκη «Η αδελφή μου» στον αγγλικανικό ναό της Φιλελλήνων.
της Βένας Γεωργακοπούλου
«Οταν πλησιάζει κάποιος θεατής και μου λέει “είμαι άθεος, αλλά η παράσταση με συγκλόνισε”, είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση που μπορώ να νιώσω», λέει ο Περικλής Μουστάκης. Ο καλός ηθοποιός και σκηνοθέτης βλέπει αυτές τις μέρες την Αγγλικανική Εκκλησία στη Φιλελλήνων να γεμίζει με ένα ποικίλο, ανήσυχο κοινό για κάτι τολμηρό και αναπάντεχο, ακόμα και σε εποχές που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στη σκηνή τα πάντα, κάθε είδους εξωθεατρικά κείμενα.
Πήρε την απόφαση να σκηνοθετήσει το πολυδιαβασμένο βιβλίο του Σταύρου Ζουμπουλάκη «Η αδελφή μου», που τόση εντύπωση και συγκίνηση προκάλεσε όταν κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις το 2012. Σ’ αυτό ο γνωστός συγγραφέας αποτολμούσε με άμεσο, απλό και προσωπικό λόγο να μιλήσει για την πολυαγαπημένη του αδελφή Γιούλα, που πέθανε σε ηλικία 60 χρόνων από καρκίνο, αφού είχε περάσει μια δύσκολη ζωή παλεύοντας με βαριά μορφή επιληψίας.
Συγχρόνως, βέβαια, αναμενόμενο από έναν άνθρωπο βαθιά χριστιανό, ο συγγραφέας κατέθετε και έναν πολύ ενδιαφέροντα, ακόμα και για άθεους, φιλοσοφικό λόγο πάνω σε θέματα πίστης, πόνου, ελπίδας, αγάπης. Συνομιλούσε με τον Καμί, τον Λεβινάς και κυρίως τη Σιμόν Βέιλ. Μα γίνονται όλα αυτά θέατρο; Η απάντηση, τώρα πια, είναι: «ναι». Φτάνει να πέσουν στα κατάλληλα χέρια.
Διότι ο Περικλής Μουστάκης είναι κι αυτός θρησκευόμενος «με ανοιχτότητα», όπως λέει. Δεν έχει λόγους πια να το αποσιωπά, να το «κρύβει». Μεγαλώνοντας σε ένα σπίτι με πνευματικό, θεολογικό κλίμα (πατέρας του είναι ο περίφημος Βασίλειος Μουστάκης, εκδότης μαζί με τον Φώτη Κόντογλου του περιοδικού «Κιβωτός»), μπορεί να διάλεξε για δρόμο του το θέατρο, αλλά «στην εκκλησία και τις λειτουργίες της το πρωτοανακάλυψα», λέει.
Και είχε κι αυτός μια κανονική λατρεία για τη Σιμόν Βέιλ, τη χριστιανή φιλόσοφο, αλλά και ακτιβίστρια, με την οποία ο Σταύρος Ζουμπουλάκης συνομιλεί (και διαφωνεί).
Δεν διάλεξε, πάντως, να σκηνοθετήσει την «Αδελφή μου» για λόγους φιλοσοφικούς και θεολογικούς. Ποιος, άλλωστε, θα ενδιαφερόταν για ένα τέτοιο εγχείρημα; «Βρήκα στο βιβλίο έναν λόγο πανανθρώπινο, που δύσκολα θα μπορούσε να αφήσει κάποιον αδιάφορο», λέει.
«Ενιωσα ότι αποτελεί ένα τοπίο αναστάσιμο. Αναγνώρισα ότι με τα μεγάλα θέματα που θίγει, την απώλεια, την πίστη και την αγάπη, θα μπορούσε να είναι η δική μου ματιά πάνω στον κόσμο, τη ζωή και τον θάνατο. Γιατί, όπως λέει και ο Ταρκόφσκι, “σκοπός της τέχνης δεν είναι να μάθουμε να ζούμε, είναι να μάθουμε πώς να πεθάνουμε”».
