Αποτελείται από δύο αταίριαστα κτίρια, παρόλο που σχεδιάστηκαν από τον ίδιο αρχιτέκτονα, τον σπουδαίο καθηγητή του Πολυτεχνείου Κωνσταντίνο Κιτσίκη, αλλά με διαφορά 15 χρόνων μέσα στα οποία συντελέστηκαν οι μεγαλύτερες ανατροπές στη δόμηση στη μεταπολεμική Αθήνα.
Η περιοχή γύρω από την πλατεία Βικτωρίας άρχισε να αναπτύσσεται μετά το 1869 που εντάχθηκε στο σχέδιο πόλης και ξεκίνησε η κατασκευή των πρώτων κτιρίων με περισσότερα διαμερίσματα, τα οποία ήταν ο προάγγελος των πολυκατοικιών. Στο στόχαστρο της τότε αναπτυσσόμενης μεσοαστικής τάξης βρίσκονταν τα οικόπεδα με πρόσοψη στην Πατησίων, που τότε παρέμενε χωματόδρομος, και λίγο αργότερα στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου.
Στην ενότητα που δημιουργούν οι δύο οδικοί άξονες, από τα Χαυτεία ώς την οδό Αγίου Μελετίου, έχουν εντοπιστεί 117 νεοκλασικά, από τα οποία μόνον τα 42 έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα και στην πραγματικότητα τα περισσότερα είναι ερείπια. Κυριαρχούν πάντως τα κτίρια του Μεσοπολέμου, τα οποία παρά τη μεγάλη αρχιτεκτονική αξία τους παραμένουν χωρίς θεσμική προστασία, καθώς και οι τυπικές, απρόσωπες πολυκατοικίες της αντιπαροχής, που θέριεψαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδιαίτερα μετά το 1948 οπότε λειτούργησε ο ομώνυμος σταθμός του Ηλεκτρικού. Είχε ξεκινήσει να κατασκευάζεται στη δεκαετία του 1930, αλλά -με τα συνήθη… παρατράγουδα των έργων, τον πόλεμο και τον Εμφύλιο- εγκαινιάστηκε στις αρχές του 1948.
Ήταν η εποχή που το τηλέφωνο άρχισε να μπαίνει σε περισσότερα σπίτια και με το νομοθετικό διάταγμα 1049, που εγκρίθηκε στα τέλη του 1949, δημιουργήθηκε ο τότε δημόσιος Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος (ΟΤΕ), το διάδοχο σχήμα της Ανώνυμης Ελληνικής Τηλεφωνικής Εταιρείας (ΑΕΤΕ), η οποία είχε ιδρυθεί το 1926 με βασικό μέτοχο τη γερμανική Siemens, θέτοντας και τυπικά τέρμα στο κρατικό μονοπώλιο στον εθνικής σημασίας τομέα που είχε θεσπίσει ο Χαρίλαος Τρικούπης το 1892.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 εκδόθηκε ο πρώτος τηλεφωνικός κατάλογος, που κάλυπτε μόνον τους συνδρομητές της Αθήνας και του Πειραιά, ενώ οι συνεχείς επεκτάσεις του δικτύου και κυρίως οι εξελίξεις της τεχνολογίας πολλαπλασίαζαν τις κτιριακές ανάγκες του δημόσιου Οργανισμού, που είχε την έδρα του στη Σταδίου, στο ιστορικό κτίριο δίπλα στην Παλιά Βουλή.
Το δίφατσο οικόπεδο του ΟΤΕ στην πλατεία Βικτωρίας, που αποκτήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1940, έχει συνολική επιφάνεια 7,9 στρεμμάτων και καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του οικοδομικού τετραγώνου.
Το πρώτο κτίριο, που ολοκληρώθηκε το 1950, κατασκευάστηκε στην πρόσοψη προς την Πατησίων, που τότε ήταν η πρώτη και μακρύτερη αρτηρία που συνέδεε το κέντρο της πρωτεύουσας με τις αναπτυσσόμενες βορειοδυτικές γειτονιές της. Διέθετε τέσσερις ορόφους, που αργότερα αυξήθηκαν σε πέντε, ενώ θεωρείται από τα λίγα δείγματα του «Γιούγκενστιλ», της γερμανικής έμπνευσης τάσης της αρχιτεκτονικής, με λιτές φόρμες και έμφαση στη λειτουργικότητα, που κυριαρχούσε στην Ευρώπη κατά τον Μεσοπόλεμο.
Μοναδικά στολίδια του ήταν η μαρμάρινη κορνίζα στην κεντρική είσοδο που οδηγούσε στα γραφεία και είχε τοποθετηθεί στη νότια πλευρά του οικοδομήματος. Στη χωριστή είσοδο για το κοινό διαμορφώθηκε μια άνετη στοά που στηρίζεται σε τετράγωνες κολόνες και είναι μια αφαιρετική αντιγραφή αρχαίου ναού.