Την αφήγηση του Σταύρου Ζουμπουλάκη (σε πρώτο πρόσωπο) για την αδελφή του την έδωσε, κάτι που στην αρχή σε ξενίζει, σε μια γυναίκα ηθοποιό, τη Δώρα Στυλιανέση, που φυσικά δεν υποδύεται, δεν ερμηνεύει τη Γιούλα. «Δεν ήθελα να κάνω ρεαλιστικό θέατρο, αλλά… μεταφυσικά ρεαλιστικό», εξηγεί ο Περικλής Μουστάκης.
«Ο ρεαλισμός εγκλωβίζει, σε εμποδίζει να αγγίξεις κάτι που βρίσκεται πέρα από το “εδώ και τώρα”, πέρα από τον φυσικό κόσμο. Για μένα, Σταύρος και Γιούλα είναι μαζί στην παράσταση, μοιράζονται την ίδια φωνή και το ίδιο σώμα. Σαν να ήθελα να δείξω πώς βλέπει και ακούει ο Σταύρος τη Γιούλα, πώς βλέπει και ακούει η Γιούλα τον Σταύρο».
Ολα αυτά μέσα σε έναν δυτικό ναό. Γιατί όχι σε μια δική μας εκκλησία; «Μα η προτεσταντική θεολογική σκέψη είναι πολύ προχωρημένη και βαθιά», αντιδρά ο σκηνοθέτης. «Και, επιπλέον, σε αντίθεση με τις ορθόδοξες εκκλησίες, όσο και αν ορισμένες έχουν αρχίσει δειλά δειλά να ανοίγονται, η Αγγλικανική είναι από καιρό φιλόξενη σε εκδηλώσεις τέχνης, χωρίς ταμπού, χωρίς να χάνει την ιερότητα του χώρου της.
Πρόσφατα, σε μια πρόβα μας, είδα έναν τεχνικό μουσικής εκδήλωσης να σηκώνει και να μεταφέρει την… Αγία Τράπεζα. Στην αρχή μού φάνηκε σοκαριστικό, αλλά αμέσως ένιωσα μια γλυκύτητα, σαν να… πέταγε η Αγία Τράπεζα».
Σ’ αυτόν τον ελεύθερο, αλλά βαθιά κατανυκτικό και επιβλητικό χώρο ο Περικλής Μουστάκης έστησε μια καταδικιά του «λειτουργία». Δεν αντέγραψε, μας λέει, κανένα δυτικό τελετουργικό τυπικό.
Ολα, ρούχα, κινήσεις, φωτισμοί, ακόμα και ο ανδρικός «ρόλος» του Δημήτρη Σιγανού, που συντροφεύει την πρωταγωνίστρια Δώρα Στυλιανέση, είναι η σκηνοθετική του ματιά πάνω στο κείμενο του Ζουμπουλάκη. Που κάνει, μπορώ να το διαβεβαιώσω, πολλούς θεατές να κλαίνε.
Ποια είναι η σχέση του συγγραφέα με την παράσταση; «Δεν τον γνώριζα προσωπικά, μόνο μέσα από το έργο του», λέει ο σκηνοθέτης. «Οταν συναντηθήκαμε, πέρα από τη χαρά μου που ήξερε τον πατέρα μου μέσα από τα κείμενά του, ανακάλυψα έναν γλυκύτατο και απλό άνθρωπο, που δεν παύει να είναι αληθινά και βαθιά διανοούμενος και εγγράμματος. Λίγο μίλησα μαζί του για την παράσταση, ήρθε και σε μια πρόβα, αλλά με φοβερή εμπιστοσύνη μάς άφησε εντελώς ελεύθερους».
🔴 Info: Επόμενες παραστάσεις 16, 17, 23, 24, 30 και 31 Ιανουαρίου, 6, 7 Φεβρουαρίου. Εναρξη: 9 μ.μ. Φιλελλήνων 27. Κρατήσεις στο 210-7234567. Στο μεταξύ, ο Περικλής Μουστάκης παίζει με την Μπέτυ Αρβανίτη και τη Σμαράγδα Σμυρναίου σε μία από τις επιτυχίες της σεζόν, το «Πριν την αποχώρηση» του Μπέρνχαρντ, που σκηνοθέτησε ο Νίκος Μαστοράκης στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας.
πηγή: ef-syn.gr