Το 1965 λειτούργησε το νέο κτίριο προς την πλευρά της 3ης Σεπτεμβρίου και το συγκρότημα κάλυπτε πλέον 42.700 τετραγωνικά. Ολόκληρη η πρόσοψή του καλύφθηκε από «μανδύα» από μεταλλικά στοιχεία και γυαλί, τα οποία είχαν κάνει την εμφάνισή τους στην Ελλάδα και ήταν must για επαγγελματικούς χώρους. Με τους δώδεκα ορόφους του είχε ξεπεράσει σε ύψος το κτίριο του ΙΚΑ στην οδό Πειραιώς και είχε χαρακτηριστεί «ουρανοξύστης», αφού ώς τότε οι πολυκατοικίες δεν ξεπερνούσαν τα 24 μέτρα. Λίγα χρόνια αργότερα, η χούντα θεσμοθέτησε το πλαίσιο για να κατασκευαστούν στην περίμετρο του κέντρου κτίρια που αγγίζουν ή και ξεπερνούν τα 100 μέτρα.
Εχει ενδιαφέρον ότι τα σχέδια για τα δύο αταίριαστα κτίρια, το Υπεραστικό Μέγαρο Αθηνών (ΥΜΑ) και το Νέο ΥΜΑ, που κατασκευάστηκαν με διαφορά 15 χρόνων, έχουν τον ίδιο «πατέρα», τον σπουδαίο αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Κιτσίκη (1892-1969). Ηταν γόνος εύπορης οικογένειας και αδελφός του πρύτανη του Πολυτεχνείου Νικόλαου Κιτσίκη.
Με σπουδές στο Σαρλότενμπουργκ και θητεία δίπλα σε κορυφαίους Γερμανούς αρχιτέκτονες, επέστρεψε στην Ελλάδα το 1915 και συνέδεσε το όνομά του με επώνυμα κτίρια της εποχής. Ηταν μέλος της επιτροπής που έκανε τον ανασχεδιασμό της Θεσσαλονίκης μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1919, ενώ διετέλεσε καθηγητής του Πολυτεχνείου χωρίς να φτάσει στα επίπεδα των κορυφαίων τότε διδασκόντων στην Αρχιτεκτονική Σχολή, όπως οι Ορλάνδος, Μιχελής, Δεσποτόπουλος και Πικιώνης.
Ο Κ. Κιτσίκης συγκαταλέγεται πάντως στους βασικούς εκφραστές του ορθολογισμού και της μετριοπάθειας στη σύγχρονη αρχιτεκτονική δημιουργία, όπως τονίζει ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Δημήτρης Φιλιππίδης στο βιβλίο του «Νεοελληνική Αρχιτεκτονική», στο οποίο περιλαμβάνει ολόκληρο το συγκρότημα του ΥΜΑ στα υποδειγματικά έργα που συνδυάζουν την καλαισθησία με τη λειτουργικότητα.
1. Ο… Δεριγνύ
Ο κόμης Ανρί ντε Ρινί, γνωστός στην Ελλάδα ως… Δεριγνύ (1782-1835), ήταν ο επικεφαλής της γαλλικής δύναμης στην καθοριστικής σημασίας Ναυμαχία του Ναυαρίνου (1827). Το όνομά του δόθηκε σε μία από τις δύο κάθετες οδούς, ενώ στην άλλη τιμήθηκε ο Λογγίνος Χέυδεν (1772-1850), ο ολλανδικής καταγωγής Ρώσος ναύαρχος. Η πλατεία, όπως και ο σταθμός του Ηλεκτρικού, φέρει το όνομα της Βρετανίδας βασίλισσας Βικτωρίας (1819-1901). Οι εργασίες διαμόρφωσής της ξεκίνησαν το 1872 από τον δήμαρχο Παναγή Κυριάκο (1870-1879), που κατοικούσε στην περιοχή. Οι αντίπαλοί του μάλιστα λένε ότι έδωσε στην πλατεία το όνομα της κόρης του Βικτωρίας και το στηρίζουν στο γεγονός ότι δρόμος της ίδιας περιοχής λέγεται Ελπίδας, όπως έλεγαν την άλλη κόρη του…
2. Βροχή βραβείων
Στο δωδεκαώροφο κτίριο, ο Κ. Κιτσίκης συνεργάστηκε με τον νεαρό αρχιτέκτονα Αντώνη Λαμπάκη. Αποφοίτησε από το Πολυτεχνείο το 1957 και, ώς τον πρόωρο θάνατό του το 1991, δημιούργησε μια δυναμική ομάδα με συμφοιτητές του που πήρε μέρος σε περισσότερους από 40 αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, κερδίζοντας 15 πρώτα βραβεία και πολλές άλλες διακρίσεις. Στο βόρειο άκρο του ακινήτου, υπάρχει ένα χαμηλό, νεότερο κτίριο, που σχεδίασε ο Θεόδωρος Πατραμάνης.
3. Η περιουσία
Στην ιδιοκτησία του ΟΤΕ περιλαμβάνονται 1.987 κτίρια με συνολική επιφάνεια 7,47 εκατ. τετραγωνικά, καθώς και άλλα 239 αδόμητα οικόπεδα. Η εκτίμηση της περιουσίας του, που έγινε το 2018, αγγίζει τα 900 εκατ. ευρώ.
*Πηγή: https://www.efsyn.gr/
